مارمولک (فیلم)

مارمولک یک فیلم ایرانی در ژانر کمدی-درام به کارگردانی کمال تبریزی، تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و نویسندگی پیمان قاسم‌خانی است که در سال ۱۳۸۲ منتشر شد. این فیلم داستانی طنز و در عین حال انتقادی دارد که به موضوعات اجتماعی و دینی می‌پردازد و در زمان اکران خود با واکنش‌های متنوعی از سوی جامعه، علما و مسئولان مواجه شد. فیلم مارمولک بر پایه داستان‌های مشابه مانند فیلم‌های ما فرشته نیستیم و زائر ساخته چارلی چاپلین اقتباس شده، اما با بومی‌سازی داستان به فرهنگ ایرانی و موضوع روحانیت پرداخته است.

مارمولک (فیلم)

اطلاعات
کارگردان(ها):	کمال تبریزی
نویسنده(ها):	پیمان قاسم‌خانی
تهیه‌کننده(ها):	منوچهر محمدی
بازیگران:	پرویز پرستویی بهرام ابراهیمی شاهرخ فروتنیان رضا سعیدی مهران رجبی فریده سپاه‌منصور سهیلا رضوی رعنا آزادی‌ور مائده طهماسبی نقی سیف‌جمالی سید مهرداد ضیایی سیروس همتی حسین سلیمانی فرزین محدث
تدوین‌گران:	حسین زندباف
فیلمبردار(ها):	حمید خضوعی ابیانه
آهنگساز:	محمدرضا علیقلی
کشور(های) سازنده:	ایران
زبان اصلی:	فارسی
تاریخ انتشار اولیه:	۲۲ بهمن ۱۳۸۲ (جشنواره فیلم فجر) ۲ اردیبهشت ۱۳۸۳
میزان فروش گیشه:	۱٫۵ میلیارد تومان

داستان فیلم مارمولک

داستان فیلم درباره رضا مثقالی (مشهور به رضا مارمولک) است که یک دزد سابقه‌دار و حرفه‌ای است. در آخرین دستگیری، او متهم به سرقت مسلحانه می‌شود و به زندانی با نظارت شدید و مدیریت سختگیرانه آقای مجاور، رئیس زندان، تحویل داده می‌شود. رضا در یکی از روزها با نقشه‌ای زیرکانه لباس یک روحانی بیمار را در بیمارستان به سرقت می‌برد و با این لباس موفق به فرار می‌شود. او به یک شهر مرزی می‌رود و به اشتباه به عنوان امام جماعت مسجد معرفی می‌شود. رضا در نقش جدیدش با ترفندهایی مردم را موعظه می‌کند، اما به تدریج تحت تأثیر لباس و موقعیت جدیدش قرار می‌گیرد و شروع به انجام کارهای نیک و مثبت می‌کند. در نهایت، رئیس زندان که به دنبال او بوده، او را پیدا می‌کند، اما دیگر تمایلی به دستگیری‌اش ندارد.

ساخت و ایده اولیه مارمولک

ایده اولیه فیلم مارمولک از منوچهر محمدی، تهیه‌کننده فیلم، برآمده است. او جرقه این داستان را از یکی از سخنان سید حسین طباطبایی بروجردی گرفته بود که در زمان خود گفته بود:

"به جای این‌که بگویید طلبه‌ای دزدی کرده، بهتر است بگویید دزدی در لباس طلبه ظاهر شده است."

این ایده توسط پرویز پرستویی مورد استقبال قرار گرفت و نقش اصلی فیلم به او سپرده شد.

اکران و حواشی سینمایی مارمولک

فیلم مارمولک با استقبال بی‌نظیری از سوی مخاطبان در زمان اکران مواجه شد و صف‌های طولانی برای دیدن آن تشکیل شد. اما این فیلم به دلیل واکنش‌های منفی برخی از روحانیون و مسئولان به سرعت توقیف شد و در چندین شهر از جمله قم و مشهد نمایش آن متوقف گردید. حسن روحانی، که در آن زمان دبیر شورای عالی امنیت ملی بود، به شدت از این فیلم انتقاد کرد و گفت که ساخت چنین فیلمی حتی در زمان شاه نیز سابقه نداشته است. با این حال، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در ملاقات‌هایی که با سینماگران داشت از این فیلم دفاع کرد و مخالفت برخی از روحانیون با آن را به دلیل درک نادرست از محتوا دانست.

انتشار نسخه خانگی مارمولک

پس از توقیف طولانی‌مدت، فیلم مارمولک در سال ۱۳۹۴ به صورت محدود در بازار نمایش خانگی عرضه شد. همچنین در فروردین ۱۴۰۱ برای نخستین بار به صورت رسمی از شبکه یک صداوسیما پخش شد.

بازخوردها و نظرات درباره فیلم مارمولک

مارمولک به دلیل موضوع خاص و زاویه‌دید متفاوتش نسبت به مسائل اجتماعی و دینی، بازخوردهای گسترده‌ای از سوی مردم و منتقدان دریافت کرد. علیرضا پناهیان و برخی دیگر از روحانیون با انتقاد از محتوای فیلم، هدف ساخته شدن آن را زیر سوال بردند. از سوی دیگر، برخی از افراد همچون ناصر نقویان از فیلم به عنوان اثری که تأثیر مثبتی بر جامعه می‌گذارد، تقدیر کردند.

بازیگران فیلم مارمولک

بازیگر	نقش
پرویز پرستویی	رضا مثقالی (رضا مارمولک)
بهرام ابراهیمی	مجاور
رضا سعیدی	سرگرد عاطف
نقی سیف‌جمالی	فضلی
شاهرخ فروتنیان	حاج رضا احمدی
مهران رجبی	مهندس شجاعی
فریده سپاه‌منصور	مادر معتضدی
سهیلا رضوی	مادر فائزه
رعنا آزادی‌ور	فائزه
سید مهرداد ضیایی	هم‌سلولی رضا
سیروس همتی	مجتبی
حسین سلیمانی	غلامعلی
مائده طهماسبی	عذرا
حسین عابدینی	نگهبان برجک
محمد حمزه‌زاده	سرهنگ انتظامی
محمود قبه‌زرین	بازاری در قطار
حسین کسری	رئیس قطار
فرزین محدث	نگهبان زندان
سعید نورالهی	بقال روستا
حسین توکلی	معتضدی
ابوالفضل شاه‌کرم	رئیس زندان دوم
داوود طائی‌نژاد	جواد دل انگیز
پیمان مقدمی	شاگرد دل انگیز
مزدک رستمی	راننده پژو
ابراهیم عمادی	استوار نعمتی
بهنام وطن	محافظ مهندس شجاعی
اکبر مددی‌مهر	مرد روستایی
شیرین زنگنه	زن همسایه عذرا
محمدرضا رضازاده مظلوم	همسایه
احمدرضا قزل‌ایاق
حسین عبدالعلی‌زاده	مرزبان
لقمان ندیری	دکتر بیمارستان
رضا ابوطالبی	نوچه دل انگیز
مهدی توکلی	مرد فقیر
هنگامه بهرامی	صفورا
امیرحسین حداد	پسر پارک
فاطمه شهزاده‌نام	دختر پارک
جابر عبدی	آوازخوان
سپهر رضاپور	پسربچه
علی عابدینی	جکسون

جوایز و افتخارات مارمولک

جشنواره فیلم فجر

جایزه	بخش	رده	نامزد	نتیجه
بیست و دومین جشنواره فیلم فجر	بخش مسابقه سینمای ایران	بهترین نقش اول مرد	پرویز پرستویی	نامزدشده
		بهترین فیلمنامه	پیمان قاسم خانی	برنده
		بهترین فیلم از نگاه تماشاگران	منوچهر محمدی	برنده
		جایزه ویژه هیئت داوران	پرویز پرستویی	برنده
	بخش بین الملل	جایزه بین المذاهب	منوچهر محمدی	برنده
	بخش مسابقه از ديدگاه منتقدان	لوح ویژه اول بهترین کارگردانی	کمال تبریزی	برنده
	بخش جنبی - كانون ايرانی مدرسان سينما	بهترین کارگردانی	کمال تبریزی	برگزیده
		بهترین تهیه‌کننده	منوچهر محمدی	برگزیده
	بخش جنبی ـ مجله گل آقا	بهترین کارگردانی	کمال تبریزی	برگزیده

جشن خانه سینما

جایزه	رده	نامزد	نتیجه
هشتمین جشن سینمای ایران	بهترین فیلم	منوچهر محمدی	نامزدشده
	بهترین نقش اول مرد	پرویز پرستویی	برنده