شبه‌جزیره عربستان
شبه‌جزیره عربستان (به عربی: شبه الجزيرة العربية) منطقه‌ای وسیع در آسیای غربی است که در شمال‌شرق قاره آفریقا و بر روی صفحه تکتونیکی عربستان قرار دارد. این نطقه با مساحت حدود ۳٬۲۳۷٬۵۰۰ بزرگ‌ترین شبه‌جزیره جهان محسوب می‌شود.
موقعیت جغرافیایی
این شبه‌جزیره از غرب و جنوب‌غرب به دریای سرخ، از شمال‌شرق به خلیج فارس و دریای عمان، از جنوب به دریای عرب، خلیج عدن محدود می‌شود. مرز شمالی آن به‌طور دقیق مشخص نیست، اما معمولاً شامل مرزهای شمالی عربستان سعودی و کویت، و همچنین بخش‌هایی از جنوب عراق و اردن در نظر گرفته می‌شود.
کشورهای تشکیل‌دهنده
کشورهای اصلی شبه‌جزیره عربستان شامل عربستان سعودی (بزرگ‌ترین کشور منطقه)، یمن، عمان، امارات متحده عربی، قطر، بحرین و کویت هستند. علاوه بر این، بخش‌هایی از عراق و اردن نیز گاه در تعاریف جغرافیایی وسیع‌تر در نظر گرفته می‌شوند. کشورهای بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) هستند.
ویژگی‌های طبیعی و زمین‌شناسی
شبه‌جزیره عربستان عمدتاً پوشیده از بیابان‌های گسترده است، اما در جنوب‌غرب منطقه، رشته‌کوه‌هایی وجود دارد که نسبت به سایر نواحی بارندگی بیشتری دریافت می‌کنند. یکی از ویژگی‌های زمین‌شناختی مهم این منطقه، میدان آتشفشانی «حَرّه الشام» است که از شمال‌غرب شبه‌جزیره به داخل اردن و جنوب سوریه امتداد دارد. شکل‌گیری شبه‌جزیره عربستان به فرآیند شکاف دریای سرخ در حدود ۵۶ تا ۲۳ میلیون سال پیش بازمی‌گردد.
جمعیت
با وجود گذشته‌ای با جمعیت کم‌تراکم، شبه‌جزیره عربستان امروزه رشد جمعیتی بسیار سریعی داشته است. این رشد عمدتاً ناشی از مهاجرت نیروی کار و نرخ بالای زاد و ولد است. طبق برآوردها، جمعیت منطقه در سال ۲۰۲۳ به حدود ۹۳ میلیون نفر رسیده است. بسیاری از کشورهای کوچک‌تر حوزه خلیج فارس مانند امارات، قطر، بحرین و کویت دارای جمعیت مهاجر بیشتر از جمعیت بومی هستند. این کشورها از جمله مناطقی با بالاترین نرخ رشد جمعیت در جهان محسوب می‌شوند.
شهرهای مهم
از شهرهای بزرگ و پرجمعیت شبه‌جزیره عربستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریاض (عربستان سعودی) – حدود ۷ میلیون نفر
- جده (عربستان سعودی) – حدود ۳.۷ میلیون نفر
- دبی (امارات متحده عربی) – حدود ۳.۵ میلیون نفر
- صنعا (یمن) – بیش از ۳.۴ میلیون نفر
- مکه (عربستان سعودی)، شارجه، مسقط، ابوظبی، دمام، مدینه، بصره و عدن نیز در فهرست پرجمعیت‌ترین شهرهای این منطقه قرار دارند.
اهمیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی
شبه‌جزیره عربستان دارای منابع عظیم نفت و گاز طبیعی است که آن را به یکی از مهم‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان تبدیل کرده است. عربستان سعودی و امارات از ثروتمندترین کشورهای منطقه محسوب می‌شوند. علاوه بر منابع انرژی، این منطقه نقش مهمی در تحولات سیاسی، مذهبی و رسانه‌ای دنیای عرب دارد.