اسپرم
اسپرم که به آن زامه نیز گفته می شود در زبان انگلیسی به آن sperm می گویند. اسپرم یک سلول جنسی است که در جنس مذکر وجود دارد و درون غدد جنسی تولید می گردد. کلمه اسپرم از واژه یونانی اسپرما که به معنی دانه یا بذر می باشد گرفته شده است.
اسپرم یا همان اسپرماتوزوآی بالغ یک سلول جنسی، جنس مذکر در اغلب جانورانی است که به طریق جنسی باردار می گردند. اسپرم تک دسته می باشد و به منظور حرکت خود فروکتوز را که درون منی موجود می باشد، درون میتوکندری های خویش میسوزاند و آن را به انرژی تبدیل می نماید.
اسپرم درون انسان ها در بیضه شروع به ساخته شدن می نماید و بعد از تکمیل شدن در اپیدیدیم به همراه منی از بدن خارج می گردد. اگر در ساخت و یا آزادسازی اسپرم مشکلی ایجاد شود می تواند باعث ناباروری مردان گردد. تولید اسپرم یکی از مهم ترین و طولانی ترین فرآیند هایی است که درون بدن انجام می گیرد. این فرآیند به تخصصی شدن سلول های جنسی اولیه در موقع جنینی شروع می گردد و با گذشت زمان به واسطه اسپرم سازی و تمایز اسپرم درون بیضه ها در سن بلوغ ادامه خواهد یافت.
طبق تحقیقات انجام گرفته، تولید اسپرم در همه جانداران به ششصد میلیون سال قبل باز می گردد. در همه جانوران، تولید اسپرم طبق تاثیر یک ژن که بول نام دارد می باشد. بول در روند تکامل انسان از شروع تا به حال بدون تغییر مانده و در همه جانداران نیز موجود است. فردی به نام آنتونی فان لیوونهوک در سال 1677 برای نخستین بار توانست با میکروسکوپ اسپرم را کشف نماید.
تولید اسپرم
وقتی بلوغ در انسان رخ می دهد، تولید همیشگی اسپرم درون بیضه ها با سرعتی تقریبا 125 میلیون اسپرم در یک روز یعنی حدودا 1500 اسپرم در هر ثانیه شروع می گردد. اسپرم ها در فضای اطراف دیواره‌های لوله‌هایی که سمینیفر نام دارند تکامل می یابند و دم آنان که وسیله حرکت آن ها می باشد، به سمت مرکز لوله قرار می گیرند. اسپرم های بالغ درون لوله ای پیچ در پیچ که اپیدیدیم نام دارد و پشت بیضه قرار دارد، نگهداری می گردند. در آخر، اسپرم ها در موقع فعالیت جنسی و از راه انزال به بیرون می آیند و یا اینکه به درون بدن بازجذب می شوند.
کاهش تولید
از دلایلی که موجب کاهش تولید اسپرم در آقایان می شود می توان به مصرف سیگار، داشتن اضافه وزن و چاقی، تغذیه نامناسب، نشستن طولانی مدت و هرچیزی که موجب گرم شدن بیضه ها میگردد اشاره نمود. ورزش تاثیر بسیار زیادی بر تولید اسپرم دارد به طوری که اگر آقایان در طول روز حدود پانزده ساعت تحرک داشته باشند می توانند حدود 73 درصد در مقایسه به آقایان کم تحرک، اسپرم تولید نمایند. کاهش تولید اسپرم در آقایان حتما به ضعف باروری دچار نمی گردد. اسپرم درون بدن خانم ها حدود چهار الی پنج زنده می ماند اما بیرون از بدن زمان بسیار کوتاهی را می تواند زنده بماند.
کیفیت اسپرم
طبق تحقیقاتی که اخیرا صورت گرفته، محققان به دو نکته دست پیدا کردند:
- مردان جذاب و ظریف تر از اسپرم های سالم تری برخوردار می باشند.
- هرچقدر که چهره فرد مردانه تر باشد، اسپرم ها جنب و جوش کمتری دارند.
دستاورد مهم بررسی موارد بالا در این نهفته بود که دانشمندان سرانجام توانستند به رابطه بین اسپرم و چهره مردانه دست پیدا کنند. طبق توضیحی دقیق تر، هرچقدر که چهره مرد، برجسته و پهن تر باشد، اسپرم های او تنبل تر می باشند. تحقیقات همچنان نتوانسته است هیچ دلیل مشخصی را برای این ارتباط مشخص نمایند.
تاثیر سلامت آقایان بر کیفیت اسپرم ها
مردانی که کمتر از چهل سال دارند معمولا اسپرم هایشان سالم تر می باشد. البته برخی موارد مانند: عدم مصرف سیگار، دوری از گرما، کاهش استرس، استفاده کم از نوشیدنی ها کافئین دار مانند قهوه، نوشابه و...، استفاده از فولات، رژیم غذایی مناسب و دوری از سموم محیطی بر سلامت و کیفیت اسپرم ها نقش مهمی دارد.
اسپرم آزمایشگاهی
در سال 2016 در ماه فوریه محققان چینی توانستند در آزمایشگاه، اسپرم تولید نمایند و بچه موش های سالمی را به وجود آورند. بچه موش هایی که از اسپرم های آزمایشگاهی به وجود آمدند کاملا سالم بودند و توانستند پس از مدتی صاحب فرزند نیز شوند. آنان در واقع توانستند فرآیند میوز آزمایشگاهی را تکمیل نمایند و برای ساخت اسپرم آزمایشگاهی از سلول های بنیادی جنینی استفاده کنند.
محققان چینی با مصرف محیط کشت سه بعدی، موارد شیمیایی، هورمون ها و بافت بیضه، سلول هایی که دارای چند قابلیت بودند را به سمت اسپرم شدن هدایت کردند. البته چیزی که این محققان ساختند، یک مرحله قبل از تکامل نهایی اسپرم بود. به این مرحله اسپرماتید گفته می شد.
دم اسپرم
دم اسپرم ها یک نوع ویژه از مژک که به تاژک معروف می باشد است. در اغلب حیوانات، دم اسپرم ها از راه فرآیند خاص سیتوزولی سیوژنز به وجود می آیند که در آنان همه یا قسمتی از ساقه مژکی دم اسپرم ها در سیتوپلاسم به وجود می آید و یا در معرض سیتوپلاسم قرار میگیرد.
هسته‌های اسپرم
تا حدودی همه جنینوفی ها، مانند اغلب ژیمواسپرم ها و همه آنژیواسپرم ها، گامتوفیت های مذکر حالت اصلی پراکندگی می باشد. برای نمونه از راه گرده افشانی از راه باد یا توسط حشره ها، این یک راه می باشد برای بی نیازی به آب برای عبور نمودن از شکاف میان مرد و زن.
هر دانه گرده دارای یک سلول اسپرماتوژن می باشد. وقتی کرده روی گیرنده یک گل می نشیند شروع به جوانه زدن می کند و رشد خود را آغاز می نماید. لوله گرده را از راه کارپ آغاز می نماید. پیش از اینکه لوله به تخمک برسد، هستهسلول مولد موجود درون دانه گرده تقسیم می گردد و سبب به وجود آمدن دو هسته اسپرم می گردد که بعدا از راه لوله به درون تخمک به منظور لقاح تخلیه می گردد.
در بعضی از پروتئین ها، لقاح باعث درگیری هسته‌های اسپرم نیز می گردد و از راه لقاح به سمت سلول تخم هدایت به حرکت در می آید. اومایکت ها درون یک آنترییدیم که در اطراف سلول های تخم قرار دارد، هسته‌های اسپرم را به وجود می آورند. هسته اسپرم از راه لقاح به تخم ها می رسد.