علی صیاد شیرازی
علی صیاد شیرازی (متولد ۲۳ خرداد ۱۳۲۳ – درگذشته ۲۱ فروردین ۱۳۷۸) یکی از افسران ارشد ارتش جمهوری اسلامی ایران و پیش از انقلاب اسلامی، مدرس و عضو ارتش شاهنشاهی ایران بود. او به عنوان سرلشکر نیروی زمینی ارتش و فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از ۶ مهر ۱۳۶۰ تا ۱۲ مرداد ۱۳۶۵ فعالیت داشت. پس از استعفا از فرماندهی نیروی زمینی، به عضویت در شورای عالی دفاع ملی درآمد و در طول جنگ ایران و عراق از فرماندهان برجسته بود. وی در ۲۱ فروردین ۱۳۷۸، در مقابل منزلش در تهران توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد و پس از شهادت به درجه سپهبدی ارتقا یافت.
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | علی صیاد شیرازی |
| تاریخ تولد: | ۲۳ خرداد ۱۳۲۳ |
| محل تولد: | شهرستان کلات، استان خراسان، ایران |
| محل دفن: | قطعه ۲۹، بهشت زهرا، تهران |
| تاریخ شهادت: | ۲۱ فروردین ۱۳۷۸ (۵۴ سال) |
| محل شهادت: | تهران، ایران |
| نحوه شهادت: | ترور توسط سازمان مجاهدین خلق |
| ملیت: | ایرانی |
| تابعیت: | ایران |
| محل زندگی: | تهران |
| پیشه: | نظامی - ارتشی |
| پست: | سرلشکر نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
| همسر(ها): | عفت شجاع |
| اطلاعات | |
|---|---|
| سازمان: | ارتش شاهنشاهی ایران (۱۳۵۷–۱۳۴۳) ارتش جمهوری اسلامی ایران (۱۳۷۸–۱۳۵۷) |
| نهاد: | نیروی زمینی ارتش |
| محل خدمت: | تهران |
| درجه: | سرلشکر |
| شروع : | ۱۳۷۸ |
| پایان : | ۱۳۴۳ |
| عملیات: | شورش ۱۳۵۷ کردها جنگ ایران و عراق عملیات فتح‌المبین عملیات بیت‌المقدس عملیات رمضان عملیات ظفر ۷ عملیات نصر ۴ عملیات مرصاد |
زندگی شخصی علی صیاد شیرازی
تولد
علی صیاد شیرازی در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۲۳ در روستای کبودگنبد، شهرستان کلات از توابع استان خراسان رضوی به دنیا آمد. مادرش شهربانو و پدرش زیادخان از عشایر قشقایی بود. پدرش که در ابتدا به ژاندارمری پیوست و سپس به ارتش منتقل شد، به همراه خانواده در شهرهای مختلف ایران مانند مشهد، گرگان، شاهرود و آمل زندگی کرد.
تحصیلات و ازدواج
در سال ۱۳۴۰، علی صیاد شیرازی برای ادامه تحصیل به تهران آمد و دیپلم خود را در سال ۱۳۴۲ اخذ کرد. او سپس در کنکور دانشکده افسری پذیرفته شد و در سال ۱۳۴۶ با درجه ستوان دومی در رسته توپخانه از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد. پس از دوره‌های آموزشی در شیراز و اصفهان، به لشکر تبریز و سپس لشکر زرهی کرمانشاه منتقل گردید.
در سال ۱۳۵۰ به تهران آمد تا دوره زبان انگلیسی را بگذراند و پس از آن به دلیل تسلط بالای خود در زبان انگلیسی به تدریس این زبان در ارتش پرداخت. علی صیاد شیرازی در نهایت با دختر عموی خود، عفت شجاع ازدواج کرد. هرچند که ارتش حکومت پهلوی به دلیل سابقه مبارزاتی پدر عفت شجاع در ابتدا با این ازدواج مخالفت داشت، ولی با اصرار صیاد شیرازی این ازدواج صورت گرفت.
علی صیاد شیرازی در سال ۱۳۵۲ برای گذراندن دوره تخصصی هواسنجی بالستیک به آمریکا اعزام شد و این دوره را در شهر فورت سیل، ایالت اوکلاهما با موفقیت به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران در مرکز توپخانه اصفهان مشغول به خدمت شد.
مبارزات سیاسی علی صیاد شیرازی
علی صیاد شیرازی پیش از انقلاب اسلامی در اصفهان، با تمرکز بر مطالعات مذهبی و ارتباط با افسران هم‌فکر، به تدریج شخصیت سیاسی خود را بارز کرد. علی صیاد شیرازی در یکی از نامه‌های خود به محمد مهدی کتیبه، که از افسران مذهبی ارتش بود، اشاره‌ای به برنامه‌های مذهبی‌اش داشت که موجب حساسیت سازمان ضداطلاعات شد. از آن پس، وی به‌عنوان یک فرد «متعصب مذهبی» تحت مراقبت‌های شدید قرار گرفت.
علی صیاد شیرازی در اواخر دوران حکومت پهلوی به دلیل مواضع مخالف با رژیم و ترویج افکار ضد حکومتی در میان همکاران نظامی خود، تحت فشار بیشتری قرار گرفت. ضداطلاعات از تحویل سلاح و مهمات به وی ممانعت کرد و تأکید داشت که از واگذاری مسئولیت‌های حساس به او خودداری شود. در نهایت، وی در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ دستگیر و زندانی شد. اما با نزدیک شدن به پیروزی انقلاب اسلامی، در بهمن‌ماه همان سال آزاد شد.
مسئولیت‌های علی صیاد شیرازی پس از انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، صیاد شیرازی به همراه رحیم صفوی و احمد سالک به دفاع از پادگان‌های اصفهان پرداخت. در سال ۱۳۵۸، وی به عنوان فرمانده عملیات شمال غرب کشور منصوب شد و در نبردهای کردستان در کنار مصطفی چمران نقش محوری ایفا کرد. این مبارزات منجر به تثبیت کنترل بر مناطقی از کردستان شد.
در پی موفقیت‌های او در عملیات‌های کردستان، صیاد شیرازی با درجه سرهنگی به فرماندهی عملیات غرب کشور منصوب شد. اما به دلیل اختلافات سیاسی و سوءتفاهمات با مقامات بالا، دو درجه نظامی او گرفته شد. در همین دوره، سید ابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت ایران، در نوشته‌های خود اشاره کرده که نیروهای تحت فرماندهی صیاد شیرازی در سردشت با تلفات سنگینی روبرو شدند و این ماجرا به درخواست استفاده از بمب ناپالم از سوی صیاد شیرازی منجر شد که با مخالفت شدید بنی‌صدر مواجه گردید.
اما بر اساس روایت خود صیاد شیرازی و سخنگوی وقت ارتش، غلامحسین دربندی، این ماجرا به گونه‌ای دیگر بازگو شده است. صیاد شیرازی در این باره گفته که به دلیل سعایت‌هایی که علیه وی انجام شد، به دستور رئیس‌جمهوری وقت، دامنه مسئولیت او محدود به کردستان شد و سپس از مسئولیتش عزل گردید. همچنین درجه او به سرگردی کاهش یافت، اما در همان دوران، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران آغاز شد.
بازگشت به ارتش
پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و انتخاب محمدعلی رجایی به‌عنوان رئیس‌جمهور، علی صیاد شیرازی با دریافت دو درجه نظامی مجدداً به ارتش بازگشت. او با هدف هماهنگ‌سازی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قرارگاه مشترک عملیاتی سپاه و ارتش به نام «قرارگاه حمزه سیدالشهداء» را تأسیس کرد.
صیاد شیرازی در یکی از خاطراتش به ماجرایی اشاره می‌کند که طی آن دستوری مبنی بر انحلال قرارگاه به او ابلاغ شد و از او خواسته شد که به‌عنوان مشاور فرمانده لشکر کردستان فعالیت کند. این دستور باعث نارضایتی صیاد شد و در واکنش به این امر، نامه‌ای نوشت که به‌نوعی نشان‌دهنده طغیان و سرپیچی از دستور بود. بنی‌صدر این نامه را نزد امام خمینی برد و ادعا کرد که صیاد تمرد کرده است. امام خمینی که در آن زمان با صیاد آشنایی نداشت، دستور داد تا با او طبق مقررات برخورد شود، که شامل برکناری و حتی دادگاهی شدن او بود.
فرماندهی نیروی زمینی ارتش
پس از کشته شدن ولی‌الله فلاحی در حادثه سقوط هواپیما در ۹ مهر ۱۳۶۰، قاسمعلی ظهیرنژاد به سمت ریاست ستاد مشترک ارتش منصوب شد و صیاد شیرازی با درجه سرهنگی و به درخواست اکبر هاشمی رفسنجانی و حکم امام خمینی به‌عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش منصوب گردید.
در دوران فرماندهی خود بر نیروی زمینی ارتش، صیاد شیرازی با همکاری سپاه پاسداران، در عملیات‌های بزرگی مانند عملیات‌های طریق القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم‌بن‌عقیل، والفجر ۱ تا ۹، عملیات خیبر، بدر و قادر نقش فعالی داشت. این عملیات‌ها موفقیت‌های چشمگیری را برای ایران به همراه داشت.
اختلافات با سپاه و استعفا
در سال ۱۳۶۴ و پس از عملیات «قادر»، صیاد شیرازی ناکامی در این عملیات را به عدم همکاری سپاه پاسداران نسبت داد. این موضوع باعث بروز اختلافات شدیدی میان او و محسن رضایی، فرمانده کل سپاه، شد. به حدی که امام خمینی در سال ۱۳۶۵ این دو فرمانده را به جماران دعوت کرد و از آن‌ها خواست تا وحدت را حفظ کنند. با این حال، صیاد شیرازی در مرداد ۱۳۶۵ از سمت فرماندهی نیروی زمینی استعفا داد و به‌عنوان نماینده رهبری در شورای عالی دفاع منصوب شد.
علی صیاد شیرازی پس از جنگ
پس از پایان جنگ ایران و عراق، علی صیاد شیرازی در مهرماه ۱۳۶۸ به سمت معاونت بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. در شهریور ۱۳۷۲ نیز به جانشینی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح رسید. پنج روز پیش از مرگ او در ۱۶ فروردین ۱۳۷۸، همزمان با عید غدیر، از سوی رهبر انقلاب به درجه سرلشکری ارتقا یافت و پس از کشته شدن علی صیاد شیرازی، درجه او به سپهبدی ارتقا پیدا کرد.
ترور
در بامداد ۲۱ فروردین ۱۳۷۸، علی صیاد شیرازی توسط عوامل مسلح سازمان مجاهدین خلق مقابل منزل مسکونی‌اش در تهران و در حضور فرزندش ترور شد. زهره قائمی به‌عنوان مسئول این عملیات معرفی شد. پس از ترور، مراسم تشییع او با حضور سید علی خامنه‌ای، مقامات لشکری و کشوری و جمع کثیری از مردم برگزار شد و وی در قطعه ۲۹ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
پس از ترور
رحیم صفوی، فرمانده وقت سپاه پاسداران، در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد ترور صیاد شیرازی بیان کرد که در همان سال اول ترور، سپاه پاسداران با اجرای عملیاتی تلافی‌جویانه به شلیک بیش از هزار گلوله توپ و موشک به مقرهای مجاهدین خلق در خاک عراق پرداخت. صفوی تصریح کرد که دستور ترور صیاد شیرازی توسط صدام به مجاهدین خلق ابلاغ شد. این عملیات تلافی‌جویانه که از ساعت ۴ تا ۸ صبح انجام شد، تمام مقرهای مجاهدین خلق از پادگان اشرف تا العماره را هدف قرار داد و تلفات سنگینی به آن‌ها وارد کرد. عراق در واکنش به این عملیات تنها به بیان گله‌ای مختصر اکتفا کرد.
احمدرضا پوردستان، فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، دلایل اصلی ترور صیاد شیرازی توسط مجاهدین خلق را به شکست سنگینی که این گروه در عملیات مرصاد به دلیل تدابیر و فرماندهی صیاد شیرازی متحمل شد، نسبت داد. وی خاطرنشان کرد که علی صیاد شیرازی با شناخت دقیق از منطقه و نیروها، در پایگاه کرمانشاه عملیات شناسایی انجام داد و با هدایت و ساماندهی نیروها، ضربه سختی به مجاهدین خلق وارد کرد که آن‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کرد.
فرض‌الله شاهین‌راد نیز درباره صیاد شیرازی اظهار داشت که او توانست خرد نظامی را با احساس مردمی ترکیب کند و این ویژگی را به‌عنوان یکی از بزرگترین خدمات صیاد معرفی کرد.
پس از ترور علی صیاد شیرازی، سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به وی درجه سپهبدی اعطا کرد.
نامگذاری‌ها
به یاد علی صیاد شیرازی، چندین خیابان، ساختمان و مجتمع نظامی، یک بزرگراه و یک ایستگاه مترو در تهران و همچنین ایستگاهی در خط ۱ متروی مشهد به نام او نامگذاری شده‌اند.
جایزه‌ها و نشان‌های افتخار علی صیاد شیرازی
علی صیاد شیرازی در طول خدمت خود نشان‌ها و جایزه‌های رسمی متعددی دریافت کرده است که شامل نشان‌های نظامی است که بر روی لباس رسمی او نصب شده‌اند. این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی نمی‌شود.
کتاب‌شناسی
- مجموعه مقالات اولین نشست کنفرانس بررسی دفاع مقدس / به‌کوشش ذاکر صالحی / دانشگاه امام حسین/ ۱۳۷۱.
- سونای زعفرانیه / علیرضا نوری‌زاده.
- خاطرات امیر شهید سپهبد صیاد شیرازی / مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۷۸.
- خاطرات سال‌های نبرد / محسن مؤمنی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت و نشر شاهد / ۱۳۷۸.
- صیاد دل‌ها / احمد حسینیان / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی / ۱۳۷۸.
- ناگفته‌های جنگ / تدوین احمد دهقان / دفتر ادبیات وهنر مقاومت / ۱۳۷۸.
- یادداشت‌های سفر شهید صیاد شیرازی / محسن کاظمی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت / ۱۳۷۸.
- عملیات آزادسازی سنندج و گردنه صلوات‌آباد (اردیبهشت ۱۳۵۹) / تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۷۹.
- عملیات شیندرا /تدوین علی صادقی‌گویا / هیئت معارف جنگ / ۱۳۷۹.
- اسطوره‌ها / به‌کوشش خلیل اسفندیاری / نشر شاهد / ۱۳۸۰.
- یادداشت‌های ویژه سپهبد علی صیاد شیرازی (۱۳۶۴تا ۱۳۶۸) / به‌کوشش سیدحسام هاشمی / ایران سبز / ۱۳۸۰.
- امیر دلاور /گردآورنده امیرحسین انبارداران / نشر شاهد / ۱۳۸۱.
- گردنه خان تا قله آربابا /تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۸۱. ـ مسافر صبح / به‌کوشش شورای شعر بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس / مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی نخلستان / ۱۳۸۱.
- در کمین گل سرخ / محسن مؤمنی / سوره مهر / ۱۳۸۲.
- یادگاران (جلد ۱۱:کتاب صیاد شیرازی) / رضا رسولی / روایت فتح / ۱۳۸۲.
- رفتارشناسی ایثارگران(سیری در رفتارشناسی امیر شهید سپهبد علی صیاد شیرازی) / محمودرضا امینی /شعاع / ۱۳۸۳. ـ یاد یار / هیبت‌الله اسدی / دانشگاه افسری امام علی/ ۱۳۸۳.
- افلاکیان زمین (جلد ۱۰: علی صیاد شیرازی) / محمدحسین عباسی ولدی / نشر شاهد / ۱۳۸۴.
- خدا می‌خواست زنده بمانی (کتاب صیاد شیرازی) / فاطمه غفاری /روایت فتح / ۱۳۸۴.
- سفر به ماوراء / کاوه خاتمی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
- هرچند دیر / هیبت‌الله اسدی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
- آخرین گلوله صیاد / داوود امیریان / نشر صریر / ۱۳۸۵.
- عاشق‌ترین صیاد/ محبوبه معراجی‌پور/ مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۸۵.
- منش فرماندهی / احمد نوروزی فرسنگی / عرشان / ۱۳۸۵.
- پرواز غریبانه / مهدی وحیدی صدر / حدیث نینوا (قم) / ۱۳۸۶.
- جلوه یار /احمد حسینیان / ایران سبز / ۱۳۸۶.
- سخن آشنا / علی اعوانی / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی (نشر آجا) / ۱۳۸۶