دماوند
کوه دماوند بلندترین آتشفشان آسیا و کوهی در شمال ایران است که در استان مازندران در هم‌جواری استان و شهر تهران قرار دارد. قله دماوند سومین آتشفشان مرتفع در نیمکره شرقی (پس از کوه کلیمانجارو و کوه البروس) است. دماوند در بخش مرکزی رشته کوه البرز در جنوب دریای مازندران جای دارد. این کوه از دیدگاه تقسیمات کشوری، در بخش لاریجان در شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد.
این کوه به هنگام صاف و آفتابی شدن هوا، از شهرهای تهران، ورامین، قم و همچنین کرانه‌های جنوبی دریای خزر قابل رؤیت است. و در صورتی که هوا کاملاً پاک، صاف و بدون غبار باشد امکان مشاهده قله دماوند از بخش‌هایی از کشور ترکمنستان در نزدیکی دریای خزر، سواحل چمخاله و کیاشهر در استان گیلان، ارتفاعات نطنز در استان اصفهان و بخش‌هایی از جنوب ابهر در استان زنجان نیز وجود دارد کوه دماوند در تاریخ سیزدهم تیر ماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. این کوه همچنین از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملّی» در شمار مناطق چهارگانهٔ ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌است.
ارتفاع قله دماوند
به نقل از درگاه ملّی آمار ایران، فرازایِ کوه دماوند از سطح آب‌های آزاد ۵٬۶۱۰ متر است. سازمان نقشه‌برداری کشور در سال ۱۳۸۵ در جریان پروژه ای ده روزه و با روش‌های مختلف اقدام به اندازه‌گیری ارتفاع دقیق قله کرد و عدد ۵۶۰۹/۲۰ (پنج هزار و ششصد و نه متر و بیست سانتی‌متر) را برای قله دماوند به ثبت رساند و بعد از آن در تمامی منابع ارتفاع ۵۶۰۹/۲ یا به صورت گردشده، ۵۶۱۰ متر عنوان شد که در واقع عدد صحیح ارتفاع دماوند است.
ارتفاع نسبی دماوند
ارتفاع نسبی دماوند، که با اندازه‌گیری ارتفاع قلّه نسبت به پست‌ترین درّه بین این قله و نزدیکترین قلّه مرتفع‌تر تعیین می‌شود، ۴٬۶۶۷ متر است که دماوند را در ردهٔ دوازدهم بلندترین قلّه‌های دنیا از نظر ارتفاع نسبی قرار می‌دهد.
در فهرست قله‌ها بر پایه ارتفاع نسبی، کوه ۵٬۶۱۰ متری دماوند پس از کوه‌های اورست، آکونکاگوا در آرژانتین، دنالی در آمریکا، کلیمانجارو در تانزانیا، وینسون در جنوبگان، البروس در روسیه و مون بلان در آلپ، دوازدهمین کوه برجسته و مستقل دنیاست و ارتفاع نسبی آن بالاتر از کوه‌های کی۲، نانگاپاربات، کانگچنجونگا و بسیاری از کوه‌های بلند دیگر است که نشان‌دهنده برجستگی کوه آتشفشانی دماوند نسبت به زمین‌های اطراف خود است. دلیل اصلی دیده شدن کوه دماوند از فاصله‌های بسیار دور نیز همین ارتفاع نسبی بالای دماوند است.
فعالیت آتشفشانی دماوند
آتشفشان دماوند با وجود خاموشی چند هزار ساله‌اش، همچنان به‌عنوان یک آتشفشان کم‌فعال شناخته می‌شود. در اواخر مردادماه 1404 موضوع خروج بخار و گاز از دهانه کوه دماوند در رسانه‌ها خبرساز شد. البته خروج بخار و گاز از دهانه‌های آن پدیده‌ای تازه یا غیرعادی نیست و سال‌هاست که در شرایط جوی مختلف شدت و ضعف پیدا می‌کند. این بخارات، برخلاف تصور عمومی، نشانه‌ای از فوران قریب‌الوقوع نیستند و تاکنون خطری جدی برای مناطق اطراف ایجاد نکرده‌اند. با این حال، کارشناسان یادآور می‌شوند که چون دماوند برای مدت طولانی فعالیت عمده‌ای نداشته، در صورت بیداری می‌تواند مخاطرات بزرگی به همراه داشته باشد.
از نظر علمی، فعال شدن آتشفشان‌ها معمولا با نشانه‌های قابل ردیابی همراه است. لرزش‌های خفیف، تغییرات زمین‌شناسی و فعالیت گازهای درونی، هشدارهایی هستند که به‌کمک ابزارهای پیشرفته می‌توان آن‌ها را ثبت و تحلیل کرد. در بسیاری از کشورهای آتشفشان‌خیز، همین پیش‌آگاهی‌ها زمینه تخلیه شهرها و روستاهای اطراف را فراهم می‌سازد[۱].
منابع
- ↑ <بلند شدن بخار و گاز از دماوند یعنی فوران و انفجار آتشفشان؟/ پاسخ به یک سوال مهم: فعال شدن آتشفشان قابل پیش‌بینی است؟>، برداشت شده در 1 شهریور 1404