حسن مجتبی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'ه' به 'ه') |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)''' مشهور به '''امام حسن مجتبی (ع)''' در تاریخ 15 رمضان سال 4 هجری قمری در شهر [[مدینه]] به دنیا آمد. نام مادر ایشان [[فاطمه زهرا(س)]] (دختر رسول خدا) و نام پدر ایشان [[امام علی(ع)|علی ابن ابی طالب]] است. ایشان امام دوم شیعیان و نخستین نوه [[پیامبر|حضرت محمد(ص)]] است. برادر او [[امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان است. امام حسن(ع) از [[اصحاب کِساء]] و از حاضران در ماجرای [[مُباهله]] و یکی از [[اهل بیت پیامبر]] است که [[آیه تطهیر]] درباره آنان نازل شده است. | '''حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)''' مشهور به '''امام حسن مجتبی (ع)''' در تاریخ 15 رمضان سال 4 هجری قمری در شهر [[مدینه]] به دنیا آمد. نام مادر ایشان [[فاطمه زهرا(س)]] (دختر رسول خدا) و نام پدر ایشان [[امام علی(ع)|علی ابن ابی طالب]] است. ایشان امام دوم شیعیان و نخستین نوه [[پیامبر|حضرت محمد(ص)]] است. برادر او [[امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان است. امام حسن(ع) از [[اصحاب کِساء]] و از حاضران در ماجرای [[مُباهله]] و یکی از [[اهل بیت پیامبر]] است که [[آیه تطهیر]] درباره آنان نازل شده است. | ||
[[پرونده:امام حسن مجتبی علیه سلام.jpg|جایگزین=امام حسن مجتبی علیه سلام|بندانگشتی|حسن ابن علی (امام حسن مجتبی (ع)){{مناصب|عنوان منصب=امام دوم شعیان|آغاز به کار=سال 40 هجری قمری|پس از=[[امام علی(ع)]]|پیش از=[[امام حسین(ع)]]|پایان کار=سال 50 هجری قمری}}{{شخصیت|لقب(ها)=کریم اهل بیت|وضعیت حیات=به شهادت رسیده|تاریخ تولد=۱۵ رمضان ۳ هجری قمری|محل تولد=مدینه|تاریخ | [[پرونده:امام حسن مجتبی علیه سلام.jpg|جایگزین=امام حسن مجتبی علیه سلام|بندانگشتی|حسن ابن علی (امام حسن مجتبی (ع)){{مناصب|عنوان منصب=امام دوم شعیان|آغاز به کار=سال 40 هجری قمری|پس از=[[امام علی(ع)]]|پیش از=[[امام حسین(ع)]]|پایان کار=سال 50 هجری قمری}}{{شخصیت|لقب(ها)=کریم اهل بیت|وضعیت حیات=به شهادت رسیده|تاریخ تولد=۱۵ رمضان ۳ هجری قمری|محل تولد=مدینه|محل دفن=قبرستان بقیع، مدینه|تاریخ شهادت=۷ یا ۲۸ صفر ۵۰ هجری قمری|محل شهادت=مدینه|نحوه شهادت=مسمومیت به دستور معاویه|نام پدر=علی بن ابی‌طالب|نام مادر=فاطمه زهرا}}|340x340پیکسل]] | ||
پس از شهادت [[امام علی(ع)]] و به امامت رسیدن امام حسن مجتبی(ع)، جمع زیادی از مسلمانان(حدود 40 هزار نفر) در [[کوفه]] با ایشان به عنوان خلیفه بیعت کردند. سپس، وی مکاتباتی با معاویه داشت و او را به تبعیت از خود فراخواند اما معاویه خلافت ایشان را نپذیرفت و در نهایت پس از چند ماه، معاویه با سپاهی از [[شام]] به [[عراق]] لشکرکشی کرد. در این زمان بود بسیاری از افرادی که با ایشان | پس از شهادت [[امام علی(ع)]] و به امامت رسیدن امام حسن مجتبی(ع)، جمع زیادی از مسلمانان(حدود 40 هزار نفر) در [[کوفه]] با ایشان به عنوان خلیفه بیعت کردند. سپس، وی مکاتباتی با معاویه داشت و او را به تبعیت از خود فراخواند اما معاویه خلافت ایشان را نپذیرفت و در نهایت پس از چند ماه، معاویه با سپاهی از [[شام]] به [[عراق]] لشکرکشی کرد. در این زمان بود که بسیاری از افرادی که با ایشان بیعت کرده بودند، به یاری ایشان نرفتند و حتی برخی از فرماندهان سپاه، از جمله [[عبیدالله بن عباس]]، با دریافت رشوه به [[معاویه]] پیوستند. در این حین امام حسن(ع) مورد حمله و سوء قصد جمعی از [[خوارج]] قرار گرفته و مجروح شد و برای مداوا به [[مدائن]] انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران کوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به شهادت برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی(ع) فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. نهایتا، ایشان با شرایطی، مجبور به صلح با معاویه شد. | ||
== خلافت == | |||
امام حسن مجتبی(ع) از ۲۱ [[رمضان]] سال ۴۰ قمری به مدت ۶ الی ۸ ماه خلیفه مسلمانان بود. [[اهل‌سنت]] او را با توجه به حدیثی منسوب به پیامبر(ص)، آخرین خلیفه از خلفای راشدین دانسته‌اند. خلافت او با بیعت مردم [[عراق]] و همراهی سایر سرزمین‌های اطراف آغاز شد؛ اگرچه اهالی شام، به رهبری [[معاویه]]، با این خلافت مخالفت کردند و معاویه با همراهی سپاهیانی از شام به جنگ اهل [[عراق]] آمد. این جنگ در نهایت به صلح و واگذاری خلافت به معاویه، نخستین خلیفه اموی، انجامید. | |||
== جنگ و صلح با معاویه == | |||
مهم‌ترین رویداد سیاسی در زندگی حسن بن علی(ع)، جنگ با معاویه است که به صلح انجامید. همزمان با بیعت مردم عراق با حسن بن علی، تایید ضمنی آن از سوی مردم [[حجاز]] و [[یمن]] و [[فارس]]، اهالی شام با معاویه بیعت کردند. معاویه در سخنرانی‌های خود و در نامه‌نگاری‌هایی که با امام حسن(ع) داشت، بر تصمیم جدی خود برای به رسمیت نشناختن این بیعت تاکید داشت. او که از زمان [[مرگ]] عثمان خود را برای خلافت آماده کرده بود، با لشکری به سوی عراق حرکت کرد. | |||
بر اساس برخی گزارش‌ها، امام حسن(ع) تا حدود پنجاه روز پس از [[شهادت]] پدر و بیعت مردم، هیچ اقدامی در زمینه جنگ یا صلح نکرد. او وقتی از حرکت سپاه شام مطلع شد، با لشکریانش از کوفه خارج شده و سپاهی به فرماندهی [[عبیدالله بن عباس]] به سوی [[معاویه]] فرستاد. | |||
=== جنگ === | |||
پس از برخوردی که میان دو سپاه رخ داد و به شکست شامیان انجامید، معاویه شبانه به عبیدالله پیغام داد که حسن بن علی به من پیشنهاد صلح داده و کار خلافت را به من واگذار خواهد کرد. معاویه به او وعده پرداخت یک میلیون درهم داد و او به معاویه پیوست. پس از آن، قیس بن سعد فرماندهی سپاه [[امام]] را بر عهده گرفت. پس از پیوستن عبیدالله به سپاه شام، معاویه با این گمان که سپاه امام حسن(ع) ضعیف شده، دستور داد با تمام توان به آن‌ها حمله کنند، ولی سپاه امام به فرماندهی قیس، شامیان را شکست دادند. [[معاویه]] درصدد برآمد قیس را نیز با وعده‌ای شبیه آنچه به عبیدالله وعده داده بود، از سر راه بردارد، ولی موفق نشد. | |||
از سویی امام حسن(ع) با لشکریان خود به ساباط رفت. به گفته [[شیخ مفید]] امام حسن(ع) برای آنکه یاران خود را بیازماید و فرمان‌بری آن‌ها را بسنجد، خطبه‌ای خواند و گفت: «وحدت و همدلی برایتان بهتر از تفرقه و جدایی است؛ همانا تدبیری که من برای شما می‌اندیشم برای شما بهتر از تدبیری است که برای خودتان دارید» پس از سخنان او، مردم با یکدیگر به این نتیجه رسیدند که امام قصد دارد با معاویه صلح کند و خلافت را به او واگذارد. عده‌ای به [[خیمه]] او هجوم بردند و وسایل او را غارت کردند و حتی [[سجاده]] او را از زیر پایش کشیدند. | |||
ولی علت این حادثه آن بود که معاویه چند نفر را برای گفتگو نزد حسن بن علی فرستاد. آن‌ها وقتی از نزد وی برمی‌گشتند، با صدای بلند به گونه‌ای که مردم بشنوند، با یکدیگر می‌گفتند: خدا توسط پسر رسول خدا، [[خون]] مسلمانان را حفظ و فتنه را خاموش کرد؛ او صلح را پذیرفت. سپاهیان امام با شنیدن این سخنان برآشفتند و به خیمه او حمله کردند. پس از این ماجرا یاران نزدیک امام حسن(ع) به محافظت از او پرداختند، ولی در تاریکی شب یکی از [[خوارج]] به او نزدیک شد و گفت: «ای حسن مشرک شدی همان گونه که پدرت مشرک شد؛» سپس با خنجری به ران او زد و امام که سوار بر [[اسب]] بود بر زمین افتاد. حسن بن علی(ع) را بر روی تختی به مدائن بردند و در خانه [[سعد بن مسعود ثقفی]] منزل دادند تا درمان شود. | |||
جنگ میان معاویه و امام حسن(ع)، در نهایت به امضای قرارداد صلح انجامید. به گفته [[رسول جعفریان]] دلایلی از جمله سستی مردم، شرایط زمانه و حفظ شیعیان سبب شد امام مجتبی(ع) صلح را بپذیرد. بر اساس این قرارداد خلافت به [[معاویه]] واگذار شد. | |||
== شهادت == | |||
در بسیاری از منابع [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]] آمده است که امام حسن(ع) با خوراندن زهر به شهادت رسید. طبق برخی گزارش‌ها، او را چند بار مسموم کرده بودند، اما از مرگ نجات یافته بود. در مورد [[مسمومیت]] آخر که به شهادت وی انجامید، شیخ مفید گفته است معاویه وقتی تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای [[جعده]] دختر [[اشعث بن قیس]] (همسر امام حسن(ع)) فرستاد و به او وعده داد که در قبال مسموم کردن شوهرش، او را به ازدواج یزید درخواهد آورد. | |||
نام جعده به عنوان قاتل حسن بن علی(ع) در منابع اهل‌سنت نیز آمده است. [[مادلونگ]] معتقد است مسئله جانشینی معاویه و تلاش او برای ولایتعهدی [[یزید]]، روایات مسموم شدن امام حسن به تحریک [[معاویه]] و به دست جعده را تأیید می‌کند. | |||
گزارش‌های دیگری، هند یکی از همسران امام حسن(ع) یا یکی از خادمان او را عامل مسموم کردن او دانسته‌اند. گفته‌اند حسن بن علی(ع) سه یا ۴۰ روز یا دو ماه پس از مسموم شدن به شهادت رسید. | |||
نقل شده است پس از [[شهادت]] امام مجتبی(ع)، شهر مدینه یکپارچه شیون و گریه شد. همچنین گفته‌اند هنگام خاکسپاری، [[قبرستان بقیع]] پر از جمعیت شد و تا هفت روز بازارها تعطیل بود. از برخی منابع اهل‌سنت نقل شده است که نخستین خواری برای عرب، درگذشت حسن بن علی(ع) بود. | |||
[[رده:امامان شیعه]] | |||
[[رده:چهارده معصوم]] | |||
[[رده:پنج تن آل عبا]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۳۳
حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع) مشهور به امام حسن مجتبی (ع) در تاریخ 15 رمضان سال 4 هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. نام مادر ایشان فاطمه زهرا(س) (دختر رسول خدا) و نام پدر ایشان علی ابن ابی طالب است. ایشان امام دوم شیعیان و نخستین نوه حضرت محمد(ص) است. برادر او امام حسین(ع) امام سوم شیعیان است. امام حسن(ع) از اصحاب کِساء و از حاضران در ماجرای مُباهله و یکی از اهل بیت پیامبر است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شده است.
| امام دوم شعیان | |
|---|---|
| آغاز به کار: | سال 40 هجری قمری |
| پس از: | امام علی(ع) |
| پیش از: | امام حسین(ع) |
| پایان کار: | سال 50 هجری قمری |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| لقب(ها): | کریم اهل بیت |
| وضعیت حیات: | به شهادت رسیده |
| تاریخ تولد: | ۱۵ رمضان ۳ هجری قمری |
| محل تولد: | مدینه |
| محل دفن: | قبرستان بقیع، مدینه |
| تاریخ شهادت: | ۷ یا ۲۸ صفر ۵۰ هجری قمری |
| محل شهادت: | مدینه |
| نحوه شهادت: | مسمومیت به دستور معاویه |
| نام پدر: | علی بن ابی‌طالب |
| نام مادر: | فاطمه زهرا |
پس از شهادت امام علی(ع) و به امامت رسیدن امام حسن مجتبی(ع)، جمع زیادی از مسلمانان(حدود 40 هزار نفر) در کوفه با ایشان به عنوان خلیفه بیعت کردند. سپس، وی مکاتباتی با معاویه داشت و او را به تبعیت از خود فراخواند اما معاویه خلافت ایشان را نپذیرفت و در نهایت پس از چند ماه، معاویه با سپاهی از شام به عراق لشکرکشی کرد. در این زمان بود که بسیاری از افرادی که با ایشان بیعت کرده بودند، به یاری ایشان نرفتند و حتی برخی از فرماندهان سپاه، از جمله عبیدالله بن عباس، با دریافت رشوه به معاویه پیوستند. در این حین امام حسن(ع) مورد حمله و سوء قصد جمعی از خوارج قرار گرفته و مجروح شد و برای مداوا به مدائن انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران کوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به شهادت برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی(ع) فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. نهایتا، ایشان با شرایطی، مجبور به صلح با معاویه شد.
خلافت
امام حسن مجتبی(ع) از ۲۱ رمضان سال ۴۰ قمری به مدت ۶ الی ۸ ماه خلیفه مسلمانان بود. اهل‌سنت او را با توجه به حدیثی منسوب به پیامبر(ص)، آخرین خلیفه از خلفای راشدین دانسته‌اند. خلافت او با بیعت مردم عراق و همراهی سایر سرزمین‌های اطراف آغاز شد؛ اگرچه اهالی شام، به رهبری معاویه، با این خلافت مخالفت کردند و معاویه با همراهی سپاهیانی از شام به جنگ اهل عراق آمد. این جنگ در نهایت به صلح و واگذاری خلافت به معاویه، نخستین خلیفه اموی، انجامید.
جنگ و صلح با معاویه
مهم‌ترین رویداد سیاسی در زندگی حسن بن علی(ع)، جنگ با معاویه است که به صلح انجامید. همزمان با بیعت مردم عراق با حسن بن علی، تایید ضمنی آن از سوی مردم حجاز و یمن و فارس، اهالی شام با معاویه بیعت کردند. معاویه در سخنرانی‌های خود و در نامه‌نگاری‌هایی که با امام حسن(ع) داشت، بر تصمیم جدی خود برای به رسمیت نشناختن این بیعت تاکید داشت. او که از زمان مرگ عثمان خود را برای خلافت آماده کرده بود، با لشکری به سوی عراق حرکت کرد.
بر اساس برخی گزارش‌ها، امام حسن(ع) تا حدود پنجاه روز پس از شهادت پدر و بیعت مردم، هیچ اقدامی در زمینه جنگ یا صلح نکرد. او وقتی از حرکت سپاه شام مطلع شد، با لشکریانش از کوفه خارج شده و سپاهی به فرماندهی عبیدالله بن عباس به سوی معاویه فرستاد.
جنگ
پس از برخوردی که میان دو سپاه رخ داد و به شکست شامیان انجامید، معاویه شبانه به عبیدالله پیغام داد که حسن بن علی به من پیشنهاد صلح داده و کار خلافت را به من واگذار خواهد کرد. معاویه به او وعده پرداخت یک میلیون درهم داد و او به معاویه پیوست. پس از آن، قیس بن سعد فرماندهی سپاه امام را بر عهده گرفت. پس از پیوستن عبیدالله به سپاه شام، معاویه با این گمان که سپاه امام حسن(ع) ضعیف شده، دستور داد با تمام توان به آن‌ها حمله کنند، ولی سپاه امام به فرماندهی قیس، شامیان را شکست دادند. معاویه درصدد برآمد قیس را نیز با وعده‌ای شبیه آنچه به عبیدالله وعده داده بود، از سر راه بردارد، ولی موفق نشد.
از سویی امام حسن(ع) با لشکریان خود به ساباط رفت. به گفته شیخ مفید امام حسن(ع) برای آنکه یاران خود را بیازماید و فرمان‌بری آن‌ها را بسنجد، خطبه‌ای خواند و گفت: «وحدت و همدلی برایتان بهتر از تفرقه و جدایی است؛ همانا تدبیری که من برای شما می‌اندیشم برای شما بهتر از تدبیری است که برای خودتان دارید» پس از سخنان او، مردم با یکدیگر به این نتیجه رسیدند که امام قصد دارد با معاویه صلح کند و خلافت را به او واگذارد. عده‌ای به خیمه او هجوم بردند و وسایل او را غارت کردند و حتی سجاده او را از زیر پایش کشیدند.
ولی علت این حادثه آن بود که معاویه چند نفر را برای گفتگو نزد حسن بن علی فرستاد. آن‌ها وقتی از نزد وی برمی‌گشتند، با صدای بلند به گونه‌ای که مردم بشنوند، با یکدیگر می‌گفتند: خدا توسط پسر رسول خدا، خون مسلمانان را حفظ و فتنه را خاموش کرد؛ او صلح را پذیرفت. سپاهیان امام با شنیدن این سخنان برآشفتند و به خیمه او حمله کردند. پس از این ماجرا یاران نزدیک امام حسن(ع) به محافظت از او پرداختند، ولی در تاریکی شب یکی از خوارج به او نزدیک شد و گفت: «ای حسن مشرک شدی همان گونه که پدرت مشرک شد؛» سپس با خنجری به ران او زد و امام که سوار بر اسب بود بر زمین افتاد. حسن بن علی(ع) را بر روی تختی به مدائن بردند و در خانه سعد بن مسعود ثقفی منزل دادند تا درمان شود.
جنگ میان معاویه و امام حسن(ع)، در نهایت به امضای قرارداد صلح انجامید. به گفته رسول جعفریان دلایلی از جمله سستی مردم، شرایط زمانه و حفظ شیعیان سبب شد امام مجتبی(ع) صلح را بپذیرد. بر اساس این قرارداد خلافت به معاویه واگذار شد.
شهادت
در بسیاری از منابع شیعه و اهل‌سنت آمده است که امام حسن(ع) با خوراندن زهر به شهادت رسید. طبق برخی گزارش‌ها، او را چند بار مسموم کرده بودند، اما از مرگ نجات یافته بود. در مورد مسمومیت آخر که به شهادت وی انجامید، شیخ مفید گفته است معاویه وقتی تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده دختر اشعث بن قیس (همسر امام حسن(ع)) فرستاد و به او وعده داد که در قبال مسموم کردن شوهرش، او را به ازدواج یزید درخواهد آورد.
نام جعده به عنوان قاتل حسن بن علی(ع) در منابع اهل‌سنت نیز آمده است. مادلونگ معتقد است مسئله جانشینی معاویه و تلاش او برای ولایتعهدی یزید، روایات مسموم شدن امام حسن به تحریک معاویه و به دست جعده را تأیید می‌کند.
گزارش‌های دیگری، هند یکی از همسران امام حسن(ع) یا یکی از خادمان او را عامل مسموم کردن او دانسته‌اند. گفته‌اند حسن بن علی(ع) سه یا ۴۰ روز یا دو ماه پس از مسموم شدن به شهادت رسید.
نقل شده است پس از شهادت امام مجتبی(ع)، شهر مدینه یکپارچه شیون و گریه شد. همچنین گفته‌اند هنگام خاکسپاری، قبرستان بقیع پر از جمعیت شد و تا هفت روز بازارها تعطیل بود. از برخی منابع اهل‌سنت نقل شده است که نخستین خواری برای عرب، درگذشت حسن بن علی(ع) بود.