اقیانوس منجمد شمالی
اقیانوس منجمد شمالی (به انگلیسی: Arctic Ocean) کوچکترین و کم‌عمق ترین در بین پنج اقیانوس جهان است. مساحت آن تقریباً 14060000 کیلومتر مربع است و به‌عنوان یکی از سردترین اقیانوس ها شناخته می‌شود. سازمان بین المللی هیدروگرافی (IHO) آن را به‌عنوان یک اقیانوس می‌شناسد، اگرچه برخی اقیانوس‌شناسان آن را دریای مدیترانه قطب شمال می نامند.
اقیانوس منجمد شمالی شامل منطقه قطب شمال در وسط نیمکره شمالی است و تا حدود مدار 60 درجه شمالی ادامه دارد. اقیانوس منجمد شمالی توسط اوراسیا و آمریکای شمالی احاطه شده است و مرزهای آن عبارت است از: تنگه برینگ در سمت اقیانوس آرام و خط الراس اسکاتلند گرینلند در سمت اقیانوس اطلس. در طول سال بیشتر و در زمستان تقریباً به‌طور کامل توسط یخ دریا پوشیده شده است. دمای سطح اقیانوس منجمد شمالی و شوری آن با ذوب شدن و یخ زدن پوشش یخی به صورت فصلی تغییر می‌کند؛ اما کمترین میزان شوری را در بین پنج اقیانوس اصلی دارد. علت این شوری کم را می‌توان تبخیر کم، جریان آب شیرین سنگین از رودخانه‌ها و نهرها، اتصال محدود به سایر اقیانوس‌ها عنوان کرد.
تغییرات منجر به کاهش سطح یخ در اقیانوس منجمد شمالی شده است. مرکز ملی داده‌های برف و یخ ایالات متحده (NSIDC) از داده‌های ماهواره‌ای برای ارائه رکورد روزانه از پوشش یخ دریای قطب شمال و نرخ ذوب آن در مقایسه با یک دوره متوسط و سال‌های خاص گذشته استفاده می‌کند که نشان‌دهنده کاهش مستمر وسعت یخ دریا است. در سپتامبر 2012، وسعت یخ قطب شمال به حداقل رکورد جدیدی رسید و در مقایسه با میزان متوسط (1979-2000)، یخ دریا 49٪ کاهش یافته بود.
جغرافیا
اقیانوس منجمد شمالی حوضه‌ای تقریباً دایره‌ای شکل را اشغال می‌کند و مساحتی در حدود 14,056,000 کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد که تقریباً به اندازه قطب جنوب است. خط ساحلی 45,390 کیلومتر طول دارد. این اقیانوس توسط توده‌های خشکی اوراسیا (روسیه و نروژ)، آمریکای شمالی (کانادا و ایالت آلاسکا ایالات متحده)، گرینلند و ایسلند احاطه شده است.
اقیانوس منجمد شمالی از طریق تنگه برینگ به اقیانوس آرام و از طریق دریای گرینلند و دریای لابرادور به اقیانوس اطلس متصل می شود. (دریای ایسلند گاهی بخشی از دریای گرینلند و گاهی مجزا محسوب می‌شود.)
دریاها
بزرگترین دریاها در اقیانوس منجمد شمالی به ترتیب عبارتند از:
- دریای بارنتس - 1.4 میلیون کیلومتر مربع
- خلیج هادسون - 1.23 میلیون کیلومتر مربع (برخی منابع جز اقیانوس اطلس می‌دانند)
- دریای گرینلند - 1.205 میلیون کیلومتر مربع
- دریای سیبری شرقی - 987000 کیلومتر مربع
- دریای کارا - 926000 کیلومتر مربع
- دریای لپتف - 662000 کیلومتر مربع
- دریای چوکچی - 620000 کیلومتر مربع
- دریای بوفور - 476000 کیلومتر مربع
- خلیج آموندسن - 93000 کیلومتر مربع
- دریای سفید - 90000 کیلومتر مربع
- دریای پچورا - 81263 کیلومتر مربع
- دریای لینکلن - 64000 کیلومتر مربع
- دریای شاهزاده گوستاف آدولف
- دریای ملکه ویکتوریا
- دریای واندل
منابع مختلف برخی دریاهای حاشیه‌ای را در اقیانوس منجمد شمالی یا اقیانوس اطلس قرار می‌دهند از جمله: خلیج هادسون، خلیج بافین، دریای نروژی و تنگه هادسون.
جزیره‌ها
جزایر و مجمع‌الجزایر اصلی در اقیانوس منجمد شمالی، از نصف النهار مبدا غرب، عبارتند از:
یان ماین (نروژ)
مجمع‌الجزایر قطب شمال (کانادا، شامل جزایر ملکه الیزابت و جزیره بافین)
جزیره رانگل (روسیه)
جزایر سیبری نو (روسیه)
سورنایا زملیا (روسیه)
نوایا زملیا (روسیه شامل جزیره سورنی و جزیره یوژنی)
سرزمین فرانتس یوزف (روسیه)
سوالبارد (نروژ، از جمله جزیره خرس)
یخ دریا
بخش اعظم اقیانوس منجمد شمالی توسط یخ دریا پوشیده شده است که از نظر وسعت و ضخامت فصلی متفاوت است. میانگین وسعت یخ دریای قطب شمال در دهه‌های گذشته به‌طور مداوم در حال کاهش بوده است و از سال 1980 با نرخ 12.85٪ در هر دهه از میانگین زمستان 15,600,000 کیلومتر مربع کاهش یافته است. تغییرات فصلی حدود 7،000،000 کیلومتر مربع، با حداکثر در آوریل و حداقل در سپتامبر است. یخ‌های دریا تحت تاثیر باد و جریان‌های اقیانوسی قرار می‌گیرند که می‌توانند مناطق بسیار وسیعی از یخ را حرکت داده و بچرخانند. مناطق فشرده سازی نیز بوجود می‌آیند، جایی که یخ روی هم انباشته می‌شود و یخ بسته را تشکیل می‌دهد.
کوه‌های یخ از یخچال های طبیعی در غرب گرینلند و شمال شرق کانادا تشکیل می‌شوند و گاهی اوقات جدا می‌شوند و به سمت جنوب حرکت کنند که این خطری برای کشتی‌ها محسوب می‌شود. کشتی تایتانیک یکی از معروف‌ترین کشتی‌هایی است که به‌خاطر کوه غرق شده است. اقیانوس تقریباً از اکتبر تا ژوئن به‌وسیله یخ مسدود است. قبل از ظهور یخ‌شکن‌های مدرن، کشتی‌هایی که در اقیانوس منجمد شمالی قایقرانی می‌کردند، خطر گرفتار شدن یا له شدن توسط یخ‌های دریا را داشتند.