سوهان
سوهان که به آن حلوا قمی نیز گفته می شود یک نوع شیرینی کشور ایران است. سوهان یک نوع حلوا می باشد که از جوانه گندم به دست می آید. سوهان انواع متفاوتی دارد و در شکل های مختلفی تهیه می گردد مانند: سوهان عسلی، سوهان کنجدی، سوهان گزی، سوهان لقمه، سوهان کره ای و...
سوهان قم مشهور ترین نوع سوهان در کشور ایران می باشد که دارای بیشترین میزان تنوع است. سوهان در شهرهای دیگری مانند اصفهان، کرمان و... نیز تهیه می گردد. به سوهان اصفهان، سوهان عسلی گفته می شود. یکی از سوهان‌های ایرانی، سوهان زرند است که به ثبت ملی رسیده است و در مقایسه با سوهان قم نازک تر و ترد تر می باشد.
در سوهان زرند از میزان روغن کمتری استفاده می گردد که همین موضوع سبب می شود که ماندگاری آن افزایش یابد. برای تهیه سوهان از مواردی همچون: آرد، زعفران، هل، تخم مرغ، آب، جوانه گندم، انواع مغز ها و... استفاده می شود. سوهان در زمان گذشته اغلب به صورت سنتی و با دست تهیه می شود اما امروزه این شیرینی را با کمک برخی دستگاه ها و قالب ها تهیه می نمایند.
تاریخچه
پیشینه این شیرینی به دوره قاجار در شهر قم باز می گردد. بزرگان شهر قم وقتی قرار بود صحن اتابکی بارگاه حضرت معصومه افتتاح گردد، اقداماتی را جهت برگزاری یک مراسم اندام دادند. قرار بود که در این مراسم ناصرالدین شاه قاجار حضور داشته باشد و صحن را افتتاح نماید اما به دلیل شرایط امنیتی، او فردی را به عنوان نماینده خود به این مراسم فرستاد.
در موقع برپایی مراسم، طبق رسومی که وجود داشت هرکدام از بزرگان هدایایی را به نماینده شاه دادند که این هدایا شامل صنایع دستی و... می شد. یکی از این بزرگان که نام او ملا ابرهیم شماعی بود یک نوع حلوا که در تهیه آن از شکر استفاده شده بود را به نماینده ناصرالدین شاه تقدیم کرد.
او پس از خوردن نهار، از آن حلوا نیز خورد و از طعم ان بسیار استقبال کرد. طبق گفته ها، ایشان گفتند که این حلوا مانند سوهانی که آهن را می برد، غذای من را هم برید و سبب هضم ان شد. او درخواست کرد که از این حلوا برای شاه نیز ببرد. به همین دلیل بود که در آن موقع، نام سوهان بر این حلوا گذاشته شد و از آن به بعد تولید این شیرینی آغاز شد.
سوهان در ابتدا تنها مخصوص بزرگان و طبقه اشراف بود و ترکیبات آن شامل آرد، شکر، روغن، زعفران، گلاب و... می شد. این مواد با یکدیگر مخلوط میشد و یک حلوای نرم به دست می آمد اما به مرور زمان موارد دیگری مانند زرده تخم مرغ، جوانه گندم و... نیز به این موارد اضافه شد که سبب شکنندگی و سفتی این شیرینی شد و ماندگاری آن را افزایش داد.
افزودن زرده تخم مرغ سبب می شود که روغن در ترکیبات باقی بماند و سوهان خشک نشود. اضافه کردن جوانه گندم نیز سبب افزایش ارزش غذایی این شیرینی می شود. امروزه یک محصول جدید با نام دسر سوهان نیز تولید شده است که از نظر ظاهری مانند حلوا، نرم می باشد همچون همان حلوایی که به نماینده ناصرالدین شاه تقدیم شد.
در آغاز تولید این شیرینی، کارگاه‌های تولید سوهان تنها چهار الی پنج عدد بود اما با گذشت زمان، تعداد آنان افزایش یافت و به هفتصد کارگاه در شهر قم رسید. میزان متوسط تولید این شیرینی در شهر قم حدود بیست و پنج تن در روز می باشد که بیست تن از آن به استان‌های دیگر ارسال می گردد و بقیه آن نیز در شهر قم به مسافرین و ساکنان شهر فروخته می شود.
انواع سوهان
سوهان خانی
پرطرفدار ترین نوع سوهان که طعم بسیار خوبی دارد، سوهان یزدی می باشد. این نوع سوهان از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و در تهیه آن از روغن حیوانی، شکر، آرد گندم، جوانه گندم، پسته، تخم مرغ، هل و... استفاده می گردد.
سوهان آردی
این نوع سوهان به صورت دایره ای و با ضخامتی حدود یک سانتی متر در شهر یزد تولید می گردد. برای تهیه سوهان آردی از مواردی مانند روغن حیوانی، آرد، شربت اینورت، گلاب، پسته، دارچین و... استفاده می شود.