تنگه باب‌المندب
تنگه باب‌المندب (در فارسی به معنای تنگه اشک‌ها)، یک گذرگاه آبی بسیار مهم در جنوب دریای سرخ است که این دریا را به خلیج عدن و در ادامه به دریای عرب و اقیانوس هند متصل می‌کند.
موقعیت جغرافیایی
این تنگه بین شبه‌جزیره عربستان (کشور یمن) و شاخ آفریقا (کشورهای جیبوتی و اریتره) واقع شده و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی حساسش، نقش مهمی در مسیرهای تجاری جهانی و حمل و نقل انرژی ایفا می‌کند.
فاصله دو سوی تنگه از رأس منهلی در یمن تا رأس سیان در جیبوتی حدود ۳۰ کیلومتر است و جزیره‌ای به نام پریم در میان این تنگه آن را به دو کانال تقسیم می‌کند؛ کانال شرقی که به نام تنگه اسکندر شناخته می‌شود و حدود ۳ کیلومتر پهنا و ۳۰ متر عمق دارد و کانال غربی یا دکه المعیون که پهنای آن نزدیک به ۲۵ کیلومتر و عمقش تا ۳۱۰ متر می‌رسد. جریان سطحی آب در کانال شرقی به سمت داخل و در کانال غربی جریانی قوی زیرآبی به سمت بیرون جریان دارد. در نزدیکی کرانه جیبوتی، گروهی از جزایر کوچک به نام هفت برادران قرار دارند که از ویژگی‌های جغرافیایی برجسته این منطقه هستند.
جغرافیای پیرامونی تنگه نیز نقش مهمی در ساختار منطقه ایفا می‌کند. این تنگه از پایه کوه‌های متعدد از جمله جبل المندب، شیخ سعید، منهلی، جبل مراد و العقد عبور می‌کند. در اطراف این کوه‌ها، روستاهایی مانند المندب و بیت الفقیه قرار دارند که جمعیت آن‌ها به چند صد نفر می‌رسد و بیشتر به ماهی‌گیری مشغول‌اند.
اهمیت اقتصادی و استراتژیک
اهمیت اقتصادی و استراتژیک تنگه باب‌المندب به دلیل نقش حیاتی آن در تجارت جهانی و انتقال انرژی قابل توجه است. این تنگه مسیر اصلی برای عبور بخش عظیمی از نفت خام جهان به شمار می‌رود؛ برای مثال در سال ۲۰۰۶ روزانه حدود ۳٫۳ میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور کرد که معادل حدود ۶ درصد کل تجارت نفت جهانی بود. این رقم در سال ۲۰۱۳ به حدود ۳٫۸ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. همچنین، حدود ۱۲ درصد از حجم تجارت جهانی و ۳۰ درصد ترافیک کشتی‌های کانتینری جهان از این گذرگاه می‌گذرد. علاوه بر نفت، حجم عظیمی از کالاهای صنعتی، محصولات غذایی مانند روغن و غلات و دیگر کالاها نیز از این مسیر عبور می‌کنند. روزانه حدود ۲۵ هزار کشتی مختلف از این تنگه عبور می‌کنند که اهمیت آن را برای اقتصاد جهانی و منطقه دوچندان می‌کند.
تاریخچه و علت نام‌گذاری
نام «باب‌المندب» یا «تنگه اشک‌ها» برگرفته از افسانه‌ها و روایت‌هایی است که از خطرات فراوانی سخن می‌گوید که دریانوردان هنگام عبور از این منطقه تجربه کرده‌اند. بر اساس یک افسانه عربی، زمین‌لرزه‌ای شبه‌جزیره عربستان را از شاخ آفریقا جدا کرده و باعث مرگ تعداد زیادی از افراد شده است، که این رخداد باعث نام‌گذاری این تنگه شده است. در طول تاریخ، این منطقه شاهد مهاجرت‌های انسانی و تسلط پادشاهی‌های مهمی مانند سبأ و اکسوم بوده است. در دوره استعمار، بریتانیا کنترل جزیره پریم را به دست گرفت و فانوس دریایی در آن بنا کرد تا تسلط خود بر دریای سرخ و مسیرهای تجاری کانال سوئز را حفظ کند.
تهدیدات و چالش‌های امنیتی
در سال‌های اخیر، تنگه باب‌المندب به دلیل جنگ داخلی یمن و حضور گروه‌های مسلح، با تهدیدات امنیتی جدی مواجه شده است. پس از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، انصارالله یمن تهدید کرد که این تنگه را خواهند بست و کشتی‌های نظامی و تجاری آمریکا و متحدانش را هدف قرار خواهند داد.
اهمیت تنگه باب‌المندب برای کشورهای غربی نیز بسیار زیاد است؛ زیرا بخش زیادی از واردات و صادرات از طریق دریای سرخ و این تنگه انجام می‌شود. بسته شدن این تنگه به معنای ناچار شدن کشتی‌ها به دور زدن قاره آفریقا است که هزینه‌های حمل و نقل را افزایش داده و خطر حملات دزدان دریایی را بالا می‌برد. همچنین این وضعیت می‌تواند تأخیرهای مهمی در تأمین مواد اولیه و کالاهای صنعتی وارداتی ایجاد کند و به بخش‌های اقتصادی آسیب‌های جدی وارد نماید.