بیماری سلیاک
بیماری سلیاک که به آن اسپروی سلیاک نیز می گویند یک نوع اختلال خود ایمنی روده باریک است که زمینه ای ژنتیکی دارد. بیماری سلیاک نوعی بیماری گوارشی است که در آن پرزهای روده باریک دچار آسیب می شوند و در جذب مواد اختلال ایجاد می شود.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | اسپروی سلیاک |
| زمینه: | ژنتیکی |
| نشانه ها: | مشکلات گوارشی، خستگی، خارش پوستی، ضعف عضلانی، ناباروری و... |
| علت(ها): | بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به دلیل عدم تحمل گلوتن بروز می کند. |
| روش تشخیص: | آزمایش خون، آندوسکوپی، تست های تحمل خوراکی و... |
| روش های درمان: | رژیم غذایی و مصرف دارو |
| پیشگیری: | این بیماری قابل پیشگیری نیست |
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند اگر پروتئینی از گروه گلوتن را که در بعضی غلات همچون گندم، جو، چاودار و در بعضی مواقع جو دوسر موجود است را استفاده نمایند به علائم عدم تحمل دچار می گردند. ظاهرا وارد شدن گلوتن به سلول های پرزهای روده باعث پاسخ سیستم ایمنی می گردد.
بروز واکنش التهابی باعث تحلیل پرزهای روده و کم شدن فعالیت آنزیم های روده می شود. بخش زیادی از جذب مواد غذایی در روده از طریق همین پرزهای روده انجام می شود و تحلیل آن ها باعث سوء جذب می گردد. اکثر موارد این بیماری ژنتیکی می باشد. بیماری سلیاک یک بیماری واگیردار یا سرطانی نمی باشد. این بیماری اغلب در دوران شیرخوارگی و یا ابتدای کودکی (دو هفتگی یا یک سالگی) شروع می شود. این امکان وجود دارد که علائم این بیماری زمانی بروز کند که کودک برای اولین بار از غذایی حاوی گلوتن تغذیه نماید.
در افراد بزرگسال، علائم بیماری سلیاک ممکن است با گذشت زمان و در طول چند ماه و یا حتی سال ظاهر شود. شیوع این بیماری در اروپا و آمریکا جنوبی حدود 0.2 درصد می باشد. طبق تحقیقات انجام شده حدود هشتاد درصد از مبتلایان، بیماریشان تشخیص داده نمی شود.
این بیماری نام های دیگری همچون بیماری روده باریک حساس به گلوتن و اسپروی غیر حاره ای نیز دارد. در بعضی از مواقع این امکان وجود دارد که بیماری سلیاک با بیماری سندروم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود که در این صورت بیمار با روش درست تحت درمان قرار نخواهد گرفت.
بیماری سلیاک یک نوع بیماری مادرزادی می باشد که به خاطر عدم تحمل گلوتن بروز می کند. گلوتن نوعی پروتئین است که در اکثر غلات به چشم می خورد.
علائم بیماری سلیاک
بیماری سلیاک نوعی اختلال مزمن می باشد. علائم این بیماری از خفیف تا شدید با گذشت زمان در تغییر است و در هر شخص به گونه ای بروز می کند. برخی افراد مبتلا هیچگونه علائمی ندارد و در برخی مواقع علائم دیرتر ظهور می کنند. برخی از علائم بیماری سلیاک عبارتند از:
- نشانه‌هایی در دستگاه گوارش همچون: اسهال، حالت تهوع و استفراغ، درد در ناحیه شکم، نفخ شکم
- احساس بوی چرک در مدفوع با چربی اضافه که به آن مدفوع چرب نیز می گویند.
- احساس درد در استخوان ها و مفاصل
- کج خلقی، افسردگی و حمله‌های پانیک
- احساس خستگی و ضعف در بدن
- خیلی سریع خون دماغ شدن و یا کبودی در نقاط مختلف بدن
- احتباس مایعات
- عدم باروری
- ایم افراد دائما احساس گرسنگی می کنند.
- ابتلا به کم خونی و کمبود آهن
- سوء تغذیه و کمبود مواد مغذی همچون: ویتامین دی، ویتامین ب12 و ویتامین کا
- بروز زخم در دهان و تغییر کردن رنگ دندان ها
- تحلیل ماهیچه ها و احساس ضعف و درد در آن ها
- اعصاب دچار آسیب می شوند و فرد مور مور شدن در پاهای خود را حس می کند.
- دیدن خون در مدفوع و ادرار
بعضی از افراد مبتلا دچار یک نوع تحریک و خارش پوستی که درماتیت هرپتی فرمیس نام دارد می شوند. در این مورد، قسمت هایی از بدن فرد مبتلا همچون: شانه، زانو، باسن، آرنج و صورت به صورت ملتهب و قرمز در می آید. این بیماری موجب عدم جذب مواد مغذی و در نتیجه سوء تغذیه می گردد که قادر است به روده بزرگ و دیگر اندام نیز آسیب وارد نماید.
اغلب افراد بزرگسال با نشانه‌های خفیف تر احساس خستگی می کنند و دچار کم خونی می شوند و یا اینکه ممکن است تنها دچار ناراحتی‌های قسمت شکم همچون نفخ، اتساع شکم و گاز اضافی گردند. تنوع نشانه‌های بیماری سلیاک می تواند به دلایل زیر باشد:
- مدتی که فرد از شیر مادر تغذیه کرده است. در این افراد، نشانه‌های بیماری دیرتر بروز می کنند.
- میزان گلوتنی که استفاده شده است.
- سنی که شخص بیمار در آن مصرف گلوتن را شروع کرده است.
- میزان آسیبی که به روده کوچک وارد شده است.
کودکان و نوزادهایی که به این بیماری مبتلا می شود، بیماری در آن ها به صورت مشکلات روده ظهور می کند به طور مثال: باعث تحریک پذیری، اسهال، بروز مشکل در رشد می شود. در برخی مواقع علائمی همچون تخریب مینای دندان، لاغری و کاهش وزن، بلوغ و... نیز با تاخیر به چشم می خورد.
درمان بیماری سلیاک
تشخیص قطعی بیماری سلیاک به نمونه برداری وابسته است. در نمونه برداری، نمونه کوچکی از روده کوچک برداشته می شود. امکان دارد این کار سه مرتبه تکرار شود. در مرتبه اول، زمانی که گلوتن در رژیم غذایی فرد موجود است، مرتبه دوم موقعی که گلوتن در رژیم غذایی فرد وجود ندارد و در مرتبه سوم مجدد گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد.
تنها راهی که سبب درمان بیماری سلیاک می شود، حذف گلوتن از رژیم غذایی شخص بیمار می باشد. برای درمان این بیماری باید گلوتن تا آخر عمر از فهرست غذایی فرد حذف گردد. دوره بهبود بیماری سلیاک با توجه به رژیم غذایی فرد حدود سه الی شش ماه که البته این زمان در افراد بزرگسال به دو سال نیز می رسد به طول می انجامد.
این افراد باید از استفاده مواد غذایی که دارای گندم، جو، یکسری حبوبات، چاودار هستند دوری نمایند و به عنوان جایگزین از سیب زمینی، ذرت، عدس، برنج، آرد، سویا و لوبیا استفاده کنند. اغلب افرادی که به این بیماری مبتلا هستند به روغن، شکر و تخم مرغ نیز حساسیت های مختلفی نشان می دهند و به همین دلیل باید از محصولاتی که این موارد در تهیه آن ها به کار رفته است مانند انواع سس پرهیز نمایند.
فرد مبتلا باید از مصرف انواع غذاهای فرآوری شده همچون سوسیس، کالباس، ماکارونی، قهوه، نسکافه، رشته فرنگی، همه شیرینی ها و کیک هایی که حاوی آرد گندم یا گلوتن می باشند پرهیز کنند زیرا این افراد نمیتوانند از غلات و حبوبات استفاده نمایند.
این افراد باید برای تامین ویتامین و املاح معدنی مورد نیاز بدنشان از انواع میوه و سبزیجات به صورت پخته یا خام، گوشت، محصولات لبنی کم چرب، برنج و ماهی مصرف نمایند و برای پختن غذا از روغن‌هایی چون روغن زیتون، روغن کانولا، روغن ذرت و روغن هسته انگور استفاده کنند.
این افراد علاوه بر داشتن رژیم غذایی مناسب باید از برخی داروها چون: آهن، اسید فولیک، کلسیم، انواع مکمل ها و داروهای کوتیزونی خوراکی مصرف کنند.
رژیم غذایی و بیماری سلیاک
این بیماری با رژیم غذایی بسیار مرتبط است زیرا حذف گلوتن از برنامه غذایی بدون پیروی از یک اصول غذایی کار سختی می باشد. فرد مبتلا باید برای رژیم غذایی مناسب با یک پزشک متخصص در ارتباط باشد زیرا پزشکان متخصص در این زمینه رژیم غذایی اصولی به فرد می دهند تا بتوانند عوارض و نشانه‌های بیماری را کاهش دهند و مواد مغذی مورد نیاز بدن فرد بیمار را تامین نمایند.