فارابی
ابونصر محمد بن محمد فارابی معروف به ابونصر فارابی، فارابی و معلم ثانی زاده ۲۵۹ هجری قمری در شهر فاراب خراسان و در گذشته سال ۳۳۹ هجری قمری، فیلسوف، حکیم، ریاضیدان و منجم ایرانی قرن سوم و چهارم هجری است.
او اولین فیلسوف اسلامی است که اقدام به ترجمه آثار علمی و حکمت یونان کرد و این آثار را به زبان عربی برگرداند. و موجب رواج فلسفه در جهان اسلام شد.
فارابی برای تحصیل علوم و معارف ابتدا به بغداد رفته و سپس به حران مسافرت کرد و به تکمیل علم منطق پرداخت. آنگاه برای تکمیل علوم فلسفی مجددا به بغداد بازگشته در افکار فلسفی و منطقی را بارها مطالعه و تحقیق کرد.
شخصیت علمیِ فارابی در بغداد شکل گرفت و تکامل یافت. او نزدیک به بیست سال در این شهر تدریس نمود و آثار زیادی را تالیف کرد. یحیی بن عدی، ابوسلیمان سجستانی، محمد بن یوسف عامری و ابوحیان توحیدی از معروف‌ترین شاگردان فارابی بودند.
فارابی در حدود سال‌های ۳۲۹ تا ۳۳۳ بغداد را ترک کرد و به دمشق رفت. او در اواخر عمر خویش از دمشق عازم عسقلان در فلسطین بود که در سال ۳۳۹ به دست گروهی از راهزنان کشته شد. برخی از منابع نیز این چنین اشاره می‌کنند که فارابی به مرگ طبیعی درگذشته است.
آثار
فارابی در طول زندگی خود، آثار تالیفی بسیاری به‌جای گذاشت که تاثیر زیادی در تغییر فضای دینی و علمی بعد از او ایجاد کردند. وجود این آثار و تاثیر آن‌ها بر فلاسفه، او را به «فیلسوف‌المسلمین» مشهور کرد. تاثیر او به‌اندازه‌ای بود که گویا اولین فیلسوفی به شمار می‌رفت که فلسفه را به دنیای اسلام وارد و آن را با علوم اسلامی ترکیب کرده بود؛ به‌نحوی که تا به امروز فلسفه و منطق به‌عنوان دروس حوزه‌های دینی تدریس می‌شوند.
کتاب‌های احصاءالعلوم و الحروف از مهم‌ترین آثار فارابی محسوب می‌شوند.
به گفته پژوهشگران فارابی با ارائه نظریه جدید درباره علم و طبقه‌بندی علوم، به معلم ثانی لقب گرفت.
فارابی ترتیب تقسیم‌بندی علوم را در کتاب احصاءالعلوم چنین آورده است:
از دیگر آثار فارابی به این موارد می‌توان اشاره کرد:
- ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه یا «آنچه باید پیش از آموختن فلسفه بدانیم» که فارابی در آن هندسه، منطق، اخلاق نیک و کناره‌گیری از شهوت را پیش‌نیازی برای پرداخت به فلسفه می‌داند و به شرح هر یک از آن‌ها می‌پردازد.
- السیاسه‌المدنیه یا کتاب «سیاست شهری» که درباره اقتصاد سیاسی نوشته شده است.
- تحصیل السعاده را فارابی درباره اخلاق و فلسفه نظری نوشته است.
- الجمع بین رای الحکیمین درباره ایجاد هماهنگی بین آرای افلاطون و ارسطو است
- رساله فی العقل درباره ماهیت عقل، چیستی آن و اقسام عقول نوشته شده است.
- رساله في اثبات المفارقات در اثبات وجود موجودات غیرمادی است.
- کتاب الموسیقی الکبیر جنبه‌های گوناگون موسیقی مانند مقدمات آن را تعیین می‌کند. او در این کتاب اصول فلسفی درباره موسیقی، کیفیت‌های کیهانی و تأثیرات آن را بیان می‌کند.
- فصول‌الحکم درباره حکمت الهی است و به ۷۴ مبحث درباره نفس اختصاص دارد.
- رساله فی السیاسه به بحث درباره سیاست می‌پردازد.
- آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها به تشریح مدینه فاضله (آرمان‌شهر) و ویژگی‌های آن اختصاص دارد.
- اغراض ارسطو فی مابعدالطبیعه از کتاب‌های مهم فارابی است که در شرح کتاب مابعدالطبیعه ارسطو نگاشته شده و ابن‌سینا هم از آن بهره برده است.
آرامگاه فارابی
فرابی در سال ۳۳۹ هجری قمری در سن ۸۰ سالگی از دنیا رفت و در گورستان باب‌الصغیر دمشق به خاک سپرده شد. آرامگاه او در طول زمان آسیب دیده است و دولت‌های سوریه و قزاقستان در دهه‌های اخیر همکاری خود را برای بازسازی آن اعلام کردند.