افغانستان
افغانستان با نام رسمی امارت اسلامی افغانستان، کشوری محصور در خشکی در منطقه آسیای میانه است. این کشور حدفاصل آسیای غربی و آسیای شرقی است.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | امارت اسلامی افغانستان |
| شعار: | این‌جا سرزمین دلیران است |
| پایتخت: | کابل |
| زبان(های) رسمی: | فارسی - پشتو |
| دین(ها): | اسلام - یهودی - مسیحی - هندو - سیک |
| نام(های) اهلیت: | هزاره - افغان - ازبک - تاجیتک |
| حکومت: | شورای اسلامی |
| مساحت: | ۶۵۲٬۸۶۴ کیلومتر مربع |
| جمعیت: | ۴۰٬۵۴۵٬۹۵۷ نفر |
| تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی): | $۲۱٫۶۵۷ میلیارد |
| شاخص جینی: | ۲۷٫۸ کاهشی |
| شاخص توسعه انسانی: | ۰٫۴۷۸ کاهشی |
| واحد پول: | افغانی |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی+۴:۳۰ خورشیدی |
| گاه‌شماری: | خورشیدی |
| جهت رانندگی: | راست |
| پیش‌شماره تلفنی: | +۹۳ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | AF |
| دامنه سطح‌بالا: | .af - افغانستان. |
افغانستان از غرب با ایران، از جنوب با پاکستان، از شرق با تاجیکستان و چین از شمال با ازبکستان و ترکمنستان همسایه است. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع مساحت، از این رو چهل و یکمین کشور وسیع جهان است و جمعیت آن حدود ۴۰٫۵ میلیون نفر است که آن را در رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا قرار می‌دهد. پایتخت و بزرگترین شهر افغانستان، شهر کابل است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت سازمان ملل پذیرفته شد.
فارسی دری و پشتو زبان‌های رسمی این کشور و اسلام دین رسمی آن است. بیش از چهار دهه جنگ و درگیری، کشور افغانستان را به یکی از کشورهای ناامن جهان تبدیل کرده که با مشکلات جدی اقتصادی روبه‌رو است. در سال ۲۰۲۰، تولید ناخالص ملی سرانه افغانستان بر اساس ارزش اسمی دلار، ۵۵۲ دلار آمریکا است و بر اساس برابری قدرت خرید به ۲۴۷۴ دلار می‌رسد. در سال ۲۰۱۱، این کشور با شاخص توسعه انسانی ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ جهان قرار گرفته‌است.
سرزمینی که امروزه کشور افغانستان نامیده می‌شود به عنوان بخشی از امپراتوری پارس در دوران باستان، همچنین نقاط کانونی در جاده ابریشم و مسیرهای مهاجرت انسان‌ها بوده است. کارشناسان باستان شناسی اثاری از سکونت بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد انسان‌ها به‌دست آورده‌اند. ممکن است نخستین تمدن شهری در این قلمرو مابین ۳٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح آغاز شده باشد.
این کشور در منطقه ژئواستراتژیکی مهمی قرار گرفته که آسیای میانه، آسیای جنوبی، آسیای غربی و آسیای شرقی را به هم وصل می‌کند. از دوران باستان، این سرزمین شاهد فتوحات نظامی زیادی توسط مادها و هخامنشیان، سلوکیان، شاهنشاهی موریا، اشکانیان، شاهنشاهی کوشانی، هپتالیان، ساسانیان، دودمان تانگ، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، چنگیز خان، کرتیان، تیموریان، صفویه، افشاریه، امپراتوری درانی بوده‌است.
تاریخ سیاسی دولت امروزی افغانستان با سلسلهٔ درانی در سده ۱۸ میلادی آغاز شد. هوتکیان که خود را ایرانی می‌دانستند، توانستند بر سلسله صفویان پیروز شوند، هوتکیان خود را ایرانی و پادشاه سراسر ایران می‌دانستند. پایتخت افغانستان در سال ۱۷۷۶ توسط تیمورشاه درانی از قندهار به کابل منتقل شد و بخشی از قلمرو آن به همسایگان در سال ۱۸۹۳ واگذار شد. در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «بازی بزرگ» بین امپراتوری بریتانیا و امپراتوری روسیه تبدیل شد. در سال ۱۹۱۹، بعد از جنگ سوم افغان و انگلیس و امضای معاهده راولپندی، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از بریتانیا پس گرفت و استقلال خود را توسط امان‌الله شاه اعلام نمود.
کشور افغانستان در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی بعد از انقلاب ثور، که تأثیر یافته از فضای حاکم اتحاد جماهیر شوروی بود، به حکومتی سوسیالیست تبدیل شد و این تغییر باعث شروع جنگی طولانی با مجاهدین افغان بود که در طول یک دهه، جان بیش از دو میلیون غیرنظامی را گرفت و باعث آواره شدن بیش از پنج میلیون نفر شد.
پس از چندین کودتای پی‌درپی و پیروزی مجاهدین افغان بر دولت حاکم بر افغانستان، سرنگونی دولت محمد نجیب‌الله جنگ داخلی افغانستان آغاز شد و وارد دوره‌ای از جنگ میان احزاب مختلف مجاهدین شد. گروه طالبان در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ کنترل بیشتر مناطق این کشور را به دست گرفتند و بر آن تحت رژیم تمامیت خواهانه امارت اسلامی افغانستان حکومت کردند. در سال ۱۳۸۰ و پس از حمله به مرکز تجارت جهانی نیویورک در ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱، دولت آمریکا با تشکیل ائتلاف بین‌المللی با حمله به افغانستان حکومت طالبان را سرنگون کرد. پس از حمله آمریکا به افغانستان و جنگ طی حدود بیست سال، هزاران هزار شهروند افغانسانی کشته و صدها هزار نفر آواره شدند. در دسامبر ۲۰۰۱، شورای امنیت سازمان ملل متحد نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (ایساف) را مأمور کمک به حفظ امنیت و دولت جدید افغانستان به ریاست حامد کرزی کرد. پس از ۲۰ سال از حمله آمریکا به افغانستان با ادعای کمک به تشکیل دولت مستقل و مردم سالار و تشکیل ده‌ها پایگاه نظامی، دولت آمریکا در سال ۱۴۰۰ مجبور به ترک افغانستان شد و پس از آن حکومت وابسته و ناتوان اشرف غنی در کمتر از یکماه همه مناطق این کشور را از دست داد، طالبان با هجوم به پایتخت و سقوط متعاقب کابل قدرت را دوباره بازیافت.
تا پیش از روی کار آمدن مجدد طالبان، حکومت افغانستان به عنوان عضوی از سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، گروه ۷۷، سازمان همکاری اقتصادی و جنبش عدم تعهد شناخته می‌شد. اقتصاد افغانستان در جهان بنابر تخمین صندوق بین‌المللی پول برای سال ۲۰۲۰ با تولید ناخالص داخلی ۱۹٬۰۰۶ میلیارد دلار رتبهٔ ۱۱۲ جهان را داشت.