جمهوری دموکراتیک کنگو
جمهوری دموکراتیک کنگو (به فرانسوی: République démocratique du Congo) که با نام‌های کنگوی کینشاسا یا کنگوی زئیر نیز شناخته می‌شود، کشوری در مرکز آفریقا است. این کشور از نظر وسعت، دومین کشور پهناور آفریقا و یازدهمین کشور وسیع جهان است. جمهوری دموکراتیک کنگو با حدود ۱۰۵ میلیون نفر جمعیت، پرجمعیت‌ترین کشور فرانسوی‌زبان دنیا به شمار می‌رود. پایتخت و بزرگترین شهر این کشور کینشاسا است که مرکز اقتصادی آن نیز محسوب می‌شود.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری دموکراتیک کنگو |
| پایتخت: | کینشاسا |
| زبان(های) رسمی: | فرانسوی |
| دین(ها): | مسیحیت 95.4%، باورهای بومی 2.6%، اسلام 1.5% |
| حکومت: | نظام نیمه‌ریاستی جمهوری |
| مساحت: | 2,345,409 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 105,061,492 نفر (2024) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.481 |
| واحد پول: | فرانک کنگو (CDF) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 1+ تا ۲+ |
| پیش‌شماره تلفنی: | 243+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | CD |
| دامنه سطح‌بالا: | cd. |
جمهوری دموکراتیک کنگو با جمهوری کنگو، آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، اوگاندا، رواندا، بروندی، تانزانیا، زامبیا، آنگولا، منطقه کابیندا (بخشی از آنگولا) و اقیانوس اطلس جنوبی همسایه است.
تاریخ
حوضه کنگو مرکز سکونت اولیه جوامع شکارچی-گردآورنده آفریقای مرکزی در حدود ۹۰ هزار سال پیش بوده است. همچنین گسترش اقوام بانتو حدود ۳۰۰۰ سال پیش به این منطقه رسیده است. در غرب، پادشاهی کنگو از قرن ۱۴ تا ۱۹ میلادی بر نواحی اطراف رود کنگو حکمرانی می‌کرد. در شمال شرقی، مرکز و شرق کشور، پادشاهی‌های آزنده، لوبا و لوندا از قرن ۱۶ و ۱۷ تا قرن ۱۹ قدرت را در دست داشتند.
حکومت استعماری بلژیک به رهبری لئوپولد دوم در سال ۱۸۸۵ به طور رسمی مالکیت سرزمین کنگو را به دست آورد و آن را به عنوان قلمرو شخصی خود با نام «دولت آزاد کنگو» اعلام کرد. در دوران حکومت استعماری بلژیک (۱۸۸۵ تا ۱۹۰۸)، نیروهای نظامی این کشور بومیان منطقه را به اجبار به تولید لاستیک واداشتند که با اعمال وحشیانه‌ای همراه بود. سرانجام در سال ۱۹۰۸، لئوپولد دوم این منطقه را به بلژیک واگذار کرد و بدین ترتیب کنگو به مستعمره بلژیک تبدیل شد.
کنگو در ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ از بلژیک استقلال یافت، اما بلافاصله با مجموعه‌ای از جنبش‌های جدایی‌طلبانه، ترور نخست‌وزیر پاتریس لومومبا و کودتای موبوتو سسه‌سکو در سال ۱۹۶۵ مواجه شد. موبوتو در سال ۱۹۷۱ نام کشور را به «زئیر» تغییر داد و تا زمان برکناری‌اش در سال ۱۹۹۷ به واسطه اولین جنگ کنگو، حکومتی دیکتاتوری تک‌حزبی را برقرار کرد. پس از آن، نام کشور دوباره به کنگو تغییر یافت و از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ درگیر جنگ دوم کنگو شد که منجر به کشته شدن ۵.۴ میلیون نفر گردید. این جنگ با روی کار آمدن جوزف کابیلای رئیس جمهور (حکومت از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۹) پایان یافت. در دوران حکومت وی، وضعیت حقوق بشر در کشور همچنان ضعیف باقی ماند و آزار و اذیت‌های مکرر از جمله ناپدیدسازی اجباری، شکنجه، حبس خودسرانه و محدودیت‌های آزادی‌های مدنی وجود داشت.
در پی انتخابات سراسری ۲۰۱۸، در اولین انتقال قدرت مسالمت‌آمیز از زمان استقلال، فلیکس تشسکدی جانشین کابیلای شد و از آن زمان تاکنون رئیس جمهور کنگو بوده است. از سال ۲۰۱۵، شرق جمهوری دموکراتیک کنگو محل درگیری‌های نظامی در کیوو است.
حوضه کنگو مرکز این کشور است. شواهد باستان‌شناسی حاکی از سکونت جوامع اولیه آفریقای مرکزی در این منطقه حدود ۹۰ هزار سال پیش دارد. همچنین گسترش اقوام بانتو حدود ۳۰۰۰ سال پیش به این منطقه رسیده است. در غرب کشور، پادشاهی کنگو از قرن ۱۴ تا ۱۹ میلادی بر مناطق اطراف دهانه رود کنگو فرمانروایی می‌کرد. در شمال شرقی، مرکز و شرق، پادشاهی‌های آزنده، لوبا و لوندا از قرن ۱۶ و ۱۷ تا قرن ۱۹ قدرت را در دست داشتند.
در سال ۱۸۸۵ میلادی، لئوپولد دوم پادشاه بلژیک به طور رسمی حقوقی را بر قلمروی کنگو از کشورهای استعمارگر اروپا به دست آورد و این منطقه را به عنوان مالکیت شخصی خود با نام «دولت آزاد کنگو» اعلام کرد. در فاصله سال‌های ۱۸۸۵ تا ۱۹۰۸، نیروهای نظامی استعماری او، مردم محلی را به اجبار برای تولید لاستیک واداشتند که با اقدامات وحشیانه بسیاری همراه بود. در سال ۱۹۰۸، لئوپولد این منطقه را واگذار کرد و بدین ترتیب به مستعمره بلژیک تبدیل شد.
کنگو در ۳۰ ژوئن ۱۹۶۰ از بلژیک استقلال یافت، اما بلافاصله با مجموعه‌ای از جنبش‌های جدایی‌طلبانه، ترور نخست‌وزیر پاتریس لومومبا و کودتای موبوتو سسه‌سکو در سال ۱۹۶۵ مواجه شد. موبوتو نام کشور را در سال ۱۹۷۱ به زئیر تغییر داد و دیکتاتوری تک‌حزبی سختی را تا زمان سرنگونی‌اش در سال ۱۹۹۷ توسط جنگ اول کنگو اعمال کرد. پس از آن، نام کشور به حالت اولیه بازگشت و از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ درگیر جنگ دوم کنگو شد که منجر به کشته شدن ۵.۴ میلیون نفر گردید. جنگ با ریاست جمهوری جوزف کابیل، که از ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۹ حکومت کرد، به پایان رسید. در دوران او، وضعیت حقوق بشر در کشور همچنان ضعیف بود و موارد نقض مکرر از جمله ناپدیدسازی اجباری، شکنجه، حبس خودسرانه و محدودیت‌های آزادی‌های مدنی وجود داشت. به دنبال انتخابات سراسری ۲۰۱۸، در اولین انتقال قدرت مسالمت آمیز از زمان استقلال، فلیکس تشسکدی جانشین کابیل به عنوان رئیس جمهور شد. از سال ۲۰۱۵، شرق جمهوری دموکراتیک کنگو محل یک درگیری نظامی مداوم در کیوو بوده است.
جمهوری دموکراتیک کنگو از نظر منابع طبیعی بسیار غنی است، اما از بی‌ثباتی سیاسی، کمبود زیرساخت، فساد و قرن‌ها استخراج و بهره‌برداری تجاری و استعماری رنج می‌برد. این وضعیت با گذشت بیش از ۶۰ سال از استقلال، توسعه گسترده‌ای را به دنبال نداشته است. علاوه بر کینشاسا، دو شهر بزرگ بعدی، لوبومباشی و امبوجی مایی، هر دو مراکز معدنی هستند. صادرات اصلی جمهوری دموکراتیک کنگو مواد معدنی خام است و چین در سال ۲۰۱۹ بیش از ۵۰ درصد از صادرات این کشور را پذیرفته است. بر اساس شاخص توسعه انسانی، جمهوری دموکراتیک کنگو در سال ۲۰۲۱ در رتبه ۱۷۹ از ۱۹۱ کشور قرار گرفت و در گروه کشورهای توسعه‌نیافته توسط سازمان ملل متحد طبقه‌بندی شد. بر اساس آمار سال ۲۰۱۸، پس از دو دهه جنگ داخلی مختلف و درگیری‌های داخلی مداوم، حدود ۶۰۰ هزار آواره کنگویی همچنان در کشورهای همسایه زندگی می‌کنند.
وضعیت کنونی
جمهوری دموکراتیک کنگو علی‌رغم برخورداری از منابع طبیعی بسیار غنی، از بی‌ثباتی سیاسی، فقدان زیرساخت، فساد و بهره‌برداری بی‌رویه طی قرن‌ها، چه در دوران تجارت برده و چه در دوره استعمار، و همچنین توسعه نیافتگی گسترده در طول بیش از ۶۰ سال پس از استقلال رنج می‌برد.
بزرگترین صادرات جمهوری دموکراتیک کنگو، مواد معدنی خام است و چین بیش از ۵۰ درصد از صادرات این کشور در سال ۲۰۱۹ را به خود اختصاص داده است. بر اساس شاخص توسعه انسانی، جمهوری دموکراتیک کنگو در سال ۲۰۲۱ در رتبه ۱۷۹ از ۱۹۱ کشور قرار گرفت و به عنوان کشوری توسعه‌نیافته توسط سازمان ملل متحد طبقه‌بندی شد. بر اساس آمار سال ۲۰۱۸، پس از دو دهه جنگ‌های داخلی متعدد و درگیری‌های داخلی مداوم، حدود ۶۰۰ هزار آواره کنگویی همچنان در کشورهای همسایه زندگی می‌کنند. همچنین، دو میلیون کودک در معرض خطر گرسنگی قرار دارند و درگیری‌ها ۴.۵ میلیون نفر را آواره کرده است. جمهوری دموکراتیک کنگو عضو سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، اتحادیه آفریقا، کومسا، جامعه توسعه جنوب آفریقا، سازمان بین‌الملل