دیابت بارداری
دیابت بارداری به حالتی می گویند که افزایش قند خون برای نخستین بار در دوران بارداری به چشم می خورد. تقریبا در چهار درصد از بارداری ها، دیابت بارداری رخ می دهد. علت دقیق این موضوع همچنان مشخص نمی باشد اما وجود یکسری از سرنخ ها در تشخیص به موقع این بیماری تاثیر گذار می باشد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| زمینه: | سابقه خانوادگی، دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی، بارداری چندقلویی، افزایش فشار خون، اضافه وزن و... |
| نشانه ها: | تکرر ادرار، تشنگی بیش از حد، خستگی و بی حالی، پرخوری و... |
| عوارض: | مشکلات تنفسی نوزاد، قند خون پایین نوزاد به هنگام تولد، وزن بالا نوزاد و... |
| علت(ها): | لاکتوژن جفت انسان، افزایش ترشح برخی هورمون ها |
| روش تشخیص: | تست چالش گلوکز، آزمون دو مرحله ای و... |
| روش های درمان: | رژیم غذایی، دارو درمانی، طب سوزنی، فعالیت ورزشی، گیاه درمانی و... |
دیابت بارداری برای مادر و جنین عوارضی را به دنبال دارد از همین رو پیشگیری، تشخیص و کنترل آن در دوران بارداری بسیار مهم می باشد. دیابت بارداری همان وضعیت عدم تحمل گلوکز است و با وجود ناسازگاری که با بدن دارد در خانم های بارداری که حتی سابقه دیابت نیز ندارند ظاهر می گردد. پس از انجام دو بار آزمایش اگر میزان گلوکز موجود در خون سیاهرگی شخص به صورت ناشتا بیشتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر باشد آن فرد به دیابت مبتلا می باشد.
دیابت بارداری اغلب در هفته‌های 24 الی 28 بارداری تشخیص داده می شود و همزمان با آن هورمون لاکتوژن جفتی از راه جفت ترشح می گردد که سبب بروز کاهش حساسیت به انسولین در بدن مادر می گردد.
انواع دیابت بارداری
در حالت کلی، دیابت بارداری به دو گروه تقسیم بندی می شود:
- کلاس A1 که به منظور توصیف قند بارداری است. این نوع از دیابت بارداری تنها از راه رژیم غذایی مناسب قابل کنترل می باشد.
- کلاس A2 که به منظور توصیف دیابت بارداری است. در این نوع از دیابت بارداری، فرد برای کنترل بیماری باید از انسولین یا سایر داروهای خوراکی استفاده نماید.
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری با علائمی همراه است که برخی از آن ها عبارتند از:
- تکرر ادرار
- تشنگی بیش از حد به دلیل افزایش دفع ادرار
- پرخوری
- تاری دید
- حالت تهوع
- احساس گزگز در نوک انگشت های پا و دست
- بیحالی و خستگی
- قارچ واژینال، مثانه و انواع عفونت های پوستی
- احساس بی حسی در اندام های مختلف به ویژه پا
- افزایش زمان بهبود زخم ها در بدن
علل دیابت بارداری
همچنان دلیل اصلی این بیماری شناخته نشده است اما پزشکان بر این باور هستند که هورمون ها نقش موثری در ابتلا افراد به این بیماری دارند. هورمون‌هایی که در موقع بارداری به میزان بالایی ترشح می شوند مانند:
- لاکتوژن جفت انسان
- برخی هورمون‌های دیگر که موجب افزایش مقاومت به انسولین می گردند.
ترشح این هورمون ها بر جفت تاثیر می گذارد و به حفظ بارداری کمک بسزایی می نماید. به مرور زمان، میزان این هورمون ها در بدن خانم باردار بیشتر می شود و ممکن است موجب آغاز مقاومت بدن در برابر انسولین گردد.
انسولین در بدن کارهایی مانند انتقال گلوکز از خون به سلول های بدن و تامین انرژی را انجام می دهد. در دوران بارداری، بدن خانم بارداری به صورت طبیعی مقداری نسبت به انسولین مقاوم می گردد تا میزان بیشتری گلوکز در جریان خون برای منتقل شدن به جنین قرار گیرد. اگر میزان این مقاومت بیش از حد زیاد شود، سطح گلوکز خانم بارداری ممکن است به شکلی غیرطبیعی بالا رود و موجب ابتلا او به دیابت بارداری شود.
روش های تشخیص دیابت بارداری
تست چالش گلوکز:
برخی پزشکان تشخیص این بیماری را چالش گلوکز آغاز می کنند. فرد برای انجام این آزمایش نیازی نیست که از قبل آمادگی داشته باشد. برای انجام این آزمایش، خانم باردار یک محلول حاوی گلوکز را می نوشد و حدود یک ساعت بعد آزمایش خون می دهد. اگر در این آزمایش میزان قند خون او افزایش یابد، پزشک برای او یک آزمایش تحمل گلوکز که سه ساعته می باشد را تجویز می نماید. به این حال برخی پزشکان ممکن است آزمایش تست چالش گلوکز را به کلی برای بیماری تجویز نکنند و تنها یک آزمایش تحمل گلوکز دو ساعته را برای او انجام دهند.
آزمون تک مرحله ای چالش گلوکز:
در این آزمایش، پرسنل به صورت ناشتا میزان قند خون مادر باردار را اندازه گیری می کنند. پس از این کار، مادر باید یک محلول که حاوی 75 گرم کربوهیدرات است را مصرف نماید. پس از گذشت یک الی دو ساعت مجدد قند خون مادر مورد آزمایش قرار می گیرد. اگر هر کدام از مقادیر قند خون زیر گزارش شود معمولا پزشک تشخیص خود را تایید می نماید:
- میزان قند خون به صورت ناشتا بیشتر و یا حتی مساوی 92 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- میزان قند خون بعد از یک ساعت بیشتر و یا حتی مساوی 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- میزان قند خون بعد از دو ساعت بیشتر و یا حتی مساوی 153 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
آزمون دو مرحله ای:
برای انجام این آزمایش نیازی نیست که مادر ناشتا باشد:
در مرحله اول ابتدا مادر باردار باید یک محلول که حاوی پنجاه گرم گلوکز است را بنوشد. بعد از گذشت یک ساعت از مادر آزمایش خون گرفته می شود.
اگر میزان قند خون مادر بین اعداد 130 تا 140 میلی گرم در دسی لیتر باشد این امکان وجود دارد که پزشک انجام آزمایش دوم در یک روز دیگر را برای مادر تجویز نماید.
در این آزمایش پرسنل آزمایشگاه کار خود را با آزمایش سطح قند خون به صورت ناشتا آغاز می نمایند. در مرحله بعد مادر باید یک محلول که دارای صد گرم شکر است را مصرف نماید. سپس بعد از گذشت یک، دو و سه ساعت بعد میزان قند خون مادر باردار مورد آزمایش قرار می گیرد.
- اگر مادر دو مورد از موارد زیر را داشته باشد معمولا پزشک تشخیص خود را تایید می نماید:
- میزان قند خون مادر به صورت ناشتا بیشتر و یا حتی مساوی 95 الی 105 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- میزان قند خون پس از یک ساعت، بیشتر و یا حتی مساوی 180 الی 190 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- میزان قند خون مادر با گذشت دو ساعت بیشتر و یا حتی مساوی 155 الی 165 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
- میزان قند خون بعد از سه ساعت بیشتر و یا حتی مساوی 140 الی 145 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
چه افرادی در معرض دیابت بارداری قرار دارند؟
خانم هایی که شرایط زیر را دارند ممکن است بیش از افراد دیگر در معرض این بیماری قرار گیرند:
- سابقه خانوادگی دیابت
- داشتن اضافه وزن پیش از بارداری
- فشار خون بالا
- اضافه وزن زیاد در دوران بارداری
- بارداری چندقلویی
- در زایمان قبلی، نوزاد با وزن بیش از چهار کیلوگرم متولد شده باشد
- در بارداری‌های قبل مادر مبتلا به دیابت بارداری شده باشد
- سقط جنین و یا مرده زایی بدون هیچ دلیلی
- استفاده از استروئید ها از جمله: گلوکوکورتیکوئید ها
- ابتلا مادر به سندرم تخمدان پلی کیستیک، آکانتوز نیگریکانس و یا دیگر شرایطی که با مقاومت به انسولین ارتباط دارد.
- برخی قومیت ها و نژاد ها
عوارض دیابت بارداری
اگر دیابت بارداری در طول دوران بارداری کنترل نشود می تواند باعث افزایش میزان قند خون در دوران بارداری شود و بر بروز برخی مشکلات برای مادر و جنین موثر باشد. در این شرایط، هنگامی که نوزاد متولد می شود ممکن است مشکلات زیر را داشته باشد:
- میزان قند خون پایین
- وزن بالا نوزاد به هنگام تولد
- مشکلات تنفسی
- دیتوشی شانه که موجب می شود در هنگام تولد، شانه‌های نوزاد در کانال زایمان گیر کند.
- این کودک ممکن است در آینده در معرض بیماری دیابت قرار گیرد.
درمان دیابت بارداری
در اغلب موارد، پزشک به مادر باردار توصیه می کند که میزان قند خون خود را پیش و یا پس از صرف غذا با دستگاه تست قند خون آزمایش نماید و از رژیم غذایی مناسب و تمرینات ورزشی منظم پیروی نماید.
اگر پزشک تشخیص دهد که مادر باید انسولین تزریق نماید، مادر باردار باید از زمان بندی دقیق تزریق انسولین به خوبی آگاه باشد. از دیگر مواردی که به درمان و کنترل دیابت بارداری کمک می نماید می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رژیم غذایی مناسب با کنترل قند خون
- مصرف مناسب کربوهیدرات (برنج قهوه ای، غلات کامل، سبزیجات نشاسته ای، میوه‌هایی با قند پایین، نخود، لوبیا، عدس و دیگر حبوبات)
- مصرف مناسب پروتئین (ماهی، مرغ، گوشت بدون چربی و توفو)
- مصرف چربی‌های سالم (روغن زیتون، دانه ها، آجیل بدون نمک، آووکادو)
- تمرینات ورزشی
- داروهای کنترل دیابت بارداری مانند داروهای خوراکی و تزریقی
- طب سوزنی
- گیاه درمانی