ژاله علو
شوکت علو که با نام هنری ژاله علو یا ژاله شناخته می‌شود (زاده ۱۴ مرداد ۱۳۰۶ در تهران)، شاعر، گوینده رادیو، صداپیشه و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون اهل تهران است. او یکی از چهره‌های پیشرو و با سابقه در عرصه‌های بازیگری و گویندگی در ایران محسوب می‌شود. ژاله علو در سال ۱۳۸۹ در هشتمین همایش چهره‌های ماندگار به عنوان یکی از برگزیدگان شناخته شد و در حال حاضر به عنوان مسن‌ترین بازیگر ایران شناخته می‌شود.
زندگینامه ژاله علو
ژاله علو، با نام اصلی شوکت علو، در سال ۱۳۰۶ در محله سنگلج تهران، در کوچه شریعت، متولد شد. پدرش در ارتش خدمت می‌کرد و پدربزرگش، علوالسلطنه، از خوشنویسان معروف دوران قاجار بود. او از کودکی با ادبیات غنی ایران آشنا شد و آثار بزرگان ادبیات فارسی همچون حافظ، سعدی و مولانا را مطالعه می‌کرد. در دوران نوجوانی به انجمن‌های ادبی و گروه‌های شعرخوانی پیوست و این علاقه‌مندی به ادبیات، راه او را به رادیو باز کرد. در سال ۱۳۲۷، با دکلمه شعر و گویندگی در رادیو، فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد.
ژاله علو در سال ۱۳۲۶ از دانشسرای مقدماتی تهران فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۳۲۹ نیز تحصیلات خود را در هنرستان هنرپیشگی تهران به پایان رساند.
ژاله علو فعالیت‌های هنری خود را در سال ۱۳۲۷ با گویندگی زنده در رادیو و اعلام برنامه‌ها آغاز کرد. او سپس به اجرای نمایش‌های رادیویی پرداخت و از نخستین افرادی بود که در پایه‌گذاری برنامه «داستان شب» نقش داشت. نخستین نمایشنامه‌ای که برای «داستان شب» به‌طور زنده اجرا کرد، «دختر خورشید» نام داشت که کارگردانی آن را نصرت‌الله محتشم برعهده داشت. فعالیت‌های موزیکال او در رادیو سبب شد که نام هنری «ژاله» را برای خود انتخاب کند.
ژاله علو در همان سال ۱۳۲۷ با بازی در فیلم «طوفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی به عرصه سینما قدم گذاشت. پس از آن، با بازی در فیلم‌های «زندانی امیر» و «واریته بهاری» به صحنه تئاتر راه یافت و نخستین اجرای تئاتر خود را در سال ۱۳۲۸ در نمایش «ماری مادلن» به کارگردانی هنریک استپانیان در «تئاتر فردوسی» تجربه کرد. این تجربه آغازگر فعالیت گسترده او در تئاتر بود که تا سال ۱۳۳۷ و اجرای نمایش «توپاز» به کارگردانی نصرت‌الله محتشم ادامه یافت.
پس از آن، به پیشنهاد اسماعیل کوشان، نقش اصلی فیلم «افسونگر» را با وجود منفی بودن نقش، پذیرفت و برای این کار دستمزدی معادل ۳ هزار تومان دریافت کرد. با گذشت زمان، اگرچه او در دهه سی خورشیدی همچنان در نقش‌های اصلی ظاهر می‌شد، اما به تدریج به بازی در نقش‌های مادر در سینمای ایران روی آورد.
ژاله علو در سال ۱۳۳۱ فعالیت خود در دوبله را آغاز کرد و اولین تجربه‌اش در این زمینه گویندگی به جای دلکش در فیلم «مادر» به کارگردانی اسماعیل کوشان بود. او پس از آن در بسیاری از فیلم‌ها به جای ستارگان مشهور سینمای جهان صحبت کرد. علو همچنین به عنوان یکی از پیشگامان دوبله کارتون در ایران شناخته می‌شود و سرپرستی دوبله بسیاری از کارتون‌های والت دیزنی، از جمله «زیبای خفته» و «گربه‌های اشرافی»، را برعهده داشت.
پس از انقلاب، او با ایفای نقش در مجموعه تلویزیونی «امیرکبیر» به تلویزیون بازگشت. آخرین حضور تلویزیونی او در مجموعه «مختارنامه» بود. علاوه بر این، ژاله علو در برخی برنامه‌های موسیقایی تلویزیون مانند «دلنوازان» به دکلمه اشعار پرداخت و در آلبوم «دختر گلفروش» ساخته حسن کسائی، همراه با صدای علی جهاندار و تنبک محمود رفیعیان، به دکلمه اشعار مشغول شد.
از برجسته‌ترین آثار ژاله علو در سال‌های پس از انقلاب، می‌توان به مدیریت دوبلاژ سریال محبوب «سال‌های دور از خانه» و بازی در مجموعه تلویزیونی «روزی روزگاری» اشاره کرد. او در این سریال نقش زنی ایلیاتی به نام خاله لیلا را ایفا کرد که با استقبال زیادی روبرو شد.
کارنامه هنری ژاله علو
آثار سینمایی ژاله علو
- طوفان زندگی (۱۳۲۷)
- زندانی امیر (۱۳۲۷)
- واریته بهاری (۱۳۲۸)
- افسونگر (۱۳۳۱)
- آغا محمدخان قاجار (۱۳۳۳)
- ماجرای زندگی (۱۳۳۳)
- عروس دجله (۱۳۳۳)
- اتهام (۱۳۳۵)
- یعقوب لیث صفاری (۱۳۳۶)
- طلسم شکسته (۱۳۳۷)
- بیژن و منیژه (۱۳۳۷)
- بی‌ستاره‌ها (۱۳۳۸)
- پیمان دوستی (۱۳۳۸)
- آسمون جل (۱۳۳۸)
- صفرعلی (۱۳۳۹)
- پیمان (۱۳۳۹)
- شب کلاه شیطان (ناتمام-۱۳۳۹)
- مرفین یا آفت زندگی (۱۳۳۹)
- دندان افعی (۱۳۴۰)
- بیوه‌های خندان (۱۳۴۰)
- ور پریده (۱۳۴۱)
- طلای سفید (۱۳۴۱)
- کلید (۱۳۴۱)
- هوکانی (ناتمام-۱۳۴۸)
- شیرین و فرهاد (۱۳۴۹)
- لیلی و مجنون (۱۳۴۹)
- طوقی (۱۳۴۹)
- پنجره (۱۳۴۹)
- پل (۱۳۵۰)
- احساس داغ (۱۳۵۰)
- داش‌آکل (۱۳۵۰)
- لوطی (۱۳۵۰)
- آدمک (۱۳۵۰)
- قلندر (۱۳۵۱)
- اتل متل توتوله (۱۳۵۱)
- فتنه چکمه پوش (۱۳۵۱)
- ساعت فاجعه (۱۳۵۱)
- عباسه و جعفر برمکی (۱۳۵۱)
- آبنبات چوبی (۱۳۵۱)
- شیرعلی مردان (ناتمام-۱۳۵۱)
- کیفر (۱۳۵۲)
- غریب (۱۳۵۲)
- صدای صحرا (۱۳۵۴)
- واسطه‌ها (۱۳۵۶)
- زمان از دست رفته (۱۳۶۸)
- پرواز را به خاطر بسپار (۱۳۷۱)
- جنگ نفت‌کش‌ها (۱۳۷۲)
- آدم‌برفی (۱۳۷۳)
- روز واقعه (۱۳۷۳)
- پری (گوینده)(۱۳۷۳)
- طالع سعد (۱۳۷۴)
- زن امروز (۱۳۷۵)
- سلطان (۱۳۷۵)
- مسافر ری (نسخه سینمایی) (۱۳۸۰)
- مهمان مامان (۱۳۸۲)
- کارناوال مرگ (۱۳۸۷)
- ملک سلیمان (۱۳۸۷)
- شیرین (۱۳۸۷)
- مجبوریم (١٣٩٧)
- فصل ماهی سفید (١٣٩٨)
آثار تلویزیونی ژاله علو
| سال | نام | سمت | کارگردان | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| ۱۳۹۰ | سایه روشن | راوی | یوسف طاهریان | |
| ۱۳۸۳–۱۳۹۰ | مختارنامه | بازیگر | داوود میرباقری | |
| ۱۳۸۷–۱۳۹۰ | مستند ساکن صحرای سکوت | |||
| ۱۳۸۲–۱۳۸۷ | شیخ بهایی | بازیگر | شهرام اسدی | |
| ۱۳۸۵ | ساعت شنی | بازیگر | بهرام بهرامیان | |
| ۱۳۸۵ | روز رفتن | بازیگر | جواد افشار | |
| ۱۳۸۳–۱۳۸۴ | مشق عشق | بازیگر | بهرام بهرامیان | در سال ۱۳۸۴ از شبکه ۱ پخش شد. |
| ۱۳۷۸–۱۳۸۱ | روشن‌تر از خاموشی | بازیگر | حسن فتحی | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۷–۱۳۸۱ | تفنگ سرپر | بازیگر
در نقش "زن‌آقا" |
امرالله احمدجو | |
| ۱۳۷۹ | مسافر ری | بازیگر | داوود میرباقری | شبکه ۱
این سریال، یک نسخه سینمایی هم دارد. |
| ۱۳۷۹ | آی آدم‌ها | بازیگر | محمد حسین‌پور
جهان خادم |
برنامه کودک و نوجوان شبکه ۲ |
| ۱۳۷۸ | یکی بود، یکی نبود | بازیگر | جواد ارشاد | |
| ۱۳۷۷–۱۳۷۸ | روزهای زندگی | بازیگر | سیروس مقدم | در سال ۱۳۷۹ از شبکه ۳ پخش شد. |
| ۱۳۷۷–۱۳۷۸ | بگذار آفتاب برآید | بازیگر مهمان | حسین مختاری | |
| ۱۳۷۷ | چشم‌به‌راه | بازیگر | اصغر فرهادی | شبکه تهران
کارگردان تلویزیونی: «مهتاج نجومی» |
| ۱۳۷۵ | پیگرد | بازیگر | اردشیر طلوعی | شبکه ۱
به سفارش وزارت کشور و پرونده‌های موجود در اداره آگاهی |
| ۱۳۷۵ | قائم‌مقام فراهانی | بازیگر | محمدرضا ورزی | تهیه شده برای سیمای آذری شبکه جهانی سحر |
| ۱۳۷۵ | زیر چتر خورشید | بازیگر | بهمن زرین‌پور | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۴ | بی‌بی‌یون | بازیگر | حسین پناهی | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰–۱۳۷۴ | این خانه دور است | بازیگر | مسعود رسامبیژن بیرنگ | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۳ | آوای فاخته | بازیگر | بهمن زرین‌پور | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | سنگ و شیشه | بازیگر | جمشید حیدری | شبکه ۲ |
| ۱۳۷۲ | سرزمین من و نقابداران | بازیگر | مرتضی جعفری | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | تاریخ روابط ایران و انگلیس | بازیگر | مرتضی جعفری | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۲ | باغ گیلاس | صداپیشه | مجید بهشتی | دوبله به‌جای «نیکو خردمند» |
| ۱۳۷۰–۱۳۷۱ | روزی روزگاری | بازیگر
در نقش "خاله لیلا" |
امرالله احمدجو | شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰ | نقاشی با خطوط ساده | راوی | میترا عبدی | برنامه کودک و نوجوان شبکه ۱ |
| ۱۳۷۰ | وزیرمختار | بازیگر | سعید نیک‌پور | |
| ۱۳۶۷ | گالش‌های مادربزرگ | بازیگر | بهمن زرین‌پور | در نوروز ۱۳۶۸ پخش شد. |
| ۱۳۶۷ | بخش چهار جراحی | بازیگر | مسعود فروتن | |
| ۱۳۶۷ | اسناد کهنه، تاریخ نو | بازیگر | نادر ابراهیمی | شبکه ۱ |
| ۱۳۶۵–۱۳۶۶ | گرگ‌ها | بازیگر | داوود میرباقری | شبکه ۱ |
| ۱۳۶۳–۱۳۶۴ | امیرکبیر | بازیگر | سعید نیک‌پور | شبکه ۱ |
تئاترها
- ماری مادلن
- در سایه حرم
- سوگلی حرمسرا
- دزد ناشی
- سرباز فداکار
- شاه صفی
- در زوایای حرم
- جاسوسه
- شعله
- لبخند مرموز
- آغا محمد خان قاجار
- تو مال منی
- تلافی
- قهرمان
- میهمانان سمج
- توپاز
- رقص زمین (فقط صدا)
دوبله
- گوینده نقش‌های اول به‌جای سوفیا لورن (هوس زیر درختان نارون، خانه قایقی)
- سوزان هیوارد (فاتح، رعد در آفتاب)
- مورین اوهارا (دام والدین (۱۹۶۱)، نسل کمیاب، کوهستان اسپنسر)
- جینا لولوبریجیدا (رؤیای شیرین)
- ایوان دکارلو (شیاطین دریا)
- دوریس دی (لج و لجبازی)
- جانا ماریا کاناله (ببر هفت دریا)
- جین هاگن (جنگل آسفالت)
- کتی جورادو (مردی از دل ریو)
- بتی فیلد (پیک‌نیک)
- جوآن اوبرایان (در نمایشگاه جهانی اتفاق افتاد)
- شرلی آنه فیلد
- آلیدا والی
- ایوون سانسون
- آوا گاردنر
- جون کرافورد
- باربارا استانویک
- ریتا هیورث
- مستند حیات وحش هند به‌عنوان راوی (مدیر دوبلاژ امیرمحمد صمصامی)
مدیریت دوبلاژ:
- کارتون‌های والت دیزنی: سفیدبرفی و هفت کوتوله، پینوکیو، سیندرلا، زیبای خفته، گربه‌های اشرافی، جک و لوبیای سحر آمیز و…
- مجموعه کارتونی «رامکال»
- مجموعه کارتونی «سرندیپیتی»
- مجموعه کارتونی «دهکده حیوانات (میشا)»
- مجموعه کارتونی «بامزی قویترین خرس دنیا»
- مجموعه کارتونی «الفی اتکینز»
- مجموعه کارتونی «پت پست‌چی»
- مجموعه تلویزیونی «سال‌های دور از خانه (اوشین)»
- مجموعه تلویزیونی «سوئینی»
- مجموعه تلویزیونی «زن اتمی»
- فیلم سینمایی «جادوگر شهر زمرد»
- فیلم سینمایی «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»
- فیلم سینمایی «تام بندانگشتی»
- فیلم سینمایی «بادبادک آبی»
- فیلم سینمایی «یوزپلنگ»
- فیلم سینمایی «پسری روی دلفین»
- فیلم سینمایی «دُن آرام»
- فیلم سینمایی «شنیدم که جغدی مرا به نام می‌خواند»
جوایز و افتخارات ژاله علو
- تندیس افتخار برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانه سینمای ایران (۱۳۸۲)
- تقدیرنامه برای یک عمر فعالیت هنری و تأثیر فرهنگی از انجمن بازیگران سینمای ایران
- لوح تقدیر به عنوان کارگردان برتر از ششمین جشنواره بین‌المللی برنامه‌های رادیویی
- لوح تقدیر و جایزه بهترین کارگردانی برای نمایشنامه رادیویی «یک اتفاق ساده» در جشنواره بین‌المللی برنامه‌های رادیویی (۱۳۸۵)
- معرفی به عنوان چهره ماندگار (۱۳۸۹)
- لوح تقدیر و هدیۀ کمیسیون ملی یونسکو در ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری.