کرمانشاه
کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه می‌باشد که دارای جمعیتی بالغ بر ۸۸۴٬۶۰۲ نفر و مساحت ۹۳٬۳۸۹٬۹۵۶ مترمربع است.
| اطلاعات شهر | |
|---|---|
| کشور: | ایران |
| استان: | کرمانشاه |
| شهرستان: | کرمانشاه |
| بخش: | مرکزی |
| سال شهر شدن: | سدهٔ چهارم میلادی |
| جمعیت: | ۹۴۶٬۶۵۱ نفر |
| رشد جمعیت: | ۰٫۹ |
| تراکم جمعیت: | ۸۳۵۰ نفر بر کیلومتر مربع |
| مساحت: | ۹۵٫۹۷ کیلومتر مربع |
| ارتفاع: | ۱۴۰۰ متر |
| شهردار: | نادر نوروزی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن: | ۰۸۳ |
| میانگین دما: | ۱۴سانتی گراد |
| میانگین بارش: | ۴۵۶٫۸ میلی‌متر |
شهر کرمانشاه بزرگ‌ترین شهر کردنشین و پرجمعیت‌ترین شهر، در منطقه مرکزی باختر ایران است.
تاریخچه
کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی باز می‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران به عنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود. اوج شکوفایی کرمانشاه پس از اسلام، در سده یازدهم میلادی یعنی دوران سلجوقیان بود. با گذشت یازده سده از حمله اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را باز یافت و به دلیل قرار گرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و خاور به باختر و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی اول و دوم به تصرف نیروهای بیگانه در آمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد.
همچنین این شهر در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید. شهر کرمانشاه از شمال به کوه فرخشاد، از شمال باختری به کوه تاق‌بستان و از جنوب به سفید کوه ختم می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی خاور و باختر و کهن‌ترین راه گذر از ایران به میان‌رودان است.
جاذبه‌های گردشگری
طاق‌بستان
طاق‌بستان که یکی از معروف‌ترین مکان‌های توریستی شهر کرمانشاه است، مجموعه‌ای از سنگ نگاره‌ها و سنگ نبشته‌های دورهی ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد که شامل دو طاق بزرگ و کوچک و چند سنگ نبشته است.
آنچه روی سنگ‌های دو طاق حجاری شده، صحنه‌های تاریخی تاج‌گذاری خسرو پرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج‌گذاری شاهپور دوم و سوم است.
وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی مفرح تبدیل کرده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.
این اثر در ۱۵ دی‌ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. طاق‌بستان قرار بود روزی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد اما مغازه‌های کبابی و خانه‌های اطراف آن مانع این اقدام هستند و مشکلات فراوانی نیز برای این اثر مهم تاریخی ایجاد کرده‌اند.
بیستون
مجموعه‌ی تاریخی بیستون در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، جنوب غربی شهر بیستون و در پای کوهی به همین نام در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوایی و قرارگیری بر سر راه‌های مهمی از جمله جاده ابریشم، سبب شد تا پادشاهان و فرمانروایان بسیاری به این منطقه توجه کنند و آثار و یادگارهای بی‌بدیلی در دل و دامنه‌ی این کوه به یادگار مانده است.
این محوطه‌ی تاریخی، فرهنگی و طبیعی ۲۸ اثر ثبت شده ملی دارد و در حریم آن بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده است. کتیبه و نقش برجسته‌ی داریوش نیز در سال ۱۳۸۵ در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. این اثر مربوط به دورهی هخامنشیان است.
تکیه بیگلربیگی
تیکه بیگلربیگی در بافت کهن شهر کرمانشاه در محله قدیمی فیض‌آباد قرار دارد. این تکیه در زمان قاجار ساخته شده است. تکیه بیگلربیگی آیینه‌کاری منحصربه‌فردی دارد و از این نظر در میان تکیه‌های شهر کرمانشاه بی‌نظیر است. در سمت غربی حیاط تکیه، تالار آیینه‌کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزیینات عالی و کتیبه‌هایی که مربوط به دوران مظفرالدین شاه است تزیین شده است. در دو طرف دیگر این تالار، اتاق وسیع مهمانخانه بیگلربیگی قرار دارد. تکیه بیگلربیگی امنون به عنوان موزه خط و کتابت کرمانشاه، پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان است. همچنین اسناد قدیمی مربوط به خانواده بیگلربیگی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.
معبد آناهیتا
معبد آناهیتا از بزرگ‌ترین بناهای سنگی در ایران است که در شهر کنگاور در کرمانشاه قرار دارد. «آناهیتا» فرشته و نگهبان آب، فراوانی و زیبایی بوده است و ایرانیان مقام ارزشمندی را برای او قائل بوده‌اند. معبد آناهیتا پرستشگاهی است که همانند سایر بناهایی که بر بلندی ساخته شده‌اند، برگرفته از شیوه‌ی سکوسازی است. بر فراز این اثر تاریخی، ردیفی از ستون‌های سنگی وجود دارد. ستون های این بخش ۵۴.۲ متر هستند. معبد آناهیتا به دورهی اشکانی یا ساسانی نسبت داده می‌شود.
پل چهر
پل چهر، بنایی متعلق به دوران پهلوی است که در زمان بنیانگذار سلسله پهلوی اول (۱۹۴۴-۱۸۷۸) بر روی رودخانه گاماسیاب در کرمانشاه ساخته شده است. این پل به طول ۶۰ متر و عرض ۴.۷۵ متر با استفاده از سنگ‌های سازه‌های ساسانی (۲۲۶-۶۵۱ میلادی) بیستون ساخته شده است. این پل دارای شش طاق نما است و سنگ قبرهای اسلیمی نیز در ساختار پل به کار رفته است.
صنایع دستی
از صنایع دستی شهر کرمانشاه می‌توان به گلیم‌بافی، گیوه‌بافی، جاجیم‌بافی و ساخت سازهای سنتی اشاره کرد.
سوغات
معروف‌ترین سوغات کرمانشاه، شیرینی‌های آن است. نان برنجی که در دو نوع ساده و زعفرانی تهیه می‌شود، کاک، نان خرمایی و روغن حیوانی کرمانشاهی، کنار گلیم و جاجیم سوغات این منطقه را کامل می‌کنند.
زبان
زبان اهالی کرمانشاه، کردی و لهجه فارسی کرمانشاهی است. عده‌ای از مردم کرمانشاه به زبان کردی، گویش کلهری سخن می‌گویند. علاوه بر کردی کلهری دیگر گویش‌های کردی از جمله کردی کرمانشاهی، سنجابی، زنگنه و سورانی نیز گویشورانی در میان مردم دارد. در کنار زبان کردی، عده‌ای از مردم به لهجه فارسی کرمانشاهی تکلم می‌کنند. لهجه فارسی کرمانشاهی تنها خاص شهر کرمانشاه است و از ۲۰۰ سال پیش در پی ورود مهاجرانی که برای زیارت عتبات و کسب و کار به کرمانشاه آمدند ایجاد شده است. همچنین در بخشی از مناطق شهر، گویش لکی در میان برخی ساکنان رواج دارد.
فرهنگ و آداب و رسوم
در کرمانشاه مراسم و جشن‌های ویژه به‌خصوص در روستاها و شهرهای اطراف آن برگزار می‌شود. برای مثال مراسم پیر شالیار، از معروف‌ترین رویدادهای آیینی کشورمان، در این منطقه مورد توجه است و نگاه و باورهای مردم را به خوبی نشان می‌دهد. علاوه بر این، در کرمانشاه هنوز بسیاری از مردم و به‌خصوص خانم‌ها، با لباس‌های سنتی و اصیل خود در شهر تردد می‌کنند. لباس‌هایی رنگارنگ و پر از جزییات که هر تکه آن به موضوعی مهم در تاریخ یا فرهنگ این منطقه اشاره دارد.
مراسم عروسی در کرمانشاه نیز در نوع خود دیدنی است. این مراسم معمولا با مهمان‌های زیاد و رسوم مهمی برگزار می‌شود. برخی از مردم کرمانشاه، مراسم حنابندان هم می‌گیرند و بعد از عروسی نیز باید در مراسم پاتختی شرکت کنند.
در سطح شهر کرمانشاه تعداد 76 باب مسجد، 11 باب کانون فرهنگی و 8 واحد کتابخانه عمومی وجود دارد.
اقتصاد
کشاورزی، دامپروری و تجارت به‌خصوص با شهرهای عراق و در نهایت گردشگری از مهم‌ترین منابع اقتصادی در کرمانشاه هستند. در سفر به کرمانشاه می‌توانید مظاهر این منابع اقتصادی را ببینید. مثلا دسته‌های بزرگ دام یا زمین‌هایی که زیر کشت انبوه گندم و غلات دیگر هستند، به کرمانشاه زیبایی و ابهتی بی‌مانند بخشیده‌اند. علاوه بر این‌ها، شهر کرمانشاه از مناطق صنعتی است و در آن خدمات و فعالیت‌های اقتصادی گوناگونی انجام می‌شود.
آب و هوا
کرمانشاه شهری با آب‌وهوایی کوهستانی و سرد است. از بهترین فصل‌ها برای سفر به کرمانشاه می‌توان فصل بهار تا اوایل تابستان را در نظر گرفت. متوسط دما در این فصل بین ۲۴ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد است و هوا غالبا مناسب است و نسیم‌های خنکی می‌وزد. پاییزهای کرمانشاه نیز بسیار دیدنی است.
مشاهیر
از شعراء و محققان بنام در غرب کشور آقای هادی ارفع ،از خوشنویسان شادروان میرزا کلهر و امیر خانی و حضرت آیت اله نجومی را می‌توان نام برد. نویسنده مشهور این دیارعلی محمد افغانی، عبدالعلی اوسطا، اسداله امجدی و علی الماسی جهانشاه هستند.
بهداشت و درمان
در شهرستان کرمانشاه تعداد قریب به 182 پایگاه بهداشتی درمانی وجود دارد که تعداد 29 واحد بهداشتی درمانی شهری و تعداد 153 واحد خانه بهداشت روستایی امورات بهداشتی درمانی اهالی را بر عهده دارند.
دانشگاه‌ها
- دانشگاه رازی کرمانشاه
- دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
- دانشگاه صنعتی کرمانشاه
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه دانشگاه امام خمينی
- دانشگاه پیام نور واحد کرمانشاه
- موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی کرمانشاه
- دانشگاه علمی کاربردی واحد کرمانشاه
صنايع
مهم‌ترین صنایعی که هم اکنون در کرمانشاه فعالیت می‌کنند به شرح زیر است:
- پالايشگاه نفت
- مجتمع پتروشيمی کرمانشاه
- کارخانه سیمان غرب
- کارخانه های قند
- کارخانه شیر و فرآورده‌های لبنی بیستون (خصوصی)
- کشت و صنعت ماهیدشت (خصوصی)
- كارخانه خانه سازی ايثار كرمانشاه (مجتمع عظيم قطعات بتنی)
- كارخانمه روغن نازگل (بزرگترين توليد كننده روغن خوراكی در جهان تا سال 2005)
- كارخانه ذوب آهن غرب (توليد كننده انواع پروفيل تنيده شده و سرد)
- پالايشگاه نفت جديد (آناهيتا)
کرمانشاه در گذشته دارای 12سالن سینما (مولن روژ، رکس، مهتاب، ایران، متروپل، باربد، بهمن، شهر فرنگ، آتلانتیک، شهر تماشا، صحرا، فرهنگ) بود که پس از پیروزی انقلاب این سالن‌ها متروکه شدند و یا تغییر کاربری دادند. در حال حاضر از میان پنج سینمای شهر کرمانشاه دو سینما (صحرا و شهر تماشا) تعطیل هستند. سینما استقلال (شهر تماشا) پس از آن‌که در سال 1384 توسط صاحب اصلی‌اش از حوزه هنری بازپس گرفته شده تعطیل است. سینما صحرا نیز که در شهرک دولتآباد قرار دارد به صورت مخروبه‌ای تحت تملک شخصی قرار دارد.
نشریه‌ها
هفته نامه‌ها
- باختر
- آوای کرمانشاه
- صدای آزادی
- غرب
- نقد حال
- کرمانشاه
- کرمانشاه 1400
- ندای جامعه (ده نگی کومه له گه)
- بیستون
- ابوذر
- بازی دراز
- صفیر غرب
پارک‌ها
- مجموعه پارک‌های طاق ووسان (طاق بستان) (پارک شرقی - پارک غربی، پارک کوهستان)
- پارک شاهد
- پارک لب آو (لب آب یا 15 خرداد)
- پارک لاله
- پارک شار (شهر)
- پارک شیرین
- پارک فانفار (شهربازی)
- پارک جانبازان
- پارک معلم
مساجد تاریخی
- مسجد عمادالدوله
- مسجد حاج شهباز خان
- مسجد آیت الله بروجردی
- مسجد چهلستون (جامع)
- مسجد شافعی‌ها
- مسجد دولتشاه
- مسجد شاهزاده
- مسجد نواب
بازارهای سنتی
بازارهای سنتی کرمانشاه از جمله مهم‌ترین هسته‌های اقتصادی و اجتماعی این شهر به حساب می‌رود و نقش مهمی را در طول تاریخ نسبت به تحولات فرهنگی این شهر ایفا کرده است. مهم‌ترین بازارهای سنتی کرمانشاه به شرح زیر است:
- بازار سنتی کرمانشاه
- تاریکه بازار
- بازار کردها
- بازار کرمانشاه
- بازار زرگرها
- بازار توپخانه