شطرنج
شطرنج یک بازی فکری است که امروزه در زمره رشته‌های ورزشی نیز قرار دارد. شطرنج یک بازی رومیزی تفریحی و گاها رقابتی است. این بازی بر روی یک صفحه مربعی شکل انجام می‌شود که به 64 خانه مربعی کوچکتر به رنگ سیاه و سفید تقسیم شده.
بازی شطرنج بین دو بازیکن انجام می‌شود که یک نفر با مهره سفید و دیگری با مهره سیاه بازی می‌کنند. هر بازیکن دارای 16 مهره است که هر مهره وظیفه و عملکرد خاصی در بازی دارد. مهره‌های این بازی شاه، وزیر، فیل، اسب، قلعه و سرباز است. بازی دارای زمان خاصی نیست و تا زمانی که یک بازیکن موفق به کیش و مات کردن حریف شود، ادامه دارد. هر بازیکن در هر نوبت می‌تواند یک حرکت انجام دهد.
هدف از بازی شطرنج کیش و مات کردن حریف است به این معنی که شاه حریف را در کنترل مهره‌ها درآورده و هیچ راه قانونی برای حرکتش وجود نداشته باشد.
فواید شطرنج
براساس تحقیقات انجام شده، شطرنج موجب افزایش تمرکز، یادگیری و هوش در کودکان و نوجوانان می‌شود و ضریب هوشی را افزایش می‌دهد. همچنین شطرنج در بزرگسالان و سالمندان، روند پیری مغز را به تاخیر انداخته و از ابتلا به اختلال حواس، فراموشی و آلزایمر جلوگیری می‌کند.
شطرنج باعث عملکرد بهتر مغز می‌شود و حافظه و توانایی‌های شناختی شخص را بهبود می‌بخشد. این امر باعث به وجود آمدن تفکر استراتژیک و افزایش تمرکز می‌شود و قدرت تصمیم‌گیری و خلاقیت را در افراد تقویت می‌کند.
امروزه رقابت‌های شطرنج در سطح بین‌المللی و جهانی برگزار می‌شود و روش‌های گوناگونی برای تنوع بخشیدن به این بازی ابداع شده‌است.
تاریخچه
بنظر می‌رسد که نوع ابتدایی شطرنج در فاصله سده چهارم تا ششم میلادی در هند ابداع شده است. نخستین شطرنج درواقع یک صفحه نمادین برای شبیه سازی جنگ و نوع حملات به دشمن درجریان درگیری‌های بین کشورها بوده‌است. بعدها یک قدیس هندی با طراحی یک صفحه شامل 64 خانه، یک بازی تفریحی ساخت که طی آن، دو گروه درمقابل هم و بر روی این صفحه صف‌آرایی می‌کردند و هدفشان کشتن یا اسیر کردن ارتش مقابل بود. این بازی چاتورانگا و صفحه بازی آشتاپادا نام داشت.
نوع امروزی شطرنج نیز بیش از 1800 سال قدمت دارد.
تاریخچه شطرنج در ایران
ایرانیان، قبل از دوران ساسانیان یعنی نزدیک به دو هزار سال قبل با شطرنج آشنا بوده‌‌اند. ایرانیان در دوران پیش از اسلام برای پایه گذاری شطرنج گام‌های اساسی برداشته بودند و پس از اسلام نیز استادان ایرانی تا قرن شانزدهم میلادی در پرورش و گسترش آن تلاش زیادی کرده‌اند.
پس از رنسانس و در اواخر قرن پانزدهم میلادی، شطرنج در قاره اروپا متحول گردید و تغییرات مهمی در حرکات مهره‌ها به ویژه حرکت وزیر، فیل و طرز قلعه رفتن و گرفتن پیاده در حین عبور و... داده شد. به عبارت دیگر، شطرنج نوین که امروزه در سراسر دنیا از جمله ایران رایج است، پدید آمد.
تاریخچه ورود شطرنج نوین به ایران، احتمالاً از اواسط دوران قاجاریه با برقراری روابط سیاسی و بازرگانی بین ایران و کشورهای اروپایی و باز شدن سفارتخانه‌های این کشورها در تهران و یا سایر نقاط ایران بوده است که طبقه اعیان و اشراف و کارمندان ایرانی که با مامورین و نمایندگان این کشورها تماس داشتند، با شطرنج نوین آشنا شدند.
در طول سالهای 1300 تا 1318 شمسی شمار قابل توجهی از دانشجویان ایرانی از طرف دولت یا خانواده های آنان برای ادامه تحصیلات دانشگاهی به غرب اعزام شدند. همچنین در طی همین سالها بسیاری از مهاجرین ایرانی تبار از شماری از جمهوری های جنوبی شوروی به ایران بازگشتند و این هر دو گروه نیز به نوبه خود در اشاعه شطرنج نوین در ایران سهیم بودند.[۱]
استادبزرگ شطرنج
فدراسیون جهانی شطرنج که به صورت مخفف فیده خوانده می‌شود، هرساله شاخص‌ترین بازیکنان شطرنج جهان را شناسایی کرده و به آن‌ها لقب استادبزرگ را اعطا می‌کند. مقام استادبزرگی معمولا به بازیکنانی داده می‌شود که بیشترین پیروزی‌ها در سطح جهانی و کمترین شکست را در کارنامه خود داشته باشند.
انواع شطرنج
بازی شطرنج انواع گوناگونی دارد اما شاخص‌توین انواع آن که در رقابت‌های رسمی نیز حضور دارند، شطرنج استاندارد، شطرنج سریع و شطرنج برق‌آسا هستند. شطرنج استاندارد را شطرنج کلاسیک نیز می‌گویند.
برخی دیگر از انواع شطرنج که گاه در رقابت‌های مختلف نیز حضور دارند عبازتند از:
- شطرنج بلیتس
- شطرنج فیشر
- شطرنج سیامی
- شطرنج سیمولاته
- شطرنج آرماگدون
- شطرنج بولت
- شطرنج 960
- و...
فدراسیون شطرنج
فدراسیون بین‌المللی یا فدراسیون جهانی شطرنج، یک سازمان بین‌المللی مستقر در سوئیس است و فدراسیون‌های شطرنج سایر کشورها را به صورت زیرمجموعه خود مدیریت کرده و با هم مرتبط می‌کند. مسابقات و رویدادهای جهانی و بین‌المللی شطرنج زیر نظر فدراسیون جهانی شطرنج برگزار می‌شوند. این فدراسیون در زبان فرانسه به صورت اختصاری فیده خوانده می‌شود.
فدراسیون شطرنج ایران
در سال 1329 انجمن تربیت بدنی رسماً تاسیس فدراسیون شطرنج ایران را اعلام کرد. حسین فرزانه اولین رئیس فدراسیون شطرنج در ایران بود. منصوب گردید. در سال 1331 فدراسیون شطرنج ایران به عضویت فدراسیون بین المللی شطرنج در آمد.
جمال‌الدین عصار دومین رییس فدراسیون شطرنج بود که در سال 1334 به این سمت منصوب شد.
اولین مسابقه رسمی قهرمانی تهران زیر نظر فدراسیون شطرنج برگزار گردید و در این رقابت‌ها عباس لطفی به مقام قهرمانی رسید.
اولین دوره مسابقات قهرمانی کشور زیر نظر فدراسیون شطرنج ایران در سال 1335 برگزار شد و در این رقتبت ها یوسف صفوت به مقام قهرمانی دست یافت.
تیم ملی شطرنج ایران در سال 1336 برای اولین بار به المپیاد جهانی شطرنج در شهر مسکو اعزام شد و این اولین رویداد بین‌المللی بود که تیم ملی شطرنج ایران در آن حضور پیدا می‌کند.
در سال 1369 پس از فتوای امام خمینی فدراسیون شطرنج فعالیت مجدد خود را آغاز کرد.
پس از بازگشایی مجدد فدراسیون شطرنج، ایران در رده های مختلف سنی مانند نوجوانان، جوانان و بزرگسالان در رقابت‌های مختلف حضور پیدا کرده و موفق به کسب مدال و مقامهای مختلف شده است.[۲]
منابع
- ↑ شطرنج در ایران باستان[ برداشته شده در 23 شهریور 1402]
- ↑ فدراسیون شطرنج ایران[برداشته شده در 23 شهریور 1402]