مهرداد اوستا

محمدرضا رحمانی متخلص به مهرداد اوستا شاعر ایرانی، در 20 بهمن 1308 در شهر بروجرد در خانواده‌ای اهل ادب دیده به جهان گشود. می‌توان او را بزرگ‌ترین قصیده‌سرای معاصر بعد از ملک‌الشعرای بهار دانست. او را نخستین شاعری می‌دانند که تغزل و لطافت قالب غزل را با قصیده درمی‌آمیزد، در حالی که شکوه قصیده را همچنان حفظ کرده است.

محمدرضا رحمانی (مهرداد اوستا)

اطلاعات شخصی
نام(های):	محمدرضا رحمانی
لقب(ها):	مهرداد اوستا
وضعیت حیات:	درگذشته
تاریخ تولد:	20 بهمن 1308
محل تولد:	بروجرد
تاریخ فوت:	۱۷ اردیبهشت، ۱۳۷۰ (۶۱ سال)
محل دفن:	آرامستان بهشت زهرای تهران، تهران
ملیت:	ایرانی
تحصیلات:	دکترای فلسفه
پیشه:	شاعر، نویسنده
همسر(ها):	زیبا جلالی مقدم

مهرداد اوستا که روحیه‌ای آزادی‌خواه و مبارز داشت و در زمان حکومت محمدرضا پهلوی، مردم را به مبارزه دعوت می‌کرد. او در آثار خود نیز به حمایت از امام خمینی^(ره) و انقلاب اسلامی می‌پرداخت. برخی از آثار او به دلیل مسائل سیاسی، اعتراضات و حمایت‌های او از امام خمینی^(ره) توقیف شدند و باعث شدند که مهرداد اوستا تا مدتی ممنوع‌القلم باشد. از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب "تیرانا" اشاره کرد که انتشار آن در فضای روشنفکری آن روزگار که مهرداد اوستا را چهره‌ای ویژه به شمار می‌آورد، نشان از شجاعت او داشت.

محمدرضا رحمانی ابتدا تخلص "رعنا" را برای خود برگزیده بود ولی بعدها آن را به "مهرداد اوستا" تغییر داد.

زندگینامه

محمدرضا رحمانی در سال 1308 در 20 بهمن ماه در شهر بروجرد در خانواده‌ای اهل ادب دیده به جهان گشود. خانواده او تا 5 سالگی محمدرضا در شهر مشهد ساکن بودند و سپس به بروجرد بازگشتند.

محمدرضا رحمانی در شاعری استعدادی فراوان داشت و این استعداد را از پدر شاعر و از جد مادری خود، حاج روخا محمد که شاعری بسیار خوش‌ذوق و رهبر مشروطه‌خواهان بروجرد بود، به میراث داشت. استعداد او در سرودن شعر تا آن اندازه بود که از کلاس پنجم ابتدایی با تشویق معلمان، سرودن شعر را جدی‌تر از قبل ادامه داد. محمدرضا رحمانی تحصیلات ابتدایی را در بروجرد به پایان رساند و عازم تهران شد. از دبیرستانی شبانه در تهران دیپلم ادبی گرفت. او تحصیلات عالیه خود را در دانشگاه تهران ادامه داد و توانست مقطع لیسانس خود را در رشته الهیات (معقول و منقول) و مقطع فوق لیسانس را در رشته فلسفه در دانشگاه تهران با موفقیت به پایان برساند.

محمدرضا رحمانی که هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه به تدریس در دبیرستان‌های تهران نیز مشغول بود، در سن 22 سالگی تصحیح دیوان سلمان ساوجی را بر عهده گرفت و آن را به گونه‌ای به پایان رساند که نتیجه کار، موجب تحسین اساتید و بزرگان شده بود. شهریور ماه ۱۳۳۲ بود که محمدرضا رحمانی به دلیل سرودن شعرهایی در مخالفت با رژیم پهلوی برای مدت هفت ماه به زندان افتاد.

اولین ازدواج او در سال 1333 رقم خورد که حاصل این ازدواج 3 دختر به نام‌های فریبا، شهرزاد و فروغ بود. او هم‌چنین در همین سال یعنی در سن 25 سالگی به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت که لقب جوان‌ترین استاد دانشگاه تهران را به همین مناسبت به او داده‌اند. از رشته‌هایی که محمدرضا رحمانی در دانشگاه تهران به تدریس آن‌ها پرداخته است می‌توان به فلسفه، زبان فارسی، ادبیات فارسی، فلسفه تاریخ، تاریخ هنر، تاریخ اجتماعی هنر، زیبایی‌شناسی، روش تحقیق در زیبایی‌شناسی و تاریخ موسیقی اشاره کرد.

محمدرضا رحمانی در شعر از اساتیدی مانند محمدعلی ناصح و بدیع‌الزمان فروزانفر و در فلسفه شرق از محضر میرزا مهدی آشتیانی و استاد شاه‌آبادی بهره برده است. او هم‌چنین بین سال‌های 1333 تا 1339 با سباستین مونه، فیلسوف و شرق‌شناس فرانسوی، همراه بود و از او فلسفه شرق آموزش می‌دید.

محمدرضا رحمانی به دلیل نبوغ و پشتکار خود در سال 1336 برای عضویت در شورای بررسی رساله‌های دکتری دانشجویان دوره‌ی دکتری رشته ادبیات فارسی برگزیده شد.

اوستا بعد از پیروزی انقلاب، برای مدتی وزیر فرهنگ و آموزش عالی بود و مدتی نیز مسئولیت ریاست دانشگاه تهران را بر عهده داشت.

درگذشت

مهرداد اوستا، بعد از ظهر روز سه شنبه 17 اردیبهشت سال 1370 در 62 سالگی در حالی که مشغول تصحیح یک قطعه شعر بود، بر اثر سکته‌ی قلبی دار فانی را وداع گفت. مهرداد اوستا در قطعه هنرمندان بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شده است.

آثار

از آثار و کتاب‌های مهرداد اوستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تصحیح دیوان سلمان ساوجی (در سال ۱۳۳۲)
• رساله‌ای در فلسفه، منطق، روانشناسی و اخلاق (در سال ۱۳33)
• عقل و اشراق (اثری فلسفی) (در سال ۱۳۳4)
• تصحیح رسائل خیام (نوروزنامه، رسالۀ وجود) با مقدمه و تحقیق در زندگی وی (در سال ۱۳۳5)
• از کاروان رفته (اولین دفتر شعر مهرداد اوستا) (در سال ۱۳۳9)
• پالیزبان (نثری داستانی که آن را هم‌ردیف شاهکارهای شاعرانی همچون آرتور رمبو و شارل بودلر شمرده‌اند) (در سال ۱۳4۲)
• حماسۀ آرش (منظومه) (در سال ۱۳44)
• از امروز تا هرگز (داستان کوتاه) (در سال ۱۳45)
• اشک و سرنوشت (گزیدۀ شاهکارهای ادبی جهان) (در سال ۱۳48)
• روش تحقیق در دستور زبان فارسی و شیوۀ نگارش (در سال ۱۳48)                     
• شراب خانگی ترس محتسب خورده (مجموعۀ شعر) (در سال ۱۳51)
• تیرانا (کتاب انتقادی) (در سال ۱۳52)
• امام، حماسه‌ای دیگر (مجموعۀ شعر) (در سال ۱۳60)