علی ابن ابی‌طالب
علی ابن ابی‌طالب مشهور به امام علی، حضرت علی و امیرالمونین در تاریخ 13 رجب 30 عام الفیل برابر با 23 قبل از هجرت در شهر مکه و داخل خانه کعبه به دنیا آمد. او فرزند ابوطالب ابن عبدالمطلب و فاطمه بنت اسد است.
| امام اول شیعیان | |
|---|---|
| آغاز به کار: | سال 11 هجری قمری |
| پیش از: | امام حسن(ع) |
| پایان کار: | سال 40 هجری قمری |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام(های): | امیرالمؤمنین ابوتراب مرتضی اسداللّه حیدر کرار سید عرب سیدالمسلمین امام‌المتّقین یعسوب الدین |
| وضعیت حیات: | به شهادت رسیده |
| تاریخ تولد: | ۱۳ رجب سال سی‌ام عام‌الفیل (۲۳ قبل از هجرت) |
| محل تولد: | خانه کعبه |
| محل دفن: | حرم حضرت علی(ع)، نجف، عراق |
| تاریخ شهادت: | ۲۱ رمضان ۴۰ هجری |
| محل شهادت: | مسجد کوفه |
| نحوه شهادت: | ضرب شمشیر در سجده نماز |
| محل زندگی: | عراق و عربستان |
| نام پدر: | ابوطالب |
| نام مادر: | فاطمه بنت اسد |
او داماد و پسرعموی پیامبر اسلام حضرت محمد است و همسر وی حضرت فاطمه، دختر پیامبر است.
علی ابن ابی‌طالب همچنین امام اول شیعیان است.
کودکی
زمانی که 6 ساله بود مکه دچار قحطی و خشکسالی بود. ابوطالب در تامین معاش خانواده پرجمعیت خود ناتوان بود و در این زمان محمد (ص) به بستگانش پیشنهاد داد تا به کمک ابوطالب که فردی عیالوار بود بروند. به این ترتیب سرپرستی علی (ع) از کودکی به حضرت محمد سپرده شد.
پس از بعثت محمد به پیامبری، علی که آن زمان بین 9 تا 11 سال سن داشت، نخستین مردی بود که به پیامبر اسلام ایمان آورد. نخستین زن نیز، خدیجه همسر پیامبر بود. او پس از دعوت پیامبر علنا پذیرش دعوت پیامبر را در یوم‌الدار اعلام کرد و حضرت محمد(ص) او را «برادر و وصی و جانشین خود» نامید.
او همواره پیامبر را در دعوت خویشان و و مردم به دین اسلام یاری می‌کرد.
شعب ابی‌طالب
در سال هفتم بعثت، مسلمانان مکه که تعدادشان رو به افزایش بود از شر مشرکان قریش که دائما درحال مبارزه با اسلام بودند، به شعب ابی‌طالب که دره‌ای میان دو کوه ابوقبیس و خندمه در مکه بود، پناه بردند. اما توسط مشرکان در این شعب محاصره شده و از انجام هر معامله و داد و ستد بازداشته شدند.
علی ابن ابی‌طالب نیز در این محاصره در کنار پیامبر بود و بارها برای حفظ جان ایشان، جان خود را به خطر انداخت. این محاصره به مدت سه سال ادامه داشت.
لیلة‌المبیت
علی (ع) در 19 سالگی پدر خود ابوطالب را از دست داد. در این زمان پیامبر به دلیل شایط نامساعد مسلمانان در مکه تصمیم به هجرت به مدینه گرفته بود.
امام علی با آگاهی از توطئه مشرکان برای سوءقصد به جان پیامبر، در بستر حضرت محمد خوابید و به این ترتیب از جام محمد (ص) محافظت کرد.
او چند روز بعد از هجرت پیامبر، همراه با گروهی ازجمله مادرش فاطمه بنت اسد و فاطمه‌زهرا (س)، راهی مدینه شد و به پیامبر اسلام پیوست.
ازدواج
امام علی در سال سوم هجری با فاطمه دختر پیامبر ازدواج کرد. در برخی روایات و منابع تاریخ این ازدواج اول ذی‌الحجه ذکر شده و در برخی دیگر 21 محرم. برخی روایات نیز از جاری شدن عقد علی و فاطمه در ماه شوال سخن گفته‌اند.
در ایران روز اول ذی‌الحجه به عنوان سالروز ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه گرامی داشته می‌شود.
حاصل ازدواج علی و فاطمه 5 فرزند به نام‌های حسن، حسین، زینب، ام‌کلثوم و محسن بود. که محسن پیش از تولد و در جریان شهادت حضرت فاطمه سقط شد.
علی (ع) تا زمان حیات فاطمه (س) همسر دیگری اختیار نکرد.
همسرها
پس از شهادت فاطمه، وی با زنان دیگری ازدواج کرد که عبارتند از:
- امامه دختر ابوالعاص بن ربیع که مادرش زینب دختر پیامبر(ص)، بوده است
- فاطمه دختر حزام بن دارم کلابیه که پس از ازدواج با علی نام خود را به ام‌البنین تغییر داد.
- لیلی دختر مسعود بن خالد
- اسماء بنت عمیس خثعمی
- ام حبیب دختر ربیعه تغلبیه موسوم به صهباء
- خوله دختر جعفر بن قیس حنفیه
- ام سعید دختر عروة بن مسعود ثقفی
- محیاة دختر امرئ القیس بن عدی کلبی
فرزندان
امام علی علاوه بر 4 فرزندی که از ازدواجش با فاطمه داشت، از همسران دیگر خود صاحب فرزندانی شد. تعداد همسرا نو فرزندان وی در منابع تاریخی متفاوت ذکر شده. بر اساس معتبرترین روایات، فرزندان علی ابن ابی‌طالب پس از شهادت زهرا (س) عبارتند از:
محمد حنفیه، عمر، رقیه، عباس، جعفر، عثمان، عبدالله، محمد اصغر، عبیدالله، ام‌الحسن، رمله، محمد اوسط، أم هانی، خدیجه، أم جعفر، زینب صغری، أمامه، رقیه صغری، نفیسه، ام‌سلمه، ام‌الکرام، میمونه و فاطمه.
غدیر
در سال دهم هجری، علی که 33 سال سن داشت، به فرمان پیامبر جهت دعوت مردم یمن در این کشور به سر می‌برد. او سپس با درخواست پیامبر اسلام، خود را به مکه رساند و در حج به حضرت محمد پیوست. بعد از انجام اعمال حج و در راه بازگشت به مدینه، حضرت محمد در منطقه‌ای به نام غدیرخم، کاروان را نگه داشت و فرمان داد که هرکه پیش‌تر رفته بازگردد و هرکه عقب‌تر مانده خود را برساند.
پس از اینکه همه همراهان پیامبر در کنار برکه غدیر خم جمع شدند، وی علی‌ابن ابی‌طالب را به عنوان برادر، وصی و جانشین خود معرفی کرد.
این رویداد با نام عید غدیرخم شهرت دارد و در ایران در تاریخ 18 ذی‌الحجه گرامی داشته می‌شود.
جنگ‌ها
علی (ع) در همه جنگ‌هایی که حضرت محمد فرماندهی لشگر را عهده داشت، از جمله غزوه بدر، غزوه احد، غزوه خندق، جنگ خیبر، شرکت کرده‌است. او تنها در جنگ تبوک در کنار پیامبر نبود که در این زمان به عنوان قائم‌مقام پیامبر در مدینه به سر می‌برد.
او در زمان حکومت خود نیز در سه جنگ مهم و سخت داخلی به نام‌های جمل، صفین و نهروان حضور داشت.
حکومت
پس از وفات پیامبر اسلام در سال یازدهم هجری، طبق وصیت پیامر، علی (ع) به امامت رسید با این حال مسلمانان بر خلاف عهدشان با پیامبر، در زمان دفن پیامبر در محلی به نام سقیفه با ابوبکر بیعت کرده و او را به عنوان خلیفه مسلمین برگزیدند.
پس از فوت ابوبکر در سال 13 هجری، عمر بن خطاب به خلافت رسید. عمر در سال هجدهم هجری درگذشت و سپس عثمان به عنوان سومین خلیفه برگزیده شد.
در سال 35 هجری و پس از قتل عثمان به دست مخالفانش، علی (ع) با اصرار و پافشاری مردم عهده دار خلافت گردید.
او در اولین خطبه خود پس از پذیرش خلافت، دستور داد اموالی که ناروا در زمان حکومت عثمان متصرف شده بازپس داده‌شود و همچنین تصریح کرد که اموال بیت‌المال به صورت عادلانه درمیان مردم تقسیم شود.
وی در سال ۳۶ هجری به شهر کوفه نقل مکان کرده و آنجا را به عنوان محل خلافت خود برگزید.
مدت حکومت علی (ع) کمتر از 5 سال و در فاصله سال‌های ۳۵ تا ۴۰ هجری بود.
او در این دوران برای برقراری عدالت در میان مسلمانان بسیار کوشید. و در جنگ‌های متعددی علیه مشرکین و مخالفان حکومتش شرکت کرد که از این جمله می‌توان به سه جنگ مهم جمل، صفین و نهروان اشاره کرد.
شهادت
در سحرگاه 19 رمضان سال 40 هجری، ابن ملجم مرادی که یکی از اعضای خوارج بود، به قصد جان علی ابن ابوطالب وارد مسجد کوفه شد. او در میانه نماز و زمانی که علی (ع) سربه سجده برده بود با شمشیر زهرآگین بر فرق او ضربه زد.
حضرت علی (ع) پس از دو روز تحمل جراحت ناشی از این ضربت، در 21 رمضان به شهادت رسید.
پیکر امام علی طبق وصیتش، توسط فرزندانش امام حسن و امام حسین به صورت مخفیانه دفن شد. قبر ایشان تا زمان امامت امام صادق، امام ششم شیعیان مخفی بود و سپس توسط امام صادق محل دفن حضرت علی در نجف کنونی فاش شد.
امروزه مرقد علی‌ابن ابی‌طالب در شهر نجف واقع در کشور عراق یکی از مکان‌های زیارتی مهم شیعیان است.