کدئین

کدئین یکی از داروهای نارکوتیک (مخدر) است این دارو برای تسکین دردهای متوسط تا نسبتا شدید و نیز درمان سرفههای حاد و مقاوم تجویز می‌شود. گاهی برای تقویت اثر سایر مسکن ها و داروهای ضد سرفه، آنها را با کدئین ترکیب میکنند.

ساختار شیمیایی کدئین

کدئین
فرمول شیمیایی:	C۱۸H۲۱N۱O۳
عنوان دارو:	کدئین
جرم مولی:	۲۹۹٫۳۶۴ g/mol g·mol−1
روش مصرف دارو:	دهانی، مقعدی، تزریق زیرجلدی، تزریق عضلانی
کد ATC:	R05DA04

این دارو را زمانی به عنوان یک مسکن مخدر تجویز میکنند که نتوان از سایر مخدر ها استفاده نمود. این دارو به شکل قرص و شربت تولید می‌شود. استفاده از کدئین در ترکیب با استامینوفن به شکل استامینوفن کدئین بیشترین استفاده را دارد و برای درد های متوسط تا شدید نظیر میگرن و … موثر است.

موارد مصرف

کدئین بیشتر  برای درمان سرفه های خشک و بدون خلط تجویز می‌شود. اما میتوان آنرا به عنوان یک مخدر برای تسکین درد های متوسط تا نسبتا شدید ، در صورت عدم تاثیر گذاری سایر دارو ها مصرف نمود. از جمله این درد ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.

• سردرد
• کمردرد
• درد های پس از جراحی
• میگرن
• درد های مفاصل و استخوان ها
• کوفتگی های شدید

میزان مصرف کدئین

این دارو فقط به صورت خوراکی قابل مصرف است و معمولا به شکل قرص و گاهی نیز شربت تولید می‌شود. کدئین در کودکان باید بر اساس وزن آن ها تجویز شود.( میزان مجاز این دارو در کودکان زیر 6 سال _ 0.5mgr/kgr می‌باشد.) در بزرگسالان این دارو میتواند چهار بار در روز و هر بار حداکثر 60mgr ( دو عدد قرص) تجویز شود.

هشدار: کدئین میتواند باعث وابستگی و اعتیاد شود لذا دوره های درمانی آن باید کمتر از 5 روز باشد.

موارد منع مصرف

کدئین در دوران بارداری و شیردهی منع مصرف نسبی دارد و در شرایط زیر باید با احتیاط مصرف شود:

• سالمندان
• بیماران بسیار ضعیف
• اختلالات کلیوی یا کبدی
• صدمات به سر
• افزایش فشار داخل جمجمه ای( در بیماری هایی مانند سکته مغزی حاد، ضربه به مغز و …)
• کم کاری تیروئید
• بیماری آدیسون
• الکلیسم حاد( اعتیاد به الکل)
• حساسیت به سایر مخدر ها
• آسم برونکیال
• COPD
• کاهش تعداد و عمق تنفس و شوک
• کدئین باعث سرکوب مرکز سرفه و تنفس در مغز می‌شود و باید در بیماران مبتلا به مشکلات حاد تنفسی با احتیاط مصرف شود.

مکانیسم اثر و دفع دارو

این دارو از طریق اثر بر روی گیرنده های مخدر اثر ضد درد خود را اعمال میکند. همچنین کدئین با تاثیر بر مرکز تنفس در مغز مانند انواع دیگر مخدر ها باعث کاهش تعداد تنفس و سرکوب سرفه می‌شود.

کدئین متابولیسم کبدی و دفع کلیوی دارد.( در کبد سم زدایی می‌شود و از کلیه دفع میگردد.) لذا در نارسایی های حاد کلیوی و کبدی و بیماری های متاستاتیک ( سرطان ها) کبدی و کلیوی منع مصرف دارد.

اثر کدئین 30 تا 40 دقیقه پس از مصرف شروع می‌شود و 1 الی 2 ساعت بعد به اوج خود میرسد. مدت اثر این دارو 4 تا 6 ساعت است و حداکثر میتوان آن را 4 بار در روز مصرف کرد.

عوارض کدئین

عوارض جانبی کدئین میتواند به طول درمان ، وضعیت جسمانی و میزان مصرف دارو بستگی داشته باشد. مهمترین عوارض جانبی این دارو خواب آلودگی ، یبوست و خارش پوست است که در شروع درمان بیشتر مشاهده می‌شود اما به طور کلی این دارو میتواند عوارض جانبی زیر را نیز به دنبال داشته باشد.

• اغتشاش ادراک
• گیجی
• سرخوشی
• سبکی سر
• خشکی دهان
• کاهش ضربان قلب
• تهوع و استفراغ
• گر گرفتگی
• افت فشار خون
• احتباس ادراری
• تضعیف تنفسی( کاهش تعداد و عمق تنفس)
• تعریق
• کهیر و خارش پوست

عوارض بالا شایع ترین عوارضی است که ممکن است بعد از مصرف کدئین در فرد ظاهر شود. لازم به ذکر است که در صورت مصرف بیش از حد کدئین و یا سایر ترکیبات حاوی آن از جمله استامینوفن کدئین ممکن است علائم مسمومیت در فرد ظاهر شود.

مسمومیت

مسمومیت با کدئین بسیار شبه مسمومیت با سایر دارد های مخدر است. این مسمومیت بیشتر به علت زیاده روی در مصرف دارو می‌باشد ولی همچنین ممکن است در اثر اختلال در کار کرد کبد و کلیه و در نتیجه عدم دفع کدئین و انباشته شدن آن در بدن ایجاد شود.

علائم مسمومیت با این دارو شامل موارد زیر است:

• تضعیف تنفسی ( کاهش تعداد و عمق تنفس )
• کاهش شدید سطح هوشیاری
• تنگی شدن شدید مردمک ها ( میوز مردمک ها)
• هیپوتانسیون ( افت فشار خون )
• برادیکاردی (ضربان قلبی پایین)
• هیپوترمی ( سردی بدن)
• شوک
• ایست قلبی – تنفسی
• تشنج

درمان مسمومیت با کدئین

برای درمان مسمومیت با کدئین معمولا از داروی نالوکسان استفاده می‌شود. این دارو میتواند مانع از تاثیر کدئین در بدن شود و به این طریق عواض ناشی از مسمومیت بر طرف می‌شود. در مسمومیت های حاد که با دوز های بالای کدئین اتفاق افتاده باشد ، گاها لازم است بیمار تا چند روز در بیمارستان از نظر تنفسی و قلبی تحت نظر باشد.

اعتیاد به کدئین

وابستگی به این ماده معمولا در اثر مصرف شکل خالص دارو یا ترکیبات آن سریعتر ایجاد می‌شود. اما اعتیاد با دارو های ترکیبی مانند استامینوفن کدئین معمولا بیشترین علت وابستگی به کدئین را تشکیل میدهد. دارو های ترکیبی با این ماده مخدر در بسیار از موارد بدون نسخه قابل تهیه است و این موضوع موجب دسترسی راحت تر به این دارو می‌شود.

علائم ترک کدئین

این دارو مخدر چندان قوی نیست و علائم ناشی از ترک آن نیز در مقایسه با سایر دارو های مخدر میتواند خفیف باشد. به طور کلی ترک این دارو میتواند علائمی نظیر بی قراری، آبریزش بینی، اسهال، بی حال و کسالت را ایجاد کند. علائم مربوط به ترک کدئین معمولا پس از 3 تا 5 روز از بین میروند ولی وابستگی روانی (هوس) به این دارو میتواند برای بیش از دو هفته ادامه یابد و خود را با علائم خفیفی از جمله احساس افسردگی و بی رمقی نشان دهد.

ترک کدئین

در صورتی که به میزان زیاد و طولانی مدت از این دارو استفاده کرده اید و ترک آن برای شما بسیار ناخوشایند می‌باشد میتوانید از یک متخصص اعصاب و روان کمک بگیرید. ترک انواع مخدر ها زیر نظر متخصصین اعصاب و روان بسیار ساده تر می‌باشد. ممکن است برای ترک کدئین استفاده از برخی دارو های ضد افسردگی و یا ضد جنون برای مدت کوتاهی لازم باشد.