علی‌اکبر دهخدا
علی اکبر دهخدا معروف به علامه دهخدا نویسنده، لغت شناس، مترجم، شاعر، محقق و روزنامه‌نگار ایرانی در سال 1257 خورشیدی در تهران به دنیا آمد.
او علم آموزی را در محضر اساتیدی چون شیخ هادی مجتهد نجم آبادی و شیخ غلامحسین بروجردی آغز کرد و پس از آن به مدرسه سیاسی تهران رفت. او علاوه بر زبان فرانسه، حقوق، حقوق بین الملل، جنگ و دیپلماسی، حقوق بین‌الملل خصوصی، تاریخ و اقتصاد را هم فرا گرفت. اما در ادبیات استعداد و علاقه بیشتری داشت.
او سپس به اروپا رفت و درآنجا تسلط خود بر زبان فرانسه را افزایش داد.
او در زمان مشروطه روزنامه صور اسرافیل را راه اندازی کرد و در این راه با جهانگیرخان صور اسرافیل و قاسم خان صور اسرافیل همراه بود. دهخدا با مقالات انتقادی خود محمدعلی شاه قاجار را به ستوه درآورد. دربار قاجار کوشید که با تهدید و تطمیع و رشوه و روش‌های دیگر دهخدا را متوقف کند اما موفق نشد. بنابراین او را مدتی به خارج از ایران تبعید کردند. اما دهخدا در همان دوران تبعید هم به انتشار روزنامه مشغول بود. در سال 1327 همزمان با فتح تهران و خلع محمدعلی شاه از تبعید بازگشت و به فعالیت پرداخت.
او نویسنده ستون طنز چرند و پرند بود و یادداشت‌های خود را با اسامی همچون دخو، خرمگس، سگ حسن دله، غلام گدا، اسیرالجوال، دخو علی شاه، روزنامه چی، خادم الفقرا، دخو علی، نخود همه آش و... این یادداشت‌ها را امضا می‌کرد.
دهخدا را یکی از بنیانگذاران طنز در ایران می‌دانند. او همچنین پایه‌گذار ساده نویسی در ادبیات ایران بود.
علامه دهخدا هفتم اسفند سال 1334 از دنیا رفت. پیکر او در مقبره خانوادگی‌اش در قبرستان ابن بابویه به خاک سپرده‌شد.
سمت‌ها
دهخدا در طول سال‌های فعالیت خود، مسئولیت‌ها و مقام‌های مختلفی را در اختیار داشت که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کار در وزارت امور خارجه
- انتشار روزنامه صور اسرافیل و سروش
- نماینده مجلس شورای ملی
- رئیس دفتر وزارت معارف
- رئیس تفتیش وزارت عدلیه
- رئیس مدرسه علوم سیاسی
- رئیس مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی تهران
لغتنامه دهخدا
دهخدا در طول زندگی خود اقامات بزرگ و ارزشمندی داشت. اما مهمترین کار او، تدوین و انتشار لغتنامه بزرگ دهخدا بود. او این کتاب را با بیش از 40 سال کار و تلاش جمع‌آوری کرد. و در بیش از پنجاه جلد به چاپ رساند.
چاپ لغتنامه، نخست در سال 1319 در چاپخانه بانک ملی آغاز شد و یک جلد آن در 486 صفحه به چاپ رسید اما بعد از چندی متوقف شد و سپس لغتنامه توسط مجلس شورای ملی و بعد از رسیدن لغتنامه به دانشگاه تهران، چاپخانه دانشگاه عهده دار چاپ آن شد.
آثار
در ادامه برخی از آثار شاخص دهخدا آمده‌استک
- لغتنامه دهخدا
- امثال و حکم
- ترجمه عظمت و انحطاط رومیان
- ترجمه روح القوانین اثر منتسکیو
- فرهنگ فرانسه به فارسی که شامل لغات علمی، تاریخی، ادبی، جغرافیایی و طبی است.
- شرح حال ابوریحان بیرونی
- حاشیه بر دیوان ناصر خسرو
- تصحیحاتی در دیوان سید حسن غزنوی
- تصحیحاتی بر دیوانهای حافظ، منوچهری، فرخی، مسعود سعد، سوزنی
- چرند و پرند
- دیوان اشعار که حاوی اشعار گوناگون دهخدا است.
نمونه شعر
ای مرغ سحر! چو این شب تار
بگذاشت ز سر سیاه کاری،
وز نفحة روح بخش اسحار
رفت از سر خفتگان خماری،
بگشود گره ز زلف زرتار
محبوبة نیلگون عماری،
یزدان به کمال شد پدیدار
واهریمن زشت خو حصاری،
یادآر ز شمع مرده، یادآر!
ای مونسِ یوسف اندر این بند!
تعبیرِ عیان چو شد تو را خواب،
دل پر ز شعف، لب از شکرخند
محسودِ عدو، به کامِ اصحاب،
رفتی برِ یار و خویش و پیوند
آزادتر از نسیم و مهتاب،
زان کو همه شام با تو یک چند
در آرزوی وصال احباب،
اختر به سحر شمرده، یادآر!
چون باغ شود دوباره خرّم
ای بلبل مستمند مسکین
وز سنبل و سوری و سپرغم
آفاق، نگار خانه ی چین
گل سرخ و به رخ عرق ز شبنم
تو داده ز کف زمام تمکین
ز آن نوگل پیشرس که در غم
ناداده به نار شوق تسکین
از سردی دی فسرده، یاد آر
ای همره تیهِ پور عمران
بگذشت چو این سنین معدود
و آن شاهد نغز بزم عرفان
بنمود چو وعدِ خویش مشهود
وز مذبح زر چو شد به کیوان
هر صبح شمیم عنبر و عود
زان کو به گناهِ قوم نادان
در حسرت روی ارض موعود
بر بادیه جان سپرده، یاد آر
چون گشت ز نو زمانه آباد
ای کودک دوره ی طلائی
وز طاعت بندگان خود شاد
بگرفت ز سر خدا، خدائی
نه رسم ارم، نه اسم شدّاد،
گِل بست زبان ژاژخائی
زان کس که ز نوک تیغ جلاد
مأخوذ به جرم حق ستائی
پیمانه ی وصل خورده یاد آر