یرقان
یرقان یا زردی نوعی اختلال کبدی است که باعث افزایش بیلی روبین در خون می‌شود و به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پوست، سفیدی چشم و سایر غشاهای مخاطی بدن به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین به رنگ زرد درمی‌آیند.
علامت اصلی این بیماری زردشدن پوست و چشم و خارش پوست است. این اختلال واگیردار نیست و قابل درمان است. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.
هپاتیت، تومورها و سنگ صفرا می‌توانند از دلایل این بیماری باشند. بیماری یرقان در بزرگسالان می‌تواند نشانه وجود بیماری‌های زمینه‌ای باشد که معمولاً کبد یا صفرا را درگیر می‌کند. در کودکان هم رایج است به خصوص نوزادان در بدو تولد. عموماً زردی بدو تولد طی چند روز برطرف می‌شود، اما در برخی نوزادان هم باید از فتوتراپی استفاده کرد که بیلی روبین‌های اضافی را با کمک چراغ‌های خاصی تجزیه می‌کند.
در یرقان حتی ممکن است مایعات بدن هم تغییر رنگ دهند.
علائم یرقان
علائم ابتدایی ابتلا به یرقان عبارتند از:
- تب و لرز
- درد شکم
- علائم شبه آنفولانزا
- تغییر در رنگ پوست
- ادرار تیره رنگ و یا مدفوع به رنگ روشن یا خاک رسی
- درد شکم (معمولاً در قسمت فوقانی سمت راست بدن)
- اسهال
- خونریزی یا کبودی آسان
- خارش پوست
- بی‌اشتهایی
- مریضی یا بی‌حالی
- لاغری ناخواسته
- زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم.
علائم پیشرفته یرقان نیز در ادامه ذکر می‌شو دکه در صورت مشاهده، مراجعه به پزشک ضروری است:
انواع یرقان
بیماری یرقان به انواع زیر تقسیم می‌شود:
۱. یرقان انسدادی یا یرقان ناشی از صفرا
یرقان انسدادی (Obstructive jaundice) از مسدود شدن مجرای صفرا به وجود می‌آید. انسداد کیسه صفرا یا مجاری صفراوی باعث می‌شود که بیلی روبین به روده نرسد و دوباره به کبد و جریان خون برگردد. که به آن زردی انسدادی می‌گویند. سنگ صفرا، تشکیل تومور در کبد، پانکراس و صفرا و کلستاز بارداری از جمله علل بیماری زردی انسدادی هستند.
۲. یرقان کبدی یا هپاتوسلولار
نوع دوم بیماری زردی که به آن زردی هپاتوسلولار (Hepatocellular jaundice) می‌گویند به درگیری کبد مربوط می‌شود و از انواع هپاتیت کبد، آسیب‌دیدگی و زخم کبدی و سیروز کبدی ناشی از مصرف الکل به وجود می‌آید. آسیب موقت یا دائمی کبد باعث اختلال در تجزیه بیلی روبین در کبد شده و در نتیجه بیلی روبین در کبد انباشته شده و میزان کمتری وارد کیسه صفرا می‌شوند.
۳. یرقان همولیتیک
زردی همولاتیک (Hemolytic jaundice) یا یرقان ناشی از کم خونی از همولیز سریع گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید که باعث بالا رفتن تعداد بیلی روبین می‌شود. تخریب و تجزیه پیش از موعد گلبول‌های قرمز خون باعث بیماری کم‌خونی همولیتیک می‌شود. پس از ابتلا به این نوع کم‌خونی، مغزاستخوان فرد دیگر سرعت مناسب برای تولید گلبول قرمز جدید و جایگزین سلول‌های خونی مرده ندارد.
در شرایطی که تجزیه سلول‌های قرمز خون افزایش پیدا کند، بدن با تولید سلول خونی بیشتر این حالت را جبران می‌کند. هموگلوبین پس از تجزیه باعث تولید ترکیبی به نام بیلی روبین می‌شود. شدت یافتن تخریب گلبول‌های قرمز خون (به هر دلیلی مانند مالاریا، و کم‌خونی همولیتیک) باعث می‌شود که میزان بیلی روبین افزایش پیدا کند. افزایش تعداد بیلی روبین در جریان خون و تجمع آن می‌تواند نشانه آنمی همولیتیک، بیماری کبدی یا صفرا باشد.
۴. یرقان ناشی از دارو
گاهی داروهایی که برای درمان برخی بیماری‌ها تجویز می‌شوند تغییراتی در کبد ایجاد کرده و متابولیت‌های خطرناکی ایجاد می‌کنند. اگر آنزیم‌های کبدی نتوانند از پس آن‌ها بربیایند احتمال آسیب‌دیدگی حاد و مزمن کبدی بیشتر می‌شود. هپاتيت‌هاي حاد و مزمن، كلستاز، سيروز، درگيري‌های عروقی و بدخيمی‌ها از جمله بیماری‌های کبد ناشی از عوارض برخی داروها هستند که زمینه را برای ابتلا به یرقان ناشی از دارو آماده می‌کنند. مصرف داروهایی مثل آریترومایسین، آمیودارون، متوترکسات، ستوسترون، نیتروفورانتوئین، استاتین‌ها، داروهای ضدبارداری، استامینوفن‌ها باعث ایجاد زردی ناشی از دارو می‌شود.