یزد
یزد، شهری که نشان افتخار تاریخ و تمدن ایران و اولین شهر خشتی جهان را به دوش می کشد. این شهر خشتی دقیقا در مرکز ایران قرار گرفته و با دشت لوت نیز همسایه است.
| اطلاعات شهر | |
|---|---|
| کشور: | ایران |
| استان: | یزد |
| شهرستان: | یزد |
| بخش: | مرکزی |
| نام(های) پیشین: | کثه، ایساتیس |
| سال شهر شدن: | پیش از میلاد |
| جمعیت: | ۵۲۹٬۶۷۳ نفر(۱۳۹۵ خورشیدی) |
| تراکم جمعیت: | ۳/۲۸ نفر بر کیلومتر مربع |
| مساحت: | ۱۴۱/۴۰ کیلومتر مربع |
| ارتفاع: | ۱۲۳۷ متر از سطح دریا |
| شهردار: | ابوالقاسم محی‌الدینی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن: | ۰۳۵ |
| شناسهٔ ملی خودرو: | ایران ۶۴ و ۵۴ |
| میانگین دما: | ۱۹٫۲°C |
| میانگین بارش: | ۵۹ میلی‌متر (خشک‌ترین مرکز استان ایران) |
| روزهای یخبندان: | ۴۹ روز |
شهر خشتی یزد با بستر های مناسب تاریخی، بافت و جاذبه هایش توانست در 18 تیرماه 96 به ثبت جهانی یونسکو برسد تا یادگاری برای آیندگان باشد. این شهر بعد از شیراز، یکی از مهم ترین قطب های پزشکی در کشور به شمار می رود.
شهر خشتی یزد براساس سرشماری ایران در سال 1390 جمعیت شهر خشتی جهان بالغ بر 486152 نفر است که 168.528 خانواده در این شهر زندگی می‌کنند.
یزد در میان رشته کوه های مرکزی ایران قرا گرفته و به دشت کویر نیز نزدیک می باشد. شیرکوه، مهم ترین کوه در شهر یزد است که ارتفاع آن از سطح آب دریا 4075 متر می باشد. نکته جالب توجه اینجا است که اولین صندوق امانات جهان در 1700 سال پیش، در شهر یزد بنا شده و این هم افتخاری دیگر برای این شهر خشتی می باشد. شهر یزد در 6 سال پیاپی، نخستین پذیرش های کنکور سراسری را دارد که نشان از هوشمندی و زیرکی مردم این خطه است.
یکی از بارزترین مشخصات شهر یزد، معماری متفاوت بناهای تاریخی و خانه‌های خشتی آن است که از اقلیم گرم و خشک این منطقه ناشی می‌شود. در این سرزمین بی آب و علف چیزی که بیشتر از همه باعث شگفتی گردشگران می‌شود، ییلاقات سرسبز و دامنه‌های زیبای آن است. کلانشهر یزد به شهر بادگیرها، شهر دوچرخه‌ها، شهر حسینیه ایران، دارالعباده، قطب پزشکی ایران، شهر قنات و شهر قنوت و قناعت شهرت دارد
تاریخچه
یزد یا همان دارالعباده ایران، اوج آبادانی خود را از سال 8 هجری قمری به بعد تجربه کرده که خاندان اتابکان، مهم ترین عامل پیشرفت و ترقی شهر خشتی بوده اند. بعضی ها از شهر یزد به نام حسینیه ایران یاد می کنند که وجه تسمیه آن، فتوای مردی فقیه در سال 50 به نام محمد تقی فلسفی بوده که لقب حسینیه ایران را به این شهر اختصاص داد. دلیل این حرف هم ساختمان وسیع حسینیه ها و مساجد، سبک سینه زنی متفاوت آن ها با دیگر مردمان ایران، نقل قول مجالس و روضه اباعبدالله و ... بود که سبب شد شهر یزد به حسینیه ایران معروف شود.
شهر یزد شهر بادگیرها
شهر یزد همواره در بین ایرانیان به'شهر بادگیرها'معروف بوده است كه درواقع سیستم تنفسی شهر محسوب می شود كه بیشتر در فضاهای مسكونی و قدیمی قرار دارند و از چهار بخش عمده بدنه، قفسه، تیغه ها و سقف ساخته شده اند كه بدنه آنها به صورت مكعب مستطیل یا منشور و قاعده آنها اغلب به شكل مربع، مستطیل، مسدس یا هشت وجهی است.
دین و فرهنگ مردم یزد
زبان رسمی مردم شهر یزد فارسی است و آنها با لهجه یزدی صحبت می کنند، بدون شک می توان لهجه یزدی را یکی از زیباترین لهجه های زبان فارسی دانست که برخلاف بسیاری از گویش ها و لهجه های دیگر در سایر شهرهای ایران این لهجه در شهر یزد حفظ شده است و بسیاری از مردم با همین لهجه صحبت می کنند. بیشتر مردم شهر یزد مسلمان هستند و پیرو مذهب شیعه می باشند با این حال اقلیت های مذهبی از جمله زردتشتیان و یهودیان نیز در این شهر زندگی می کنند.
غذاهای محلی یزد
قیمه نخود یا قیمه یزدی یکی از غذاهای محلی بسیار خوشمزه شهر یزد است که در آن به جای لحظه از نخود استفاده می شود، دستور پخت این غذای محلی خوشمزه کاملا مشابه قیمه معمولی می باشد فقط تنها تفاوت آن این است که به جای لپه در آن از نخود استفاده می شود و ادویه های آن کمی متفاوت است.
آبگوشت گوجه بادمجان یکی دیگر از غذاهای بسیار خوشمزه محلی شهر یزد است که مواد اولیه آن شامل ماهیچه گوسفند، بادمجان، لپه، غوره و … می باشد. این غذا روزها یکی از خوشمزه ترین غذاهای یزدی است که در بیشتر رستوران های این شهر نیز طبخ می شود.
کوفته لپه یک غذای بسیار خوشمزه یزدی است که بسیار شبیه به کوفته تبریزی می باشد، در ساخت این غذا از مواد اولیه ای همچون گوشت چرخ کرده، تخم مرغ خام و تخم مرغ پخته شده، سبزی معطر، زرشک، کشمش، پیاز سرخ کرده، رب گوجه فرنگی و ادویه مخصوص استفاده می شود.
اقتصاد
از نظر رتبه بندی کشوری، یزد به عنوان پنجمین شهر صنعتی ایران شناخته می شود و صنایع بزرگی در آن فعالیت می کنند که برخی از آن ها عبارتند از: نساجی پارچه‌های طرح دار و ساده، نساجی فرش، فولاد و معادن آهن، کارخانجات کاشی، معادن زغال سنگ و معادن سنگ، کارخانه‌های کابل و فیبر نوری و صنایع غذایی.
از جمله کارخانه های مهم این شهر می توان به کارخانه یزدباف اشاره کرد که در زمینه ریسندگی، بافندگی، چاپ و تکمیل انواع پارچه‌های پنبه ای فعالیت می کند و سابقه ای طولانی در این زمینه دارد. گروه ستاره کویر نیز از شرکت های مهم یزد است که زیرمجموعه های آن به تولید الیاف رنگی، نخ اکرلیک و پلی پروپیلن و بافت فرش ماشینی می پردازند و فرش ستاره کویر یزد و فرش خاطره کویر یزد از جمله مهم ترین شرکت های زیر مجموعه آن هستند.
صنعت زرگری یا طلاسازی نیز از مهمترین صنایع در یزد به شمار می رود و از شهرت خاصی برخوردار است. این صنعت قدمتی طولانی در یزد دارد و محصولات آن به عنوان سوغات این شهر نیز به شمار می رود.
علاوه بر این، گردشگری نیز یکی از موتورهای اقتصادی این شهر است و درآمد نسبتا خوبی را نیز نصیب یزد می کند. صنایع دستی و سوغات نیز جایگاه خود را در اقتصاد یزد دارند و صنعت شیرینی پزی آن شهره خاص و عام است
مراکز تاریخی و باستانی شهر یزد
- خانه لاری ها
- خانه عربها
- خانه حاج کاظم رسولیان
- خانه ملک التجار
- مدرسه خان
- مدرسه شهاب الدین قاسم طراز
- باغ دولت آباد
- آتش ورهرام (بهرام ) یزد
- اماکن زیارتی و مذهبی شهر یزد
- مسجد جامع کبیر
- مسجد میر چخماق
- مسجد ملا اسماعیل
- مسجد بندر آباد
- مسجد آمنه گل
- امامزاده ابوجعفر،
- بقعه سید خلیل
- بقعه دوازده امام
- بقعه شاه سید رضا
- بقعه شیخ احمد فهادان
- بقعه شیخ داد
- مقبره شیخ زین العابدین علی خاموش
- بقعه سید پنهون
- امامزاده زیدبن موسی کاظم
- امامزاده میرحسن
- بقعه زرندیان
- بقعه سادات قل هو اله
سوغات
یزد استان خوراکی‌ها و تنقلات شیرین است.
حلوا ارده اردکان، کیک یزدی مشهور، قطاب، باقلوا، پشمک، نقل، شیرینی حاج بادومی، نان برنجی، سوهان آردی و سوهان خانی، لوز (لوز بیدمشک، لوز بادامی و لوز نارگیل)، منقا یا شیرینی پنجره‌ای و نان سوروک برخی از شیرینی‌ها و خوراکی‌های خوش‌مزه‌ای این استان هستند.
آداب و رسوم
یزد هم مانند دیگر شهرهای کشور، آیین‌ها و آداب و رسوم بسیاری دارد که جذاب‌ترین‌شان به زمان عاشورا مربوط می‌شوند. گردشگران زیادی در این روزها راهی استان یزد می‌شوند تا شاهد مراسم عزاداری باشند. تعزیه‌خوانی هنوز هم در برخی شهرهای استان و به‌ویژه میبد برگزار می‌شود. میبدی‌ها همچنین مراسمی به اسم شاه حسن، شاه حسین دارند که دو روز پیش از محرم آغاز می‌شود. فاصله‌ی مهدیه‌ی میبد تا یکی از امامزاده‌ها آب و جارو می‌شود و مردم دایره‌وار کمرهای یکدیگر را می‌گیرند و شاه حسن و شاه حسین می‌گویند.
اقامتگاه‌ها
یزد اقامتگاه ها و هتل های مناسبی دارد که همواره آماده میزبانی از مسافران و گردشگران هستند. بعضی از هتل های معروف این استان عبارتند از: هتل پارسیان صفائیه، هتل داد، هتل باغ مشیرالممالک، هتل ارگ، هتل باغ‌سرا، هتل کاریز و مهمانسرای جهانگردی اردکان و هتل حاج ملک میبد و …
یزد اقامتگاه‌های بومگردی متعددی نیز دارد به عنوان مثال:
- اقامتگاه بوم گردی خانه خشتی و اقامتگاه سنتی طارونه (در شهر یزد)
- اقامتگاه بوم گردی شیرین و فرهاد (در میبد)
- اقامتگاه بوم گردی سرای بهشت (در بافق)
- اقامتگاه بوم گردی ماه بی‌بی و شبستان (در اردکان)
روستاهای تاریخی یزد
در استان یزد چندین روستای تاریخی، با قدمت بیش از بسیاری از شهرهای پررونق امروزی وجود دارد كه آنها از هزاران سال پیش تاكنون بافت خود را حفظ كرده اند كه از آن جمله می توان به روستای هرفته، بندرآباد، توران پشت، هفتادر، بیداخوید و ندوشن اشاره كرد.
آبادی هرفته كه در میان بیابان فهرج و خویدك قرار دارد، در زمان حمله اعراب میدان جنگ اعراب و ایرانیان بوده است.
روستای توران پشت متعلق به دوران ساسانی بوده كه تاریخ، بنایش را به توران دخت ساسانی نسبت داده است.
قدمت روستای هفتادر را نیز به قباد ساسانی نسبت داده اند.
ندوشن نیز از آبادی های تاریخی است كه روزگاری در كنار جاده ابریشم، در محل گذر كاروان ها قرار داشت و قدمتش بیش از 800 سال است .
موزه‌ها
در یزد در مجموع 17 موزه فعال است كه می توان از موزه آب، موزه آینه و روشنایی، موزه سكه و مردم شناسی حیدرزاده، موزه مردم شناسی ابركوه، موزه مردم شناسی مهریز، موزه مردم شناسی اردكان، موزه وزیری، موزه رجال، موزه علوم طبیعی و موزه پست میبد نام برد .
صنایع دستی
از عمده ترین صنایع دستی استان می توان به فرشبافی اشاره كرد كه از تولیدات قالی دستباف آن 50 درصد به خارج صادر می شود و بقیه در داخل به فروش می رسد.
از دیگر صنایع دستی این استان زیلوبافی است كه مهمترین مركز این صنعت شهرستان میبد است و قدیمی ترین زیلو با طرح زیبای محرابی را می توان در موزه تخصصی زیلوی این شهرستان دید كه مربوط به سده 808 هجری قمری است.
همچنین این استان تنها استان كشور است كه هنوز در آن ایكات و دارایی بافته می شود.
ترمه های این شهر همواره مورد توجه جهانگردان و گردشگران بوده است. سبد بافی، زرگری سنتی، چاقو سازی، منبت كاری، خراطی، موتابی، گیوه بافی و آهنگری نیز از دیگر صنایع دستی این استان است.