ویتامین ای

ویتامین ای یا ویتامین اِ (E) یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است.

ساختار شیمیایی عمومی توکترینول‌ها: خانواده ویتامین E شامل چهار توکترینول (آلفا، بتا، گاما، دلتا) است.

'
'کد ATC:	A11H

مهم‌ترین خاصیت‌های ویتامین E اثر محافظتی آن در برابر رادیکال‌های آزاد است که سبب می‌شود عمل اکسیداسیونی این مواد از بین برود و سلول را در برابر پیری زودهنگام و تخریب محافظت می‌کند. این خاصیت ویتامین E بسیار بیشتر از سایر آنتی‌اکسیدان‌ها برای بدن است.

ساختمان شیمیایی ویتامین E

نام ویتامین E به مجموعه‌ای از ۸ ترکیب محلول در چربی اتلاق می‌شود که گروه‌های توکوفرل‌ها (متیل‌های مشتق شده از توکول) و «توکوترینول‌ها» (Tocotrienol) را در بر می‌گیرد:

• آلفا - توکوفرول: شکل متداول و فعال زیستی ویتامین E است. (۸، ۷، ۵ - تری‌متیل توکول)

• بتا - توکوفرول (۸،۵ - تری‌متیل توکول)

• گاما - توکوفرول (۷،۸ - تری‌متیل توکول)

• دلتا - توکوفرول (۸ - تری‌متیل توکول)

• آلفا -  توکوترینول

• بتا -  توکوترینول

• گاما -  توکوترینول

• دلتا - توکوترینول

فرمول شیمیایی ویتامین E به صورت (C29H50O2) است و از دو حلقه (مشتق شده از هسته کرومان) بنزنی و هتروسیکلیک اکسیژن دار به نام «پیران» (Pyran) (حلقه‌های هتروسیکلیک ۶ ضلعی دارای ۵ اتم کربن و ۱ اتم اکسیژن) تشکیل شده است.

این ویتامین در حلقه بنزنی خود دارای ۳ گروه متیل و یک هیدروکسیل است؛ تفاوت توکوفرول‌ها در تعداد گروه متیل در حلقه بنزنی آن‌ها است.

پایداری ساختمان ویتامین E

ویتامین E نسبت به افزایش دما، نور و اکسیژن حساس است و زمانی که در معرض این عوامل قرار بگیرد، ساختار شیمیایی خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل است که تنها به مدت کوتاهی قابل نگهداری است.

سنتز ویتامین E

ویتامین E از منابع طبیعی آن به وسیله روش‌های مولکولی تقطیر و عصاره‌گیری تهیه می‌شود و در بسیاری از موارد برای تولید روغن های خوراکی گیاهی، گروه‌های متیل و استر به آن اضافه می‌شود.

منابع ویتامین E

ویتامین E خانواده‌ای از ترکیبات محلول در چربی است. ویتامین E فقط در گیاهان تولید می‌شود، به همین دلیل منابع خوب ویتامین E در مواد غذایی، بیشتر روغن‌های گیاهی و دانه‌های روغنی گیاهان هستند.

از مهم‌ترین منابع این ویتامین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روغن‌های گیاهی

• سویا

• زیتون

• ذرت

• گلرنگ

• تخم آفتابگردان

• جوانه گندم

• روغن‌های دانه‌های آجیلی

• بادام زمینی

• فندق

• بادام

• منابع غیر روغنی

• غلات کامل

• گیاهان با برگ‌های سبز مانند اسفناج و بروکلی و کالی

• نخود

• آووکادو

• سیب زمینی شیرین

• ذرت شیرین

• فلفل قرمز

• هویج

• شیر

• تخم مرغ

• پنیر

• کیوی

🟥عملکرد ویتامین E در بدن انسان

متداول‌ترین نوع و فعال‌ترین شکل ویتامین E که از نظر زیستی در بدن انسان قادر به فعالیت هستند، آلفا توکوفرول‌‌ها نام دارند. ویتامین E در بدن انسان بیشتر در بافت‌های چربی، کبد و ماهیچه‌ها ذخیره می‌شوند. این ویتامین، در بدن به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می‌کند و سلول‌های بدن را از آسیب‌های رادیکال‌های آزاد (این ترکیبات اغلب در بدن طی واکنش‌های تولید انرژی ایجاد می‌شوند) محافظت کرده و از اکسید شدن لیپیدهای غیر اشباع جلوگیری می‌کند.

ویتامین E به همراه دو ویتامین A و C آنتی اکسیدان‌های سه گانه بدن را می‌سازند که از بدن در برابر ایجاد انواع سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی و عروقی محافظت می‌کنند. ویتامین E علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی در سایر عملکردهای بدن نیز نقش دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

یکی از دلایل کم خونی، کاهش طول عمر گلبول‌های قرمز خون به شمار می‌آید. این گلبول‌ها در اثر اکسیداسیون غشا سلولی از بین می‌روند. ویتامین E با محافظت از گلبول‌های قرمز در برابر واکنش‌های اکسیداتیو می‌تواند باعث افزایش طول عمر گلبول‌های قرمز شود. از این رو، مصرف مکمل‌های ویتامین E می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل در بیماران دچار کم خونی مورد استفاده قرار گیرد.

مصرف ویتامین E برای استفاده بهتر بدن از ویتامین A بسیار اهمیت دارد.

ویتامین E در حفاظت از لیپیدهای غشای سلولی نقش بسزایی دارد و از اکسیداسیون چربی‌های غشای سلولی جلوگیری می‌کند. به همین دلیل حضور این ویتامین برای محافظت از غشای سلول‌های عصبی، ماهیچه‌ای و قلبی بسیار اهمیت دارد.

مصرف ویتامین E موجب بهبود عملکردهای تولید مثلی در بدن می‌شود.

میزان ویتامین E و میزان بالای توکوفرول سرم خون با کاهش خطر ابتلا به آب مروارید وابسته به سن مرتبط است.

ویتامین E در تولید موادی مانند هورمون‌هایی به نام «پروستاگلاندین‌ها» (Prostaglandins) که وظیفه تنظیم انواع فرآیندهای بدن مانند فشار خون و انقباض عضلات را بر عهده دارند، موثر هستند.

ویتامین E در ترمیم عضلات پس از ورزش کمک می‌کند.

مبتلایان به بیماری کرون، فیبروز کیستیک یا بیمارانی که با ناتوانی در ترشح صفرا از کبد به دستگاه گوارش مواجه هستند، ممکن است برای جلوگیری از مشکلات گوارشی نیاز به مصرف شکل محلول در آب مکمل‌های ویتامین E داشته باشند.

مصرف ویتامین E در مردان باعث افزایش قدرت باوری می‌شود.

ویتامین E با عملکرد آنتی اکسیدانی خود از اکسید شدن کلسترول در بدن جلوگیری می‌کند و همچنین اجازه نمی‌دهد در خون کلسترول خوب (HDL) به کلسترول بد (LDL) تبدیل شود.

ویتامین E باعث استحکام دیواره مویرگی در بدن می‌شود.

از ویتامین E به عنوان یک ماده ضد پیری پوست می‌توان نام برد، زیرا این ویتامین باعث افزایش کشسانی و رطوبت پوست شده و از آن در برابر آسیب‌های محیطی حفاظت می‌کند. به همین دلیل از این ویتامین در ساخت بسیاری از محصولات پوستی مانند کرم‌های ضد چروک استفاده می‌شود.

ویتامین E در ترمیم زخم‌ها و سوختگی‌های پوستی تاثیر بسزایی دارد.

از این ویتامین برای جلوگیری از ریزش مو و خشکی پوست سر استفاده می‌شود، زیرا ویتامین E با افزایش خون رسانی به ریشه مو و پوست سر باعث تقویت مو می‌شود.

مصرف مکمل‌های ویتامین E موجب کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی می‌شود.

در افراد ورزشکار مصرف ویتامین E به دلیل تقویت غدد فوق کلیوی و افزایش ترشح هورمون‌های انرژی‌زا موجب افزایش حجم و تقویت ماهیچه‌ها می‌شود.

تمام عملکردهای ویتامین E در بدن موجب تقویت ساختمان فیزیکی و دورنی جنین درون رحم مادر می‌شوند. این ویتامین باعث تسریع در شکل گیری سلول‌های عصبی و سایر سلول‌ها و همچنین تقویت حافظه در جنین می‌شود. مصرف مقدار مناسب و کافی از ویتامین در طول بارداری موجب بهبود شرایط سلامتی مادر در این دوره می‌شود.

تخلیه ذخایر ویتامین E در بدن زمان زیادی می‌برد، به همین دلیل کمبود این ویتامین در بدن به ندرت اتفاق می‌افتد.

ویتامین E برای زنان

یکی از خواص ویتامین E برای زنان کمک به تنظیم هورمون‌های بدن است. در نتیجه‌ی ایجاد تعادل در وضعیت هورمون‌های بدن زنان، علائم PMS یا همان سندروم پیش از قاعدگی کاهش پیدا می‌کند. همچنین اضافه وزن ناشی از به‌هم ریختن تعادل هورمونی از بین می‌رود و علائمی که در نتیجه به‌هم ریختگی هورمون‌ها ایجاد می‌شوند همچون آلرژی، تغییرات پوستی، خستگی، استرس، عفونت ادراری و غیره کاهش پیدا می‌کند.

جلوگیری از سقط جنین در دوران بارداری، درمان خشکی و شکنندگی ناخن‌ها و جلوگیری از گرگرفتگی در دوران قاعدگی از دیگر خواص مصرف ویتامین ای برای بانوان است. اگرچه مصرف ویتامین ای برای زنان نتایج مثبت زیادی را به همراه دارد، اما بهتر است خانم‌ها این ویتامین را زیر نظر پزشک متخصص زنان مصرف کنند؛ چراکه مصرف بیش از اندازه ویتامین ای می‌تواند عوارض جانبی متعددی نظیر مشکلات پوستی یا گوارشی را در آن‌ها ایجاد کند.

از دیگر خواص ویتامین ای برای زنان اثری است که این ویتامین بر روی کیست‌های سینه دارد. کیست‌های سینه در زنان به ضایعات خوش‌خیم پستان گفته می‌شود که از محتویات متفاوتی تشکیل شده‌اند و شامل کیست ساده یا کیست کمپلکس هستند. اما مصرف مکمل یا قرص ویتامین ای یک درمان رایج و بسیار مؤثر برای از بین بردن کیست‌های ساده سینه در زنان است که می‌تواند نقش مهمی در درمان و کنترل آن‌ها داشته باشد؛ بنابراین بهتر است بانوان ویتامین ای را یا با استفاده از منابع غذایی یا از طریق مصرف قرص ویتامین ای دریافت کنند.

با توجه به مطالعاتی که در سال‌های اخیر درباره زنان و زایمان صورت گرفته، مشخص شد؛ ویتامین ای می‌تواند یک درمان مؤثر برای علائم وازوموتور (گرگرفتگی و گرمای بیش از حد و تعریق زیاد در دوران یائسگی) یا یک جایگزین طبیعی برای استروژن باشد.