ماده شیمیایی
ماده شیمیایی نوعی از ماده است که ساختار شیمیایی و خواص مشخص و پایداری دارد و برای تبدیل به اجزای دیگر، نیاز به شکستن پیوندهای شیمیایی در آن است. ماده شیمیایی می‌تواند شامل عناصر ساده، ترکیبات شیمیایی یا حتی آلیاژها باشد. اینکه یک عنصر شیمیایی در تعریف ماده شیمیایی قرار گیرد یا نه، بسته به تفسیرها دارد.
به مواد شیمیایی معمولاً نام "خالص" داده می‌شود تا از مخلوط‌ها متمایز شوند. آب خالص مثالی از ماده شیمیایی است؛ چرا که فارغ از اینکه در طبیعت یافت شده یا در آزمایشگاه ساخته شده باشد، خصوصیات آن ثابت باقی می‌ماند و نسبت اکسیژن به هیدروژن تغییر نمی‌کند. سایر مثال‌های مواد شیمیایی عبارت‌اند از: الماس (کربن)، طلا، نمک (سدیم کلرید) و شکر (ساکارز). با این حال، باید توجه داشت که در عمل هیچ ماده‌ای به‌طور مطلق خالص نیست و سطح خلوص هر ماده شیمیایی به نوع کاربرد آن وابسته است.
مواد شیمیایی در حالت‌های مختلف جامد، مایع، گاز و پلاسما یافت می‌شوند و با تغییر در دما یا فشار می‌توانند بین این حالات جابه‌جا شوند.
نور و گرما، با اینکه دارای انرژی هستند، ماده محسوب نمی‌شوند و در بحث مواد شیمیایی وارد نمی‌گردند.
تعریف مواد شیمیایی
اصطلاح مواد شیمیایی به هر ماده‌ای اشاره دارد که دارای ترکیب شیمیایی و خواص معین باشد. این مواد می‌توانند به شکل عناصر خالص مانند اکسیژن (O2) و هیدروژن (H2) یا ترکیبات شیمیایی نظیر آب (H2O) و نمک خوراکی (NaCl) وجود داشته باشند. مواد شیمیایی بر اساس ساختار و ترکیبشان به دو گروه کلی آلی و غیرآلی تقسیم می‌شوند. مواد آلی عمدتاً کربن دارند و در موجودات زنده یافت می‌شوند، مانند قندها، پروتئین‌ها و چربی‌ها. در مقابل، مواد غیرآلی غالباً فاقد کربن هستند و شامل نمک‌ها، فلزات و مواد معدنی می‌شوند. مواد شیمیایی در بسیاری از فرآیندهای طبیعی و صنعتی نقش دارند و در زمینه‌هایی همچون پزشکی، کشاورزی، صنایع غذایی و تولیدات صنعتی کاربردهای گسترده‌ای دارند. شناخت و کنترل خواص مواد شیمیایی برای پیشرفت فناوری و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها اهمیت فراوان دارد.
اهمیت مواد شیمیایی
مواد شیمیایی در زندگی روزمره و صنایع، جایگاهی حیاتی دارند. از مواد بهداشتی و دارویی که سلامت و رفاه انسان را تأمین می‌کنند، گرفته تا مواد اولیه موردنیاز در تولید صنعتی نظیر پلاستیک‌ها، رنگ‌ها و الیاف، همگی به مواد شیمیایی متکی‌اند. در کشاورزی، کودها و سموم شیمیایی به افزایش بازده محصولات کمک می‌کنند و در صنایع غذایی، مواد نگهدارنده و افزودنی‌ها برای حفظ کیفیت و ماندگاری غذاها به کار می‌روند. علاوه بر این، مواد شیمیایی در تولید انرژی، به‌ویژه سوخت‌های فسیلی و فرآیندهای انرژی پاک نیز نقش دارند. در مجموع، بدون مواد شیمیایی بسیاری از پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژیکی که زندگی را برای انسان‌ها راحت‌تر کرده، امکان‌پذیر نبوده است.
تاریخچه مواد شیمیایی
نقش مواد شیمیایی در توسعه تمدن بشری از آغاز تاریخ تا دوران معاصر بسیار پررنگ بوده است. از دوره‌های باستان که انسان‌ها شروع به کشف و استفاده از موادی مانند نمک، گوگرد و زغال سنگ کردند تا دوره مدرن که با استفاده از روش‌های پیشرفته ترکیب‌های جدید تولید می‌شود، تاریخچه مواد شیمیایی پر از کشفیات و نوآوری‌های مهم بوده است.
در اواخر قرن هجدهم، شیمی‌دان فرانسوی، ژوزف پروست، پس از مطالعه ترکیبات خالص، مفهوم ماده شیمیایی را با دقت بیشتری تعریف کرد. او دریافت که نسبت عناصر در ترکیبات خالص همواره ثابت است؛ نظریه‌ای که به "قانون نسبت‌های معین" معروف شده است و اساس توسعه شیمی مدرن را بنا نهاده است.
با پیشرفت در روش‌های سنتز شیمیایی، به‌ویژه در زمینه شیمی آلی و کشف بسیاری از عناصر جدید، تکنیک‌های جدید جداسازی و تصفیه ترکیبات نیز ایجاد شدند که در پیشرفت علوم شیمی نقش مهمی ایفا کردند.
انواع مواد شیمیایی
مواد شیمیایی به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
مواد آلی و غیرآلی
- مواد آلی: ترکیباتی هستند که غالباً کربن دارند و در موجودات زنده یافت می‌شوند. نمونه‌های مواد آلی عبارتند از:
- متان (CH4)، که یک گاز طبیعی و ساده‌ترین هیدروکربن است.
- گلوکز (C6H12O6)، نوعی قند که در گیاهان و موجودات زنده وجود دارد.
- اتانول (C2H5OH)، نوعی الکل که در نوشیدنی‌های الکلی و ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده می‌شود.
- مواد غیرآلی: اغلب فاقد کربن هستند و شامل نمک‌ها، فلزات و مواد معدنی می‌باشند. این مواد از منابع غیرزنده به دست می‌آیند. مثال‌هایی از مواد غیرآلی عبارتند از:
- نمک طعام (NaCl)، ترکیبی شیمیایی که به عنوان ماده خوراکی و نگهدارنده مصرف می‌شود.
- آب (H2O)، که برای زندگی تمامی موجودات زنده حیاتی است.
- اکسید آهن (Fe2O3)، که در زنگ آهن یافت می‌شود.
مواد خالص و ترکیبی
- مواد خالص: به مواد شیمیایی گفته می‌شود که تنها از یک نوع مولکول یا اتم تشکیل شده‌اند و دارای خواص فیزیکی و شیمیایی پایدار و مشخصی هستند. این دسته از مواد می‌توانند به دو نوع عناصر و ترکیبات تقسیم شوند:
- عناصر: موادی که تنها از یک نوع اتم ساخته شده‌اند؛ مانند اکسیژن (O2) و طلا (Au).
- ترکیبات: موادی هستند که از ترکیب دو یا چند نوع اتم تشکیل شده‌اند و دارای نسبت مشخصی می‌باشند؛ مانند آب (H2O) و نمک طعام (NaCl).
- مواد ترکیبی: این نوع شامل مخلوط‌هایی از چندین نوع مولکول یا اتم با نسبت‌های متفاوت است و به دلیل تنوع در ترکیبشان، خواص متغیری دارند. مواد ترکیبی به شکل‌های زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- محلول‌ها: مانند محلول نمک در آب که شامل یون‌های نمک و مولکول‌های آب است.
- آلیاژها: مخلوطی از فلزات یا فلزات با غیرفلزات، مانند برنج که از ترکیب مس و روی تشکیل شده است.
- مخلوط‌های فیزیکی: مانند هوای اطراف ما که شامل ترکیبی از گازهایی چون نیتروژن، اکسیژن و دی‌اکسید کربن می‌باشد.
این دسته‌بندی‌ها به ما کمک می‌کنند تا انواع مختلف مواد شیمیایی را بهتر درک کنیم و از آنها در کاربردهای صنعتی و روزمره بهره بریم.
خواص فیزیکی و شیمیایی
خواص فیزیکی
- نقطه ذوب: دمایی که در آن یک ماده شیمیایی از حالت جامد به مایع تبدیل می‌شود؛ برای مثال، نقطه ذوب آب 0 درجه سانتی‌گراد است.
- نقطه جوش: دمایی که در آن یک ماده شیمیایی از مایع به گاز تبدیل می‌شود؛ به عنوان نمونه، آب در دمای 100 درجه سانتی‌گراد و در فشار استاندارد به جوش می‌آید.
- چگالی: مقدار جرم یک ماده در واحد حجم، که با فرمول ρ=Vm محاسبه می‌شود. برای نمونه، چگالی آب در دمای اتاق تقریباً 1 گرم بر سانتی‌متر مکعب است.
- حالت فیزیکی: مواد شیمیایی در حالت‌های جامد، مایع یا گاز وجود دارند، که این حالت‌ها وابسته به دما و فشار هستند. برای مثال، آب در دمای معمولی مایع است؛ اما در دمای زیر 0 درجه یخ زده و جامد می‌شود، و در دمای بالای 100 درجه به بخار تبدیل می‌گردد.
خواص شیمیایی
- واکنش‌پذیری: به تمایل یک ماده شیمیایی برای شرکت در واکنش‌های شیمیایی اشاره دارد؛ مانند سدیم که با آب واکنش می‌دهد و هیدروژن و هیدروکسید سدیم تولید می‌کند.
- اشتعال‌پذیری: توانایی یک ماده برای سوختن در حضور اکسیژن، مانند اتانول که به سرعت آتش می‌گیرد.
- اسیدیته و بازیت: این خاصیت بیانگر توانایی یک ماده در آزادسازی یون‌های هیدروژن (H+) یا یون‌های هیدروکسید (OH-) در محلول آبی است. اسیدها مانند اسید کلریدریک (HCl) یون‌های هیدروژن آزاد می‌کنند و بازها مانند سدیم هیدروکسید (NaOH) یون‌های هیدروکسید آزاد می‌نمایند.
روش‌های تولید مواد شیمیایی
تولید صنعتی
تولید مواد شیمیایی در سطح صنعتی شامل فرآیندهای پیچیده و با مقیاس بزرگی است که برای تولید مقدار زیادی از این مواد برای مصارف مختلف انجام می‌گیرد. از جمله روش‌های رایج در تولید صنعتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واکنش‌های شیمیایی بزرگ‌مقیاس: در این روش، از راکتورهای شیمیایی برای انجام واکنش‌های شیمیایی در مقیاس بزرگ استفاده می‌شود. به عنوان مثال، فرایند هابر-بوش برای تولید آمونیاک از نیتروژن و هیدروژن به کار می‌رود.
- تقطیر: این فرآیند جداسازی براساس تفاوت در نقطه جوش اجزای مخلوط انجام می‌شود. به طور مثال، نفت خام از طریق تقطیر به اجزای مختلفی مانند بنزین، دیزل و نفت سفید تجزیه می‌شود.
- الکترولیز: در این روش، از جریان الکتریکی برای تجزیه ترکیبات شیمیایی به اجزای ساده‌تر استفاده می‌شود. الکترولیز آب برای تولید هیدروژن و اکسیژن یک نمونه از این فرآیند است.
- پلیمریزاسیون: این فرایند شامل ترکیب مونومرها برای تولید پلیمرها است. برای نمونه، از پلیمریزاسیون اتیلن برای تولید پلی‌اتیلن در صنعت پلاستیک‌سازی استفاده می‌شود.
تولید آزمایشگاهی
تولید مواد شیمیایی در مقیاس آزمایشگاهی شامل فرآیندهای کوچک‌مقیاسی است که بیشتر در محیط‌های تحقیقاتی و آموزشی انجام می‌شود و عمدتاً برای توسعه و تولید مقدار کمی از این مواد به کار می‌رود. برخی از روش‌های مهم تولید آزمایشگاهی عبارتند از:
- سنتز شیمیایی: انجام واکنش‌های شیمیایی در مقیاس کوچک با استفاده از ابزارهای آزمایشگاهی مانند بشر و ارلن، که یک نمونه آن سنتز آسپرین از اسید سالیسیلیک و انیدرید استیک است.
- کروماتوگرافی: تکنیکی برای جداسازی و خالص‌سازی ترکیبات شیمیایی با استفاده از ستون‌های کروماتوگرافی و فازهای ساکن و متحرک.
- کریستالیزاسیون: فرایندی که برای خالص‌سازی مواد از طریق ایجاد بلورهای جامد از محلول انجام می‌شود. این روش عمدتاً برای جدا کردن مواد خالص از ناخالصی‌ها کاربرد دارد.
- تیتراسیون: یک روش تحلیلی برای تعیین غلظت یک ماده خاص در محلول از طریق واکنش با محلول استاندارد، که در شیمی تحلیلی برای محاسبه دقیق غلظت مواد استفاده می‌شود.
این تکنیک‌ها به محققان و مهندسان شیمی امکان می‌دهند تا مواد شیمیایی را در اندازه‌های مختلف تولید کرده و تحقیقات خود را برای بهبود فرآیندهای تولید و کشف مواد جدید انجام دهند. در حالی که تولید صنعتی بر کارایی و تولید انبوه تمرکز دارد، تولید آزمایشگاهی بیشتر به دقت، کنترل و پیشرفت علمی توجه دارد.
کاربردهای مواد شیمیایی
کاربردهای صنعتی
- صنایع دارویی: مواد شیمیایی نقش اساسی در تولید داروها و محصولات پزشکی ایفا می‌کنند. ترکیبات شیمیایی فعال یا API در داروها به منظور درمان بیماری‌ها و ارتقای سلامت انسان‌ها به کار می‌روند. برای مثال، آسپرین به عنوان یک داروی مسکن و ضدالتهاب شناخته می‌شود.
- کشاورزی: در بخش کشاورزی، مواد شیمیایی برای افزایش بازده محصولات و کنترل آفات استفاده می‌شوند. کودهای شیمیایی مانند نیترات آمونیوم و اوره به رشد گیاهان کمک می‌کنند و سموم شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها و علف‌کش‌ها به کنترل آفات و علف‌های هرز کمک می‌کنند.
- صنایع نساجی: مواد شیمیایی در تولید پارچه‌ها و الیاف نساجی به کار می‌روند. رنگ‌ها و رنگینه‌ها برای رنگ‌آمیزی پارچه‌ها استفاده می‌شوند و همچنین مواد شیمیایی برای بهبود ویژگی‌های فیزیکی پارچه‌ها مانند مقاومت در برابر چین‌وچروک به کار می‌روند.
- صنایع پلاستیک و پلیمر: مواد شیمیایی نظیر مونومرها در تولید پلیمرها و پلاستیک‌ها نقش دارند. پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و پلی‌وینیل کلراید (PVC) از جمله پلیمرهای اصلی هستند که در تولید محصولات مختلفی مانند بسته‌بندی‌ها و لوله‌ها به کار می‌روند.
کاربردهای خانگی
- مواد شوینده: مواد شیمیایی در ساخت مواد شوینده نظیر صابون‌ها، شامپوها و مایع‌های ظرفشویی به کار می‌روند که برای تمیز کردن و حذف آلودگی‌ها و چربی‌ها از سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، سدیم لوریل سولفات به عنوان عامل کف‌کننده در شامپوها کاربرد دارد.
- ضدعفونی‌کننده‌ها: مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده برای کشتن باکتری‌ها، ویروس‌ها و میکروارگانیسم‌های مضر استفاده می‌شوند. الکل‌ها، پراکسید هیدروژن و کلرین از جمله این مواد ضدعفونی‌کننده هستند که در منازل برای پاکسازی سطوح به کار می‌روند.
- مواد نگهدارنده: مواد شیمیایی نگهدارنده به منظور افزایش ماندگاری مواد غذایی و جلوگیری از فساد آنها استفاده می‌شوند. این مواد مانع رشد باکتری‌ها، کپک‌ها و مخمرها می‌شوند. برای نمونه، بنزوات سدیم و نیتریت سدیم به عنوان نگهدارنده‌های رایج در صنایع غذایی به کار می‌روند.
این کاربردها نشان می‌دهند که مواد شیمیایی چگونه به بهبود کیفیت زندگی و افزایش کارایی محصولات کمک کرده و نقش مهمی در صنایع مختلف دارند.
ایمنی و محیط زیست
خطرات
مواد شیمیایی ممکن است برای سلامت انسان و محیط زیست خطرات جدی ایجاد کنند. برخی از این مواد قابلیت اشتعال دارند و در صورت تماس با منابع حرارتی یا جرقه، ممکن است منجر به آتش‌سوزی یا حتی انفجار شوند. همچنین، مواد سمی از طریق تنفس، بلع یا تماس با پوست می‌توانند وارد بدن شده و مشکلات حاد یا مزمنی برای سلامتی ایجاد کنند. مواد خورنده مانند اسیدها و بازها نیز ممکن است باعث سوختگی شدید در پوست و بافت‌های بدن شوند. علاوه بر این، ذخیره‌سازی نامناسب مواد شیمیایی می‌تواند به نشت و آلودگی محیط زیست منجر شود.
اقدامات ایمنی
برای کاهش خطرات ناشی از مواد شیمیایی، باید روش‌های ایمنی مناسب اعمال شود. این روش‌ها شامل:
- برچسب‌گذاری دقیق: شناسایی دقیق محتویات و خطرات مرتبط با مواد شیمیایی از طریق برچسب‌گذاری صحیح بر روی ظروف حاوی این مواد.
- استفاده از تجهیزات حفاظتی شخصی (PPE): استفاده از دستکش، لباس محافظ، عینک ایمنی و ماسک برای جلوگیری از تماس مستقیم با مواد شیمیایی.
- تهویه مناسب: فراهم کردن تهویه مناسب در محیط‌های کاری به منظور کاهش غلظت بخارات و گازهای سمی.
- ذخیره‌سازی ایمن: نگهداری مواد شیمیایی در ظروف مقاوم و در محیط‌های مناسب با دمای کنترل‌شده و دور از منابع حرارتی و شعله.
- آموزش: ارائه آموزش‌های لازم به کارکنان درباره خطرات مواد شیمیایی و روش‌های ایمنی در کار با آنها.
اثرات زیست‌محیطی
مواد شیمیایی می‌توانند هم اثرات مثبت و هم منفی بر محیط زیست داشته باشند. برخی از مواد شیمیایی مانند کودها و آفت‌کش‌ها به افزایش تولید محصولات کشاورزی کمک می‌کنند؛ اما استفاده نادرست و بیش از حد از آنها ممکن است به آلودگی خاک و منابع آب منجر شود. همچنین، مواد شیمیایی صنعتی ممکن است باعث آلودگی هوا، آب و خاک شده و تأثیرات منفی بر اکوسیستم‌ها و حیات وحش بگذارند.
برای کاهش اثرات منفی مواد شیمیایی بر محیط زیست، لازم است که روش‌های مناسبی به کار گرفته شود:
- مدیریت پسماند: مدیریت مناسب پسماندهای شیمیایی از طریق بازیافت، استفاده مجدد و دفع ایمن.
- استفاده از مواد شیمیایی سبز: توسعه و استفاده از مواد شیمیایی با اثرات کمتر بر محیط زیست و سلامت انسان.
- کنترل آلودگی: نصب سیستم‌های کنترل آلودگی در صنایع به منظور کاهش انتشار مواد شیمیایی مضر به هوا، آب و خاک.
- پایش محیطی: نظارت و پایش مستمر بر منابع آب، خاک و هوا برای شناسایی و کنترل آلودگی‌های شیمیایی.
با رعایت دقیق اقدامات ایمنی و مدیریت صحیح مواد شیمیایی، می‌توان خطرات آنها را کاهش داد و از سلامت انسان‌ها و محیط زیست محافظت کرد.
بازار مواد شیمیایی
اهمیت و اندازه بازار
بازار مواد شیمیایی یکی از اجزای مهم و پویا در اقتصاد جهانی محسوب می‌شود که نقش بسزایی در تولید و توسعه محصولات متنوع در صنایع گوناگون دارد. این بازار شامل تولید، توزیع و فروش مواد شیمیایی به بخش‌های مختلف صنعتی است و به دلیل تنوع بالا در کاربردها و نیازهای صنایع، به یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین بازارهای جهان تبدیل شده است.
رشد بازار
بازار جهانی مواد شیمیایی به طور مداوم در حال گسترش است. عواملی چون رشد جمعیت، توسعه صنعتی و نوآوری‌های تکنولوژیکی از محرک‌های اصلی رشد این بازار هستند. از جمله صنایع بزرگ مصرف‌کننده مواد شیمیایی می‌توان به داروسازی، کشاورزی، ساختمان‌سازی، الکترونیک و بسته‌بندی اشاره کرد. برای مثال، تقاضا برای مواد شیمیایی در بخش داروسازی به دلیل نیاز روزافزون به داروهای جدید و پیشرفته، همواره در حال افزایش است.
تقسیم‌بندی بازار
بازار مواد شیمیایی به چندین بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- مواد شیمیایی پایه: این بخش شامل محصولات شیمیایی اولیه مانند اسیدها، قلیاها، نمک‌ها و الکل‌ها است که به عنوان مواد اولیه در تولید بسیاری از محصولات کاربرد دارند.
- مواد شیمیایی تخصصی: این بخش شامل محصولاتی با کاربردهای خاص مانند افزودنی‌های غذایی، مواد آرایشی و بهداشتی، و مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت داروسازی است.
- پلیمرها و پلاستیک‌ها: این بخش شامل تولید و فروش پلیمرهایی چون پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و PVC است که کاربرد گسترده‌ای در بسته‌بندی، ساخت و ساز و خودروسازی دارند.
- مواد شیمیایی صنعتی: این دسته شامل مواد شیمیایی مورد استفاده در فرآیندهای صنعتی مانند حلال‌ها، روان‌کننده‌ها، رنگ‌ها و پوشش‌ها است.
روندهای نوظهور در بازار
بازار مواد شیمیایی تحت تأثیر چندین روند نوظهور قرار دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایداری و محیط زیست: توجه روزافزون به مسائل زیست‌محیطی و پایداری، منجر به توسعه مواد شیمیایی سبز و روش‌های تولید پایدار شده است. بسیاری از شرکت‌ها در تلاش هستند که اثرات زیست‌محیطی محصولات خود را کاهش دهند و این موضوع به یک مزیت رقابتی تبدیل شده است.
- نوآوری و تحقیق و توسعه: سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه به منظور کشف مواد شیمیایی جدید و بهبود خواص مواد موجود از اهمیت بالایی برخوردار است. نوآوری در این حوزه می‌تواند منجر به تولید محصولاتی با کارایی بالاتر و هزینه‌های کمتر شود.
- جهانی‌سازی: بازار مواد شیمیایی به شدت جهانی شده است و شرکت‌های بزرگ شیمیایی فعالیت‌های خود را در کشورهای مختلف گسترش داده‌اند. این روند باعث افزایش رقابت و ایجاد فرصت‌های جدید برای تولید و توزیع مواد شیمیایی شده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
بازار مواد شیمیایی با چالش‌هایی همچون نوسانات قیمت مواد اولیه، قوانین زیست‌محیطی سخت‌گیرانه و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در تحقیق و توسعه روبه‌رو است. با این حال، فرصت‌های زیادی نیز در این بازار وجود دارد، از جمله رشد تقاضا برای مواد شیمیایی سبز، توسعه بازارهای نوظهور و تولید محصولات جدید و نوآورانه.
در کل، بازار مواد شیمیایی به عنوان یکی از بخش‌های اساسی صنایع مدرن، پیوسته در حال تغییر و پیشرفت است و نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و توسعه تکنولوژی دارد.
مراکز خرید و فروش مواد شیمیایی در ایران
در ایران، بازار مواد شیمیایی شامل مراکز متعددی است که برای تأمین مواد اولیه شیمیایی در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. از جمله مراکز اصلی فروش مواد شیمیایی می‌توان به بازار ناصر خسرو در تهران و شهرک‌های صنعتی اصفهان و مشهد اشاره کرد. این مراکز به واردکنندگان معتبر و تأمین‌کنندگان داخلی امکان فروش مواد اولیه شیمیایی مورد نیاز صنایع داروسازی، کشاورزی، نساجی و پلاستیک‌سازی را فراهم می‌کنند. این بازارها طیف گسترده‌ای از محصولات و مواد شیمیایی را ارائه می‌دهند و بستری مناسب برای خرید و فروش مواد اولیه شیمیایی ایجاد می‌کنند.