آب مروارید
آب مروارید یا کاتاراکت (به انگلیسی: Cataracts) یکی از شایع ترین بیماری‌های چشمی است که می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی پدید آید. زمانی که عدسی چشم، شفافیت خود را از دست می‌دهد، بدین معناست که کاتاراکت یا همان آب مرواريد رخ داده است؛ اين عارضه منجر به ضعف و کدورت بینایی می‌شود.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | کاتاراکت |
| نشانه ها: | دید تار، مه‌آلود و ابری، تغییر در مشاهده رنگ‌ها، نزدیک بینی، کاهش دید در شب، تغییر شماره عینک، دوبینی در چشم آسیب‌دیده، احساس نیاز نور بیشتر برای مطالعه، احساس تابش خیره کننده در اطراف نور |
| علت(ها): | تجزیه آرام پروتئین‌های عدسی |
| روش های درمان: | جراحی |
| پیشگیری: | ترک سیگار و مشروبات الکلی، کنترل دیابت |
اين نوع بیماری، غالبا به دنبال افزایش سن (افراد بالای 40 سال) و نیز قرارگیری طولانی مدت در برابر نور خورشید بروز می‌کند؛ البته درمواردی در افراد جوان نیز این بیماری نمود می‌یابد؛ تا جایی که گاهی اوقات برخی نوزادان به صورت مادرزادی با این بیماری متولد می‌شوند. دید افرادی که به بیماری کاتاراکت مبتلا هستند، کدر و تار است و درست مانند این است که از پشت یک پنجره بخار گرفته، به بیرون بنگرید.
این دسته از افراد در انجام اموری چون رانندگی (به‌ویژه در شب) و مطالعه کردن دچار مشکل می‌شوند.
این نوع عارضه، در مرحله اول، معمولا خللی به بینایی وارد نمی‌سازد؛ بلکه به تدریج رشد یافته و بینایی را با اشکال مواجه می‌سازد و نهایتا به کدورت و تاری دید و اختلال بینایی می‌انجامد. این بیماری، می‌تواند یکی از چشم ها یا هر دو چشم را درگیر کند؛ این مشکل، هرگز از یک چشم به چشم دیگر منتشر نخواهد شد.
علائم
- دید تار، مه‌آلود و ابری
- تغییر در مشاهده رنگ‌ها
- نزدیک بینی
- کاهش دید در شب
- تغییر شماره عینک
- دوبینی در چشم آسیب‌دیده
- احساس نیاز نور بیشتر برای مطالعه
- احساس تابش خیره کننده در اطراف نور
برخی افراد علائم آب مروارید و آب سیاه را یکسان می‌دانند. در صورتی که آب سیاه یا گلوکوم یکی دیگر از بیماری‌های شایع چشمی است که سبب کاهش دید محیطی می‌شود. بدین معنی که شما تصاویر خارج از حوزه دید خود را به خوبی مشاهده نمی‌کنید.
علت
علت اصلی بروز این بیماری تجزیه آرام پروتئین‌های عدسی است. افزایش سن یکی از مهم‌ترین دلایل آب مروارید چشم محسوب می‌شود. اما برخی عوامل دیگر خطر ابتلا به آن را افزیش می‌دهند:
عوامل محیطی
عوامل محیطی با افزایش رادیکال‌های آزاد در بدن شما سبب آسیب رساندن به عدسی چشم می‌شوند. این عوامل عبارت‌اند از:
- آلودگی هوا
- دود تنباکو
- الکل
- مواد شیمایی صنعتی
- آفت‌کش‌ها
- صدمات چشمی مانند ضربه با جسم سخت
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید
- سابقه پرتو درمانی در قسمت بالایی بدن
عوامل پزشکی
- بیماری دیابت
- برخی جراحی‌های چشم
- استفاده از کورتیکواستروئیدها
- داشتن بیماری چشمی خاص مانند پیگمانتوزای شبکیه
عوامل ژنتیکی
سابقه خانوادگی این بیماری خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. برخی از جهش‌های ژنتیکی می‌تواند منجر به آب مروارید مادرزادی شود.
ابتلا در برخی جوانان
جوانان هم می‌توانند به آب مروارید چشمی مبتلا شوند. عوامل ایجاد کننده این بیماری در جوانان عبارت‌اند از:
انواع
آب مروارید هسته‌ای (nuclear sclerosis)
آب مروارید هسته‌ای معمولا بر اثر بالا رفتن سن در افراد بروز می‌دهد که از شایع‌ترین علت‌های بروز بیماری است. در زمان بروز این بیماری چشمی، قسمت مرکزی عدسی چشم کدر می‌شود. در این نوع از آب مروارید چشم، عدسی زرد یا قهوه‌ای رنگ می‌شود و فرد اطراف خود را تار می‌بیند.
در‌صورتی‌که بیماری تشخیص و درمان نشود، فرد دیگر قادر به دیدن جزئیات اشیاء نیست و اطراف اجسام هاله‌ای از نور را مشاهده می‌کند.
آب مروارید مادرزادی (Congenital Cataracts)
آب مروارید مادرزادی فرد در دوران جنینی و از بدو تولد به این بیماری مبتلا می‌شود، یعنی ممکن است که به‌دلیل عوامل ژنتیکی نوزاد به بیماری آب مروارید یا کاتاراکت چشم مبتلا شود. طبق تحقیقات پزشکی، علت مبتلا شدن نوزاد به انواع آب مروارید می‌تواند به‌دلیل بیماری سرخچه مادر هنگام بارداری باشد.
آب مروارید ضربه‌ای (Traumatic Cataract)
آب مروارید ضربه‌ای معمولا بر اثر ضربه یا جراحت رخ می‌دهد، به‌طوری‌که این ضربه می‌تواند سبب کدر شدن یا تغییر رنگ عدسی چشم شود. درگیری‌های فیزیکی، تصادفات و هر نوع ضربه می‌تواند به مرکز یا لبه‌های عدسی چشم آسیب برساند، که فرد را دچار کم بینایی کند.
آب مروارید ثانویه (Secondary Cataracts)
آب مروارید چشم به‌دلیل عوامل مختلفی به وجود می‌آید؛ یکی از این علت‌ها، بیماری دیابت است. آب مروارید ثانویه زمانی بروز می‌دهد، که فرد به‌دلیل ابتلا به دیابت یا هر بیماری دیگری دچار آب مروارید شود.
آب مروارید کورتیکال (Cortical Cataract)
لبه‌های خارجی عدسی چشم کورتکس نام دارد. آب مروارید کورتیکال یکی از انواع آب مروارید چشم است، که در آن لبه‌های خارجی عدسی چشم دچار تغییر رنگ می‌شود. در این نوع از کاتاراکت چشم لکه‌های سفید رنگ و کره‌ای شکلی بر روی عدسی چشم تشکیل می‌شود. به‌طوری‌که در این حالت فرد در شب یا در محیط‌های کم نور دچار کم بینایی شدید می‌شود.
آب مروارید زیر کپسولی قدامی (Posterior Subscapular)
آب مروارید زیر کپسولی قدامی معمولا به دلیل التهاب و تورم چشم بروز می‌دهد. که طی آن معمولا مرکز عدسی دچار تغییر رنگ یا کدر شدن می‌شود.
آب مروارید چند رنگ (Polychromatic)
آب مروارید چند رنگ بیشتر به دلیل ابتلا فرد به بیماری دیستروفی میوتونیک (بیماری عصبی عضلانی) رخ می‌دهد. در این مدل لکه‌های ایجاد شده بر روی عدسی به صورت رنگین کمانی یا چند رنگ هستند.
آب مروارید زونولار (Zonular Cataract)
یکی از انواع آب مروارید است که در آن هر دو چشم فرد را درگیر می‌کند و عدسی‌های هر دو چشم دچار تغییر رنگ می‌شوند. این نوع معمولا به‌شکل وراثتی منتقل می‌شود و نوزادانی که در خانواده خود سابقه این بیماری را دارند به آب مروارید زونولار مبتلا می‌شوند. در این نوع آب مروارید چشم، ابتدا در قسمت‌هایی از عدسی کدر می‌شود اما با گذشت زمان تمام قسمت مرکزی عدسی کاملا کدر یا سفید می‌شود.
آب مروارید دانه برفی (Diabetic Snowflake)
در آب مروارید دانه برفی لکه‌هایی همچون دانه‌های برف و به رنگ سفید یا خاکستری در زیر کپسول عدسی ایجاد می‌شود. این نوع از کاتاراکت چشمی بیشتر به‌دلیل بیماری دیابت رخ می‌دهد و با گذشت زمان این لکه‌ها، کل عدسی چشم را دربر می‌گیرند.
آب مروارید قطب خلفی عدسی (Posterior Polar Cataract)
در آب مروارید قطب خلفی عدسی لکه‌هایی به شکل جوانه در داخل قسمت خلفی قشر عدسی ایجاد می‌شود. عوامل مادرزادی و ژنتیکی شایع‌ترین دلیل بروز آب مروارید چشم است. متاسفانه این مدل از آب مروارید چشم کاملا بدون علامت است و فرد به یکباره دچار افت در بینایی می‌شود.
آب مروارید رسیده
این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که بیماری شدت گرفته و چشم‌پزشک برداشتن آن را توصیه می‌کند. گاهی اوقات ممکن است پزشک متوجه آب مروارید در یک یا هر 2 چشم شود اما به‌دلیل این‌که در بینایی شما تاثیری نگذاشته و سبب مختل شدن زندگی روزمره‌تان نشده است، فعلا دستور برداشتن آن را نمی‌دهد. اما زمانی‌که با مشکلاتی مواجه شدید، به معنی آب مروارید رسیده است که در صورت درگیری هر دو چشم، جراحی با فاصله چند روز برای چشم‌ها انجام می‌شود.
تشخیص
پزشک با کمک شرح حال و علائم بیمار و معاینات مربوطه، می‌تواند آن را تشخیص دهد. هر کدام از تست‌های زیر برای تشخیص آب مروارید، می‌تواند ضروری باشد.
اندازه‌گیری قدرت بینایی
- معاینه‌ی شبکیه: پزشک با ریختن قطره‌ی چشمی و گشاد کردن مردمک می‌تواند عدسی و شبکیه را به‌طور کامل معاینه کند.
- معاینه‌ی میکروسکوپیک چشم (اسلیت لمپ)
جراحی
جراحی آب مروارید درصورتی لازم است که افت بینایی مربوطه با عینک یا لنز تصحیح نشود. جراحی آب مروارید شامل حذف عدسی طبیعی کدر و جایگزینی آن با عدسی مصنوعی است. این عمل معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بسیار امن و موثر است. برای افرادی که جراحی هردو چشم آن‌ها لازم است، معمولاً جراحی هربار روی یکی از چشم‌های آن‌ها انجام می‌شود.
انواع جراحی آب مروارید
رایج ترین نوع جراحی آب مروارید به عنوان نرم کردن عدسی چشم (فاکو) شناخته می‌شود. دراین روند، پزشک شکاف کوچکی در چشم ایجاد می‌کند و عدسی را با استفاده از امواج فراصوت می‌کند. سپس عدسی بیرون آورده شده و با عدسی داخل‌چشمی (IOL) جایگزین می‌شود.
نوع دیگری از جراحی آب مروارید، جراحی خارج کپسولی آب مروارید نام دارد. این روند برشی بزرگ‌تر و حذف عدسی کدر به‌صورت یک‌تکه را دربردارد. در بیشتر موارد، جای‌گذاری IOL نیاز به عینک یا لنز ضخیم را ازبین می‌برد.
نوآوری در جراحی
پیشرفت‌های جدید در جراحی آب مروارید روندهایی را ممکن می‌کنند که دید دور و نزدیک را اصلاح می‌کنند و نیاز به عینک را بعد از جراحی کمتر کرده یا حتی از بین می‌برند. لنزهای «تک‌کانونی» قدیمی تنها دید دور را اصلاح می‌کردند، بنابراین افراد هنوز بعد از جراحی به عینک مطالعه نیاز داشتند. پیوند «لنز توریک» برای اصلاح آستیگمات وجود دارد.
اقدامات پس از جراحی
پس از جراحی، ممکن است چشمان شما دچار خارش شده و به مدت چند روز به نور حساس شوند. ممکن است لازم باشد برای محافظت شیلد محافظ یا عینک بپوشید، ممکن است قطره‌هایی برای شما تجویز شود که فرآیند ترمیم را تسریع می‌کنند. ترمیم کامل چشم حدود 8 هفته طول می‌کشد گرچه مدت کوتاهی پس از جراحی تغییراتی در بینایی مشاهده می‌شوند. ممکن است پس از جراحی هنوز برای دید دور یا مطالعه به عینک نیاز داشته باشید و احتمال دارد نسخه‌ای جدید پس از ترمیم چشمانتان لازم داشته باشید.
خطرات جراحی
جراحی آب مروارید معمولاً عوارضی ندارد. وقتی عوارضی رخ می‌دهند معمولاً به عفونت، خون‌ریزی یا تغییر فشار چشم بستگی دارند. همه این موارد با تشخیص زود هنگام قابل درمان هستند. خطر پارگی شبکیه چشم کمی بالا می‌رود و این عوارض باید فوراً درمان شود. در برخی موارد بافت عدسی به منظور تقویت IOL کنار گذاشته می‌شود و ممکن است این بافت درطول زمان دچار کدری شود و «پس‌آب مروارید» ایجاد کند. این حالت می‌تواند با درمان لیزری به‌صورت همیشگی اصلاح شود.
پیشگیری
- ترک سیگار
- استفاده از کلاه یا عینک‌آفتابی در هنگام تابش نور خورشید
- کنترل دیابت
- محدود کردن مصرف مشروبات الکلی
زمان مراجعه به پزشک
اگر دچار تغییر در بینایی خود شدید به چشم پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر دچار تغییرات ناگهانی دید، مانند:
شده‌اید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.