زیره
زیره، با نام علمی Carum carvi، دانه‌ای معطر و ضد نفخ است که در آشپزی و پزشکی کاربرد دارد. دانه‌های زیره با چوب، کوبیده می‌شوند. این دانه به صورت خودرو در افغانستان، ایران، ازبکستان، تاجیکستان، ترکیه، مراکش، مصر، هند، کوبا، سوریه، مکزیک و شیلی رشد می‌کند. این دانه در فلسطین به صورت خودرو رشد نمی‌کند اما در زمان گذشته در آنجا کشت می‌گردید.
گیاه زیره شبیه به بوته هویج است و برگ‌هایش 20 الی 30 سانتی‌متر ارتفاع داشته و گیاه آن نیز حدود 50 سانتی‌متر است. میوه آن، که به اشتباه دانه گفته می‌شود، به اندازه دو میلی‌متر، هلالی شکل و دارای 5 خط برجسته است. بیشترین زیره در ایران، در شهر کرمان رشد می‌کند. بهترین و مرغوب‌ترین زیره مربوط به شهرستان بافت استان کرمان می‌باشد که به صورت خودرو رشد می‌کند.
طبع زیره
طبع زیره گرم و خشک است.
بنابراین زیره برای سرد مزاجان مناسب بوده و گرم مزاجان می‌بایست در مصرف آن دقت نموده و حتما آن را با مصلحاتش مصرف کنند.
خواص زیره
- زيره سياه در موارد بلع هوا، نفخ شکم، برطرف کردن سوءهاضمه، تسهيل هضم غذا، دل پيچه کودکان، انگل معده و روده، دفع بادهاي کليه و مثانه، تنگي نفس و سکسکه نفخي به‌کار مي‌رود.
- زيره يک داروي سنتي براي رفع سوءهاضمه خصوصا نفخ شکم است. عرق زيره يا روغن آن در رفع سوءهاضمه و دل دردهاي کودکان مفيد است. زيره خاصيت ضدگرفتگي دارد و براي رفع گرفتگي‌هاي دوران قاعدگي مفيد است.
- مقوي بدن و چاق‌‌کننده است. معده را گرم و تقويت کرده و کرم تنيا[۱] را دفع می‌کند. همچنین اثر قابل ملاحظه‌اي در جلوگيري از ايجاد بادهاي اضافي در روده و درمان اسهال دارد.
- دم‌کرده يک قاشق مرباخوري زيره سياه در نيم ليتر آب جوش براي تنبلي اعمال گوارشي، بي‌اشتهايي، باد يا درد روده مصرف مي‌شود. مصرف دم کرده زيره سياه و يا جويدن آن در رفع و کاهش دردهاي ناشي از قاعدگي، دردهاي روده و بي‌اشتهایی بسيار مؤثر است.
مضرات زیره
- آسیب به کبد: روغن موجود در دانه زیره به شدت ناپایدار است و مصرف بیش از اندازه‌ی زیره در دوره زمانی طولانی مدت می‌تواند سبب آسیب به کبد چرب و کلیه‌ها شود. از این روغن در حیوانات برای جلوگیری و یا درمان اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود.
- سقط جنین: مصرف بیش از اندازه‌ی زیره ممکن است سبب سقط جنین در زنان باردار و یا القا زایمان زودرس شود. بنابراین زنان باردار نباید مقادیر زیادی از این دانه را استفاده کنند.
- اثرات اعتیاد آور: مقادیر بیش از اندازه‌ی زیره می‌تواند اعتیاد آور باشد، چرا که زیره دارای خواص مخدر است.
- قاعدگی سنگین: مصرف مقادیر زیاد از دانه زیره منجر به خونریزی زیاد در دوران قاعدگی می‌گردد. در این دوران بهتر است با احتیاط مصرف شود.
- کاهش قند خون: مصرف مقادیر زیاده زیره موجب کاهش قند خون می‌گردد که در مواردی می‌تواند از عوارض زیره محسوب شود. در مواردی مانند اعمال جراحی که حفظ قند خون ضروری است این مساله اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
- مضر برای دیابتی ها: همانطور که گفته شد زیره به سرعت موجب کاهش قند خون می‌شود. افرادی که دیابت دارند باید قند خون‌شان همواره کنترل شود و نوسان قند خون به هیچ عنوان برای سلامتی شان خوب نیست. بنابراین دیابتی‌ها زیره را مصرف نکنند و یا اگر مجبور به مصرف هستند حتما اعتدال را رعایت کنند.
- آلرژی: مصرف بیش از اندازه‌ی زیره موجب خارش پوست و آلرژی می‌شود. افرادی که آلرژی دارند اگر مجبور به استفاده از زیره هستند حتما در مقادیر کم از این دانه مصرف کنند.
مصلحات زیره
با توجه به طبع گرم زیره، توصیه می‌شود که گرم مزاجان آن را با مصلحاتش که شامل کتیرا می‌شود مصرف کنند تا طبع و مزاج زیره اصلاح شود.
منابع
- ↑ <کرم تنیا چیست؟> برداشت شده در 1402/01/30