اقیانوس هند
اقیانوس هند (به انگلیسی: Indian Ocean) سومین بخش بزرگ اقیانوسی جهان است که با وسعت 70،560،000 کیلومتر مربع، تقریباً 20 درصد از آب‌های سطح زمین پوشش می‌دهد. اقیانوس هند از شمال به آسیا، از غرب به آفریقا، از شرق به استرالیا و از جنوب با اقیانوس منجمد جنوبی یا قطب جنوب محدود می شود.
اقیانوس هند از پیرامون دارای دریاهای حاشیه‌ای یا منطقه‌ای بزرگی مانند دریای آندامان، دریای عرب، خلیج بنگال و دریای لاکادیو است.
نام این اقیانوس از نام کشور هند که در حاشیه آن واقع شده، گرفته شده است و حداقل از سال 1515 به نام فعلی شناخته شده است. قبلاً به آن اقیانوس شرقی می‌گفتند. عمق متوسط آن 3741 متر و حداکثر عمق آن 7290 متر است. تمام اقیانوس هند در نیمکره شرقی قرار دارد.
آب و هوای اقیانوس هند با بادهای موسمی مشخص می‌شود. این اقیانوس گرم‌ترین اقیانوس است که به دلیل تعامل با جو، تأثیر قابل توجهی بر آب و هوای جهانی دارد. آب‌های آن تحت تأثیر گردش واکر اقیانوس هند قرار می‌گیرند و در نتیجه جریان‌های اقیانوسی منحصربه‌فردی و الگوهای بالارونده ایجاد می‌کنند. اقیانوس هند با وجود حیات دریایی و اکوسیستم های مهمی مانند صخره های مرجانی، حرا، بسترهای چمن دریایی از نظر اکولوژیکی متنوع است. بخش قابل توجهی از صید ماهی تن در این اقیانوس انجام می‌شود و زیستگاه گونه‌های دریایی در حال انقراض است. اقیانوس هند با چالش‌هایی مانند صید بی رویه و آلودگی قابل توجه مواجه است.
از نظر تاریخی، اقیانوس هند از زمان‌های قدیم مرکز تبادلات فرهنگی و تجاری بوده است. در مهاجرت‌های اولیه بشر و گسترش تمدن‌ها نقش اساسی داشته است. در دوران مدرن، برای تجارت جهانی، به‌ویژه نفت و هیدروکربن‌ها، حیاتی است. نگرانی‌های زیست محیطی و ژئوپلیتیکی در منطقه شامل اثرات تغییرات آب و هوایی، دزدی دریایی و اختلافات استراتژیک بر سر سرزمین‌های جزیره‌ای است.
جغرافیا
سازمان بین‌المللی هیدروگرافی (IHO) در آخرین به‌روز رسانی در سال 2002 حدود اقیانوس هند را با اختصاص آب‌های جنوب مدار 60 درجه به اقیانوس منجمد جنوبی در نظر گرفت. در این تقسیم‌بندی اقیانوس هند شامل دریاهای حاشیه‌ای شمالی است. اقیانوس هند از طریق نصف‌النهار 20 درجه شرقی از اقیانوس اطلس، به سمت جنوب از دماغه آگولهاس، آفریقای جنوبی، از اقیانوس آرام توسط نصف النهار 146 درجه و 49 دقیقه شرقی، به سمت جنوب از دماغه جنوب شرقی در جزیره تاسمانی در استرالیا جدا می‌شود. شمالی‌ترین گستره اقیانوس هند (از جمله دریاهای حاشیه‌ای) تقریباً 30 درجه شمالی در خلیج فارس است.
دریاهای حاشیه‌ای
دریاهای حاشیه ای، خلیج‌ها، تنگه‌های اقیانوس هند عبارتند از:
در امتداد ساحل شرقی آفریقا، کانال موزامبیک ماداگاسکار را از سرزمین اصلی آفریقا جدا می‌کند، در حالی که دریای زنگ هم در شمال ماداگاسکار واقع شده است.
در ساحل شمالی، دریای عرب و خلیج عدن از طریق تنگه باب‌المندب به دریای سرخ متصل می‌شود. در خلیج عدن، خلیج تاجوره در جیبوتی واقع شده است و کانال گواردافوی جزایر سُقُطرا را از شاخ آفریقا جدا می‌کند. انتهای شمالی دریای سرخ به خلیج عقبه و خلیج سوئز ختم می شود. اقیانوس هند به‌طور مصنوعی از طریق کانال سوئز به دریای مدیترانه متصل می‌شود که از طریق دریای سرخ قابل دسترسی است. دریای عرب از طریق دریای عمان و تنگه هرمز به خلیج فارس متصل می‌شود. در خلیج فارس، خلیج بحرین، قطر را از شبه‌جزیره عربستان جدا می‌کند.
در امتداد ساحل غربی هند، خلیج کوچ و خلیج خمبات در گجرات در انتهای شمالی واقع شده‌اند در حالی که دریای لاکادیو مالدیو را از نوک جنوبی هند جدا می‌کند. خلیج بنگال در سواحل شرقی هند قرار دارد. خلیج مانار و تنگه پالک، سریلانکا را از هند جدا می‌کند، در حالی که پل آدم این دو را از هم جدا می‌کند. دریای آندامان بین خلیج بنگال و جزایر آندامان واقع شده است.
در اندونزی، به اصطلاح راه دریایی اندونزی از تنگه های مالاکا، سوندا و تورس تشکیل شده است. خلیج کارپنتاریا در ساحل شمالی استرالیا واقع شده است در حالی که خلیج بزرگ استرالیا بخش بزرگی از ساحل جنوبی آن را تشکیل می‌دهد.
- دریای عرب - 3.862 میلیون کیلومتر مربع
- خلیج بنگال - 2.172 میلیون کیلومتر مربع
- دریای آندامان - 797700 کیلومتر مربع
- دریای لاکادیو - 786000 کیلومتر مربع
- کانال موزامبیک - 700000 کیلومتر مربع
- دریای تیمور - 610000 کیلومتر مربع
- دریای سرخ - 438000 کیلومتر مربع
- خلیج عدن - 410000 کیلومتر مربع
- خلیج فارس - 251000 کیلومتر مربع
- دریای فلورس - 240000 کیلومتر مربع
- دریای ملوک - 200000 کیلومتر مربع
- دریای عمان - 181000 کیلومتر مربع
- خلیج بزرگ استرالیا - 45926 کیلومتر مربع
- خلیج عقبه - 239 کیلومتر مربع
- خلیج خمبات
- خلیج کوچ
- خلیج سوئز