مادر

مادر یا ننه یا مامان یا مام (به فرانسوی: maman) یکی از ارکان حیاتی خانواده است و به والده طبیعی یا اجتماعی مؤنث گفته می‌شود. البته با وجود تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، تعاریف و نقش‌ها، ممکن است تعریف کلمه مادر متفاوت باشد.

یک مادر در حال بوسیدن فرزند نوزادش

واژه ننه مفهومی برابر با واژه مادر دارد و از ریشه هندواروپایی (nan) به معنی مادر، مادربزرگ و پرستار گرفته شده است.

مادر بیولوژیکی

مادر بیولوژیکی یا طبیعی، شخصی است که تخمک بارور شده را باردار است و به این تخمک در ابتدا رویان و سپس جنین گفته می‌شود. بارداری اغلب حدود 9 ماه طول می‌کشد و بعد با زایمان کودک به دنیا می‌آید. از آنجایی که کودک قادر به خوردن غذاهای مختلف نیست، از شیر مادر به عنوان منبع غذایی استفاده می‌کند. پس از به دنیا آمدن کودک، بدن مادر 6 تا 24 ماه، شروع به تولید شیر برای کودک می‌کند. اکثر پستانداران از همین قاعده پیروی می‌کنند.

مادرخوانده

در برخی از فرهنگ‌ها، عنوان مادر به زنی غیر از مادر بیولوژیکی که نقش اجتماعی مربوط را انجام می‌دهد، داده می‌شود. به این فرد به اصطلاح نامادری یا مادرخوانده یا مادر اجتماعی می‌گویند.

عنوان مادر

در ایران

در فرهنگ ایران، مادر یکی از ارکان اصلی و حیاتی یک خانواده به شمار می‌رود. در یک خانواده، مادر محور محبت و عاطفه محسوب می‌شود و تربیت فرزندان را بر عهده دارد. ایرانیان ارزش و احترام ویژه‌ای را برای مادران خود قائل هستند. با مراجعه به آثار اندیشمندانی از جمله حافظ، سعدی و فردوسی، می‌توان به جایگاه و ارزش مادر، پی برد.

حافظ

من از کجا و فراق از کجا و غم ز کجا      مگر که زاد مرا مادر از برای فراق

به داغ عشق تو حافظ چو بلبل سحری      زند به روز و شبان خون فشان نوای فراق

محمد حسین شهریار

مادر بهشت من همه آغوش گرم تست      گوئی سرم هنوز به بالین نرم تست

پیوسته در هوای تو چشمم به جستجوست      هر لحظه با خیال تو جانم به گفتگوست

سعدی

تو ای مادر تو ای معنای ایثار      وفا را در رخت تفسیر کردم

برای جستن عشق و صداقت      تو را تنها تو را تصویر کردم

در سینما

تاکنون فیلم‌های زیادی با موضوع «مادر» ساخته شده‌اند. در میان فیلم‌های ایرانی می‌توان به فیلم‌هایی مثل «مادر» اثر علی حاتمی و «مامان» اثری از آرش انیسی اشاره کرد. از دیگر این فیلم‌ها می‌توان به «میم مثل مادر»، «خون بازی»، «به همین سادگی» و «بی مادر» اشاره کرد. همچنین از فیلم‌های معروف خارجی که در مورد مادران ساخته شده‌اند، می‌توان از «من که گفته بودم»، «نامادری»، «روز مادر»، «اتاق» و «جایی که می‌رویم» اشاره کرد.

در کتاب‌ها

از کتاب‌ها و رمان‌های نوشته شده معروف خارجی در مورد مادر می‌توان به «دختر پنهانی»، «مادر و من و مادر»، «مستاجر عمارت ویلفرد» و «پشت پرده در موزه» اشاره نمود. همچنین کتاب «اتاق» به نویسندگی اما داناهیتو، یکی از کتاب‌های مشهور است که از روی آن نیز فیلمی با همین عنوان ساخته شده است.

مادر در ادیان مختلف

در اسلام

در همه ادیان مادر مقام ارزشمند و والایی دارد، اما اسلام بیشتر از مکاتب دیگر، به جایگاه مادر توجه کرده است و به او عظمت بخشیده است. حقوقی که در دین اسلام برای مادران مشخص شده است، بسیار فراتر از حقوق پدران و دیگر انسان‌ها می‌باشد. همچنین کتاب آسمانی قرآن، مسلمانان را به انجام اعمال نیک در قبال پدر و مادر و گذاشتن احترام به آن‌ها، تشویق می‌کند.

در مسحیت

در مسحیت واژه «مادر مقدس» به حضرت مریم نسبت داده می‌شود. مریم (به عبری: מרים) ملقب به مریم مقدس و تئوتوکوس، زنی یهودی در قرن اول میلادی بود که مطابق عهد جدید، عیسی از او زاده شد.

در باورهای باستانی

الهه مادر ایزدبانو ایست که نمایانگر و تجسم بخشِ طبیعت، مادری، باروری، آفرینش، اسطوره‌های آفرینش، بلایای طبیعی و تجسمِ بخشش و سخاوتِ زمین است. گاهی نیز به آن مادرِ زمین گفته می‌شود.