ورزش زورخانه‌ای
ورزش زورخانه‌ای یکی از انواع ورزش است که با نام‌های ورزش پهلوانی و ورزش باستانی نیز شناخته می‌شود. این ورزش در مکانی سرپوشیده به نام زورخانه انجام می‌شود و برطبق گفته مورخین بیش از 700 سال قدمت دارد.
در ورزش زورخانه‌ای مجموعه‌ای از حرکت‌های ورزشی با برخی وسایل و گاه بدون هیچ وسیله‌ای انجام می‌شوند. این حرکات آداب و رسوم خاصی برای اجرا دارند.
ورزش زورخانه‌ای اشاره به فرهنگ و تاریخ ایران دارد و پهلوانی و جوانمردی از نشانه‌های بارز آن است. معمولا کسانی که وارد ورزش زورخانه‌ای می‌شوند دارای خصوصیاتی مانند مروت و جوانمردی و پهلوانی هستند.
در حین اجرای حرکات در ورزش زورخانه‌ای، فردی به نام مرشد، برای تهیج ورزشکاران اشعار و داستان‌هایی آهنگین را همراه با ضرب زورخانه‌ای میخواند.
زورخانه
زورخانه محلی است که ورزش زورخانه‌ای در آن انجام می‌گیرد. زورخانه محل برگزاری برخی رقابت‌های ورزشی دیگر مانند کشتی پهلوانی نیز هست. ورزش زورخانه‌ای را می‌توان جزو فعالیت‌های اصلی مردم در زمان گذشته دانست. زورخانه از حدود قرن ۷ خورشیدی بنا شده و محلی برای برگزاری رقابت‌های ورزشی، فعالیت‌های انسان‌دوستانه و پاس داشت آیین و فرهنگ کهن بوده است.
تاریخچه
تجهیزات و حرکات
ورزش زورخانه‌ای مجموعه‌ای از حرکات و تجهیزات است. تجهیزاتی که برای انجام ورزش زورخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند و حرکاتی که در اجرای این ورزش انجام می‌شوند عبارت است از:
سنگ
سنگ به عنوان نمادی از سپرهای جنگاوران در زورخانه استفاده می‌شود. عمل سنگ گرفتن در ورزش زورخانه‌ای موجب افزایش قدرت در گروه عضلات بالاتنه، تقویت عضلات کمربند شانه‌ای و اندام فوقانی می‌شود.
تخته شنو (شنا)
شنو رفتن اشاره به مرگ و حیات مجدد انسانها دارد. و یادآور این موضوع است که انسان از خاک خلق شده و به خاک برمی‌گردد و در قیامت، احیاء می‌شود. تخته شنو برای انجام عمل شنو رفتن استفاده می‌شود. این عمل موجب تقویت عضلات بالا تنه، عضلات سینه‌ای بزرگ، عضلات سینه‌ای کوچک، دندهای داخلی و خارجی، مایل شکمی، شکمی ذوزنقه‌ای، متوازی الاضلاع، گرد کوچک، گرد بزرگ، پشتی بزرگ و تحت کتفی می‌شود.
نرمش پشت خته
نرمش پشت تخته در ورزش زورخانه‌ای حرکات خاصی است که معمولا با شنو رفتن در حالتی که تخته شنو روی زمین قرار دارد و ورزشکار، سرپا ایستاده آغاز می‌شود. قبل از آغاز نرمش پشت تخته چنانچه قهرمان یا چرخنده‌ای میان ورزشکاران باشد با اجازه میاندار می‌چرخد. بطوریکه میاندار، تخته خود را برداشته و کنار می‌آید و در حالتی که دیگر تخته‌ها روی زمین است چرخ انجام می‌شود. سپس میاندار به وسط آمده، تخته را زمین گذاشته و نرمش را آغاز می‌کند.
میل
میل وسیله‌ای مخروط مانند و شبیه به استوانه است که از چوب ساخته می‌شود. اندازه و وزن میل متفاوت است و بسته به کاربرد آن در ابعاد و وزن‌های مختلف ساخته می‌شود. میل گرفتن که از محبوب‌ترین و معروف‌ترین حرکات زورخانه‌ای است، موجب افزایش قدرت در گروه عضلات بالا تنه، عضلات کمربند شانه‌ای و اندام فوقانی، قدرت عضلات خم و راست کننده گردنی، قدرت استاتیک عضلات پا و کمر، هماهنگی عصب و عضله و بهبود عکس‌العمل می‌شود.
کباده
شکل ظاهری کباده، شبیه به یک کمان بدون تیر است و برای کشیدن کمان، عضلات بالاتنه، عضلات کمربند شانه ی و اندام فوقانی، گروه عضلات خم و راست کننده گردنی به کار گرفته و تقویت می‌شوند. کباده زنی همچنین موجب افزایش قدرت استاتیک عضلات پا و کمر می‌شود.
چرخ زدن
حرکت چرخ زدن بین ۱ تا ۳ دقیقه طول می‌کشد. در این حرکت ورزشکار دست‌های خود را باز می کند و در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد. ابتدا با سرعت کم و رفته رفته و هماهنگ با ضرب مرشد سرعت را افزایش می‌دهد. چرخ زدن معمولا در یک فضای محدود و مشخص انجام می‌شود و ورزشکار حین چرخ زدن در یک دایره فرضی قرار دارد و از آن منحرف نمی‌شود. پس از پایان چرخ زدن، ورزشکار بدون اینکه تعادل خود را از دست بدهد، سر جای خود می‌ایستد.
پا زدن
عبارت است از حرکات مختلف پا در اجرای حرکات ورزش زورخانه‌ای. این حرکت نیز چند نوع مختلف و متفاوت دارد که پای جنگلی، پای ضربدری، پای شاطری، شاطری یک، دو، سه، پای یا فتاح، پای تبریزی شلاقی، تبریزی شلاقی یک، دو، سه، پای تبریزی لا فتی از این جمله‌اند.