پیاده روی اربعین

پیاده روی اربعین که به آن راهپیمایی اربعین نیز می گویند یکی از آیین شیعی است. پیاده روی اربعین در روزهای منتهی به بیستم ماه صفر که مصادف با اربعین می باشد برگزار می گردد. اربعین، چهل روز پس از شهادت حسین ابن علی (ع)، امام سوم شیعیان در نبرد کربلا می باشد.

در این پیاده روی، مردم از مناطق مختلف کشور عراق به منظور زیارت به سمت شهر کربلا می روند. اغلب زائران از مسیر نجف به کربلا این راهپیمایی را انجام می دهند. در طول این مسیر، جایگاه هایی وجود دارد که امکانت متعددی از جمله: غذا، مکان برای استراحت، سرویس های بهداشتی و... را برای زائران فراهم می کنند که به آن ها موکب می گویند.

در احادیث شیعی و فرهنگ سوگ شیعی گفته شده برای کسانی که به منظور زیارت حسین ابن علی (ع) به صورت پیاده به کربلا روند، ثواب های زیادی ذکر شده است و به استناد همین سخنان، زائران بسیاری از روزهای قبل از اربعین شروع به پیاده روی میکنند تا خود را در روز اربعین به کربلا برسانند.

در یکسری از منابع از گونه ای پیاده روی در زمان حیات امام ها نوشته شده است. سابقه این آیین به اواسط قرن سیزدهم هجری باز می گردد که مرتضی انصاری از سازندگان اصلی آن می باشد. بعد از او این آیین رونق کمی پیدا کرد اما به مرور و با تلاش علمای شیعه مانند محدث نوری این آیین مجدد احیا شد.

در زمان حکومت صدام حسین بر کشور عراق، حزب بعث این راهپیمایی را یک نماد از قدرت سیاسی شیعیان می دانست و به همین دلیل ابتدا سعی کرد با برخی تبلیغات از آن بهره سیاسی ببرد اما در نهایت با ناکامی رور به رو شد و در پی مقابله با آن در آمد و پیاده روی اربعین را برای مدتی ممنوع اعلام کرد. در همان زمان فردی به نام سید محمد صادق صدر، فتوایی را صادر کرد و پیاده روی به سمت کربلا را واجب اعلام نمود. بعد از سقوط حزب بعث عراق در سال 2003 میلادی این مراسم مجدد احیا شد و هرسال علاوه بر شیعیان این کشور، شیعیان از کشورهای مختلف دیگر به خصوص ایران در این راهپیمایی شرکت می کنند.

طبق گزارش های به دست آمده، در پیاده روی اربعین علاوه بر شیعیان، گروه هایی از اهل سنت، ایزدیان، مسیحیان و دیگر مذاهب نیز شرکت می کنند. در سال های اخیر میلیون ها نفر خود را به این پیاده روی رساندند به صورتی که این راهپیمایی، بزرگترین گردهمایی سالانه مذهبی در سراسر جهان شناخته شد و یک نماد قدرتمند برای همبستگی میان شیعیان به حساب می آید. طبق آمار های بدست آمده حدود 12 الی 20 میلیون نفر در پیاده روی اربعین حضور پیدا کرده اند.

تاریخچه

طبق گفته پژوهشگران، پیاده روی اربعین در زمان حیات امامان شیعه نیز در بین شیعیان رواج داشته اشت. سید محمدعلی قاضی طباطبایی این پیاده روی را سنت و رفتار مدام شیعیان از زمان امامان می دانست که در زمان حکومت بی امیه و بنی عباس نیز این آیین را زنده نگه داشته اند.

طبق تحقیقات به دست آمده، این آیین فراموش شده را فردی به نام محدث نوری مجدد احیا نموده است. نویسنده کتاب ادب الطف، اجتماع مردم در مراسم اربعین در شهر کربلا را به اجتماع مسلمان در مکه تشبیه کرده است و به هیئت های عزاداری که در آن حضور دارند اشاره نموده که برخی افراد به زبان های مختلف از جمله: عربی، فارسی، ترکی، اردو و... در آن مرثیه می خوانند. این کتاب در سال 1388 هجری قمری نوشته شده است که نویسنده آن، جمعیتی که در راهپیمایی اربعین حضور دارند را بیشتر از یک میلیون نفر تخمین زده است.

وقتی نخستین نوع از اتومبیل ها وارد منطقه شدند، سفرهای کاروانی از بین رفت و مسافرت ها به شکلی جدید صورت گرفت. اما بعد از مدتی وقتی فردی به نام سید محمود حسینی شاهرودی به عنوان یکی از استادها و و مدرسان با نفوذ معنوی در حوزه نجف به آیین پیاده رفتن تا کربلا التزام و اصرار نمود، مجدد آیین پیاده روی اربعین یک سفر مقدس در میان طلبه های نجف شناخته شد که در برخی مواقع، ایرانیان نیز در سفر عتبات با آن ها همراهی می کردند.

حکومت صدام حسین و ممنوع شدن پیاده روی اربعین

حزب بعث که راهپیمایی اربعین را یک نوع قدرت سیاسی برای شیعیان می دانست ابتدا سعی که با استفاده از برخی تبلیغات از این اتفاق بهره سیاسی داشته باشد اما با ناکامی رو به رو شد و در نهایت به مقابله با آن پرداخت. طبق گفته مظاهری، گزارش هایی از تیراندازی های زمینی و هوایی که به سمت زائران در سال های 1353، 1358 و 1359 انجام گرفته است، در دست می باشد. حمله ها در سال 1360 به اوج رسید و بعد از آن، انجام پیاده روی اربعین برای مدتی ممنوع شد. در همان زمان، سید محمد صادق صدر، فتوایی را صادر کرد و انجام پیاده روی به سمت کربلا را واجب اعلام نمود. پس از سقوط حزب بعث، پیاده روی اربعین مجدد احیا شد و ابعاد وسیع تری به خود گرفت.

احیای گسترده مراسم اربعین

با سقوط حزب بعث عراق در سال 2003 میلادی، آیین راهپیمایی اربعین مجدد احیا شد. از آن سال به بعد بر جمعیت این پیاده روی افزوده شد و هرسال بیش از سال قبل، افراد در این پیاده روی شرکت می کردند. در ابتدا جمعیت این راهپیمایی به حدود دو الی سه میلیون نفر می رسید اما با گذشت زمان، این جمعیت افزایش پیدا کرد و به جمعیت آن به بیشتر از ده میلیون نفر رسید.

طبق تحقیقات به دست آمده، با تحولات سیاسی کشور عراق، آزاد شدن مذهب شیعه، از بین رفتن محدودیت ها برای حضور شیعیان در کشور های دیگر، بهبود امکانات از جمله سیستم حمل و نقل و با اقدامات زیاد دولت های عراق و ایران این راهپیمایی توسعه بیشتری یافت به طوری که جمعیت این پیاده روی در سال های 2014 و 2015 حدود 22 میلیون نفر گزارش شده است. علاوه بر شیعیان، افرادی از دیگر مذاهب از جمله: اهل تسنن، مسیحی، ایزدی و... نیز در پیاده روی اربعین شرکت می نمایند.