سیبویه

ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر سیبویه معروف به سیبویه (Sibawayh)، دانشمند مشهور ايرانى در قرن دوم هجری قمری بود که در حدود سال 140 قمری در بيضاء از توابع شيراز به دنيا آمد. او به علم نحو تسلط داشت و در این زمینه در بصره از سرآمدان به شمار می‌رفت.

تصویری از آرامگاه سیبویه در شیراز

دلیل اینکه نام سیبویه بر او نهاده شد، این بود که چهره‌ای زیبا داشت و گونه‌های او همچون سیب سرخ برآمده بود. برخی نیز بر این باورند به این دلیل که سبویه همیشه معطر و خوشبو بود این نام را بر او نهاده‌اند. سیبویه یعنی بوی سیب و گفته می‌شود که سیبویه، دائما بوی عطر و مشک می‌داد.

در برخی منابع آمده‌است که سیبویه لکنت داشت و نمی‌توانست به خوبی سخن بگوید اما قلمی روان و شیوا داشت. او در جوانی و در زمان هارون‌الرشید به عراق سفر کرد و در بصره به فراگیری فقه و حدیث و سپس نحو و لغت پرداخت. او همچنین یادگیری سایر علوم ادبی را شروع کرد و از شاگردان افرادی چون خلیل بن احمد، ابوزيد انصارى، یونس بن حبیب و عیسی بن عمرو بود.

سیبویه پس از یادگیری علوم ذکر شده از بصره به بغداد رفت و از يحيى بن خالد برمكى خواست مقدمات مناظره وی با كسائى را فراهم آورد. کسائی در راس نحويان كوفه قرار داشت و معلم فرزند هارون الرشيد بود. وی با وجود اینکه در این مناظره نسبت به کسائی برتری داشت، به دلیل جانب داری فرزند هارون‌الرشید از معلم خویش، نتوانست پیروز شود. پس از این اتفاق سیبویه از عراق به زادگاهش شیراز برگشت. و مدت کوتاهی پس از بازگشت، درگذشت.

مناظره بین سیبویه و کسائی یکی از مشهورترین مناظرات در تاریخ است و در منابع تاریخی مختلف آمده است. برخى اين مناظره را سبب مرگ زودرس سيبويه دانسته‌اند. او در 40 سالگی و زمانی که قصد عزیمت به خراسان را داشت بیمار شد و در شیراز درگذشت.

آرامگاه

در برخی منابع آمده است که سییویه پس از وفات در محله سنگ سیاه شیراز به خاک سپرده شده.

بنای امروزی آرامگاه او در سال ۱۳۵۳، توسط انجمن آثار ملی ایران ساخته شد. با طول هشت و عرض پنج متر، بنای آرامگاه از طاق‌نمایی تشکیل شده است که به کاشی‌های معرق اثر هنرمندان خراسانی مزین شده‌اند. شهرداری شیراز نیز در اطراف بقعه محوطه زیبایی را ایجاد کرده است.

آثار

اثری که موجب شهرت سیبویه شد، «الكتاب» است. این کتاب را به دلیل ارزش و اهمیتی که دارد قرآن النحو نیز نامیده‌اند. سیبویه در این کتاب اصول و قواعد نحو را برای اولین بار پايه‌ريزى كرد و به آن یک شکل کلی داد.

سيبويه با تألیف «الكتاب»، سنگ بناى نحو عربى را بنيان نهاد. اين كتاب در طول تاريخ و از زمان تألیف تا به امروز مهمترين و مشهورترين اثر در نحو عربى به شمار مى‌رود.