گیجی
گیجی (به انگلیسی: Dizziness) یک اصطلاح نامشخص است که می‌تواند به معنای احساس عدم تعادل در فضا، گیجی واقعی، یا سبکی سر باشد.
همچنین ممکن است به معنای عدم تعادل یا احساسی نامشخص، مانند سرخوشی یا حماقت، باشد.
گیجی یک شکایت پزشکی رایج است و معمولا افراد زیادی از "گیجی" یا "گیج بودن" در جلسه معاینه پزشکی به عنوان یکی از مشکلاتشان یاد می‌کنند. که 20-30 درصد افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آنواع گیجی
گیجی به چهار زیرگروه اصلی تقسیم می‌شود:
- گیجی واقعی (حدود 25-50 درصد) گیجی واقعی به احساس چرخش یا چرخش محیط اطراف فرد گفته می‌شود. بسیاری از افراد این نوع گیجی را بسیار نگران‌کننده می‌دانند و اغلب از تهوع و استفراغ همراه با آن گزارش می‌دهند.
- عدم تعادل (کمتر از 15 درصد) عدم تعادل به احساس عدم تعادل گفته می‌شود و اغلب با افتادن‌های مکرر در یک جهت خاص مشخص می‌شود. این حالت معمولاً با تهوع یا استفراغ همراه نیست.
- پیش‌سنکوپ (کمتر از 15 درصد) پیش‌سنکوپ به احساس سبکی سر یا نزدیک به غش کردن گفته می‌شود؛ نام آن به سنکوپ، که در واقع غش کردن است، مربوط می‌شود.
- گیجی نامشخص (حدود 10 درصد) گیجی نامشخص ممکن است منشاء روانی داشته باشد. این یک تشخیص حذفی است و گاهی اوقات می‌تواند توسط هایپرونتیلاسیون (تنفس سریع و عمیق) ایجاد شود.
مکانیزم‌ها و علل بسیاری از شرایط می‌توانند باعث گیجی شوند زیرا بخش‌های مختلفی از بدن برای حفظ تعادل مورد نیاز است، از جمله گوش داخلی، چشم‌ها، عضلات، اسکلت و سیستم عصبی. بنابراین، گیجی می‌تواند به دلیل مشکلات مختلفی ایجاد شود و ممکن است یک فرآیند متمرکز (مانند مشکلاتی که تعادل یا هماهنگی را تحت تأثیر قرار می‌دهند) یا یک فرآیند پراکنده (مانند قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا حالت کم‌پرفیوژن) را نشان دهد.
علل گیجی
علل شایع گیجی عبارتند از:
- تأمین ناکافی خون به مغز به دلیل افت ناگهانی فشار خون
- مشکلات قلبی یا انسداد عروق
- کم‌خونی‌ها، مانند کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا کمبود آهن
- از دست دادن یا انحراف دید یا نشانه‌های بصری
- ایستادن سریع یا ایستادن طولانی
- اختلالات گوش داخلی
- کم‌آبی
- اختلال در عملکرد مغز/سیستم عصبی به وسیله داروهایی مانند ضد تشنج‌ها و آرام‌بخش‌ها
- اختلال در حس پروپریوسپشن گردنی
- عوارض جانبی سایر داروهای تجویزی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون یا کومادین (وارفارین)
تشخیص گیجی یا گیج بودن
تشخیص افتراقی
گیجی ممکن است ناشی از اختلالی در مغز (به ویژه ساقه مغز یا مخچه)، گوش داخلی، چشم‌ها، قلب، سیستم عروقی، حجم مایع یا خون، نخاع، اعصاب محیطی یا الکترولیت‌های بدن باشد. گیجی می‌تواند با برخی وقایع جدی مانند ضربه به سر یا خونریزی مغزی، صرع و تشنج‌ها، سکته مغزی، و موارد مننژیت و انسفالیت همراه باشد. با این حال، رایج‌ترین زیرگروه‌ها را می‌توان به صورت زیر تقسیم کرد: 40 درصد اختلال عملکرد وستیبولار محیطی، 10 درصد ضایعه سیستم عصبی مرکزی، 15 درصد اختلال روانی، 25 درصد پیش‌سنکوپ/عدم تعادل، و 10 درصد گیجی نامشخص. برخی از بیماری‌های وستیبولار علائمی دارند که با اختلالات روانی همبودی دارند.
در حالی که آموزش پزشکی سنتی بر تعیین علت گیجی بر اساس دسته‌بندی (مانند گیجی واقعی در مقابل پیش‌سنکوپ) تمرکز داشته است، تحقیقات منتشر شده در سال 2017 نشان می‌دهد که این تحلیل کاربرد بالینی محدودی دارد.
شرایط پزشکی که اغلب به عنوان علامت گیجی دارند عبارتند از:
- گیجی موضعی حمله‌ای خوش‌خیم
- بیماری منیر
- لابیرنتیت
- اوتیت میانی
- تومور مغزی
- نوروم آکوستیک
- بیماری حرکت
- سندرم رامزی هانت
- بی‌خوابی خانوادگی کشنده
- میگرن
- مولتیپل اسکلروزیس
- بارداری
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- محتوای پایین اکسیژن خون (هیپوکسمی)
- حمله قلبی
- کمبود آهن (کم‌خونی)
- کمبود ویتامین B12
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- تغییرات هورمونی (مثلاً بیماری تیروئید، قاعدگی، بارداری)
- اختلال پانیک
- هایپرونتیلاسیون
- اضطراب
- افسردگی
- کاهش توانایی‌های دیداری، تعادل و ادراک جهت‌گیری فضایی با افزایش سن
- سکته مغزی؛ علت گیجی ایزوله در 0.7 درصد افرادی که به بخش اورژانس مراجعه می‌کنند
همه‌گیرشناسی حدود 20-30 درصد جمعیت گزارش داده‌اند که در سال 2008 در یک زمان تجربه گیجی داشته‌اند.
عدم تعادل در پزشکی، عدم تعادل به کاهش حس تعادل اشاره دارد که می‌تواند به عنوان احساس سقوط قریب‌الوقوع یا نیاز به دریافت کمک خارجی برای حرکت صحیح توصیف شود. گاهی اوقات به عنوان احساسی از انحراف نامناسب کف، یا احساس شناور بودن توصیف می‌شود. این احساس می‌تواند منشاء گوش داخلی یا سایر حسگرهای حرکتی، یا سیستم عصبی مرکزی داشته باشد. اختلالات عصبی تمایل دارند که گیجی یا عدم تعادل مداوم ایجاد کنند و معمولاً علائم دیگری از اختلال عملکرد عصبی همراه با گیجی دارند. بسیاری از داروهایی که برای درمان تشنج، افسردگی، اضطراب، و درد استفاده می‌شوند بر سیستم وستیبولار و سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند که می‌توانند علائم عدم تعادل را ایجاد کنند.