تکرر ادرار
تکرر ادرار (به انگلیسی: Frequent urination) نوعی بیماری است که در همه نوع سن و جنسی دیده می شود، تعریف تکرر ادرار را می‌توان این گونه گفت: “نیاز بیشتر برای رفع ادرار” به طور کلی هر انسان بالغ روزانه حدود ۷۰۰ میلی لیتر تا ۳ لیتر ادرار دفع می‌کند و اگر این میزان افزایش پیدا کند فرد به دفعات بیشتری برای تخلیه ادرار نیازمند است.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نشانه ها: | درد یا ناراحتی هنگام ادرار کردن، میل شدید به ادرار، مشکل در ادرار کردن، ازدست‌دادن کنترل مثانه و بی‌اختیاری ادرار، غیرمعمول شدن رنگ ادرار، سوزش ادرار، درد مثانه، درد کلیه و پهلوها، شب ادراری، خونریزی همراه ادرار، تب و لرز، حالت تهوع، استفراغ |
| علت(ها): | عفونت، بیماری، آسیب یا تحریک مثانه، تغییر در عضلات، بافت‌ها یا اعصاب مرتبط، درمان‌های سرطان، داروها، مصرف زیاد مایعات، پرولاپس قدامی (سیستوسل)، اختلالات اضطرابی، بزرگ‌شدن پروستات، سنگ مثانه، سنگ کلیه، تغییر در عملکرد کلیه، عفونت کلیه، عفونت ادراری، انواع دیابت، دیورتیک‌ها (تسکین‌دهنده‌های احتباس آب)، سیستیت بینابینی (سندروم مثانه دردناک)، مصرف بیش از حد الکل و کافئین، مثانه بیش فعال، بارداری، پروستاتیت (عفونت یا التهاب پروستات)، پرتودرمانی با تاثیر روی لگن و پایین شکم، تنگی مجرای ادرار، بی‌اختیاری ادرار، واژینیت، سکته مغزی یا سایر بیماری‌های عصبی، سرطان کلیه، هیپرکلسمی (بالارفتن سطح کلسیم خون)، سرطان مثانه، پرکاری غدد پاراتیروئید، سرطان پستان، سرطان تخمدان |
| روش تشخیص: | آزمایش ادرار، سیستومتری، سیستوسکوپی، تست‌های عصبی، سونوگرافی |
تکرر ادرار را نباید با بی‌اختیاری ادرار اشتباه گرفت، چون گاهی پیش می‌آید که به دلیل مصرف زیاد مایعات و یا عوامل دیگر حجم ادرار افزایش پیدا کرده است و قابل کنترل است اما بی‌اختیاری دفع ادرار بدون اختیار فرد است و غالبا زمان تحرک و یا عطسه و سرفه و یا خندیدن مقداری ادرار بدون اختیار فرد دفع می‌شود علت‌هایی مانند زایمان و یائسگی و همچنین در مردان به علت بیماری‌های پروستات و ضعف عضلات لگن این عارضه ایجاد می‌شود. برای درمان بی‌اختیاری باید به پزشک مراجعه کرد که غالبا با تجویز دارو و یا دوره‌های فیزیوتراپی مشکل حل می‌شود.
علت
دو علت کلی وجود دارد:
افزایش حجم ادرار
گاهی به دلیل مصرف مایعات زیاد و یا مصرف داروهای ادرارآور حجم ادرار بیشتر می‌شود . البته بیماری‌هایی مانند دیابت هم باعث افزایش حجم ادرار می‌شوند.
نیاز دفع بیشتر
گاهی حجم ادرار طبیعی است اما فرد احساس نیاز بیشتری برای دفع ادرار خود دارد. عواملی مانند استرس و اضطراب، بارداری، بزرگی پروستات، سنگ‌های مجاری ادراری و بیماری‌های عفونی یا بیماری‌های مقاربتی باعث این عامل می‌شوند.
این عارضه در هر صورت قابل درمان و پیشگیری است. اما لازم است بدانید که علت تکرر ادرار و کمردرد به صورت تواما می تواند بخاطر عفونت کلیه ها و یا مشکلات نخاعی باشد که باید سریعا به پزشک مراجعه کرد. همچنین گاهی تکرر ادرار بدون سوزش است که در این صورت مطمئن خواهید بود علت آن عفونت نیست و می تواند ریشه در افزایش حجم ادرار به دلیل مصرف مایعات زیاد و یا داروهای ادرار آور داشته باشد.
تکرر ادرار ممکن است به دلیل بیماری‌های مختلف در سطح دستگاه گوارش ایجاد شود. هر نوع بیماری در مثانه، مجرای ادراری، حالب‌ها و کلیه‌ها ممکن است تعداد دفعات ادرار را افزایش دهد. گاهی هم علت این عارضه بیماری خاصی نبوده و ممکن است به دلیل مصرف زیاد نوشیدنی‌ها این مشکل ایجاد شود. از علل اصلی ادرار مکرر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- عفونت، بیماری، آسیب یا تحریک مثانه
- شرایطی که باعث افزایش تولید ادرار می‌شود.
- تغییر در عضلات، بافت‌ها یا اعصابی که روی عملکرد مثانه تاثیر می‌گذارند.
- درمان‌های سرطان
- داروهایی که تولید ادرار را افزایش می‌دهند.
- مصرف زیاد مایعات
- پرولاپس قدامی (سیستوسل)
- اختلالات اضطرابی
- بزرگ‌شدن پروستات
- سنگ مثانه
- سنگ کلیه
- تغییر در عملکرد کلیه
- عفونت کلیه
- عفونت ادراری
- انواع دیابت
- دیورتیک‌ها (تسکین‌دهنده‌های احتباس آب)
- سیستیت بینابینی (سندروم مثانه دردناک)
- مصرف بیش از حد الکل و کافئین
- مثانه بیش فعال
- بارداری
- پروستاتیت (عفونت یا التهاب پروستات)
- پرتودرمانی با تاثیر روی لگن و پایین شکم
- تنگی مجرای ادرار
- بی‌اختیاری ادرار
- واژینیت
- سکته مغزی یا سایر بیماری‌های عصبی
- سرطان کلیه
- هیپرکلسمی (بالارفتن سطح کلسیم خون)
- سرطان مثانه
- پرکاری غدد پاراتیروئید
- سرطان پستان
- سرطان تخمدان
علائم
علائمی که همراه با ادرار مکرر ظاهر می‌شوند، به علت بروز این عارضه بستگی دارد. گاهی ممکن است این عارضه به‌تنهایی ایجاد شود و هیچ نشانه دیگری در سیستم ادراری وجود نداشته باشد. اما گاهی علائمی در کنار آن ظاهر می‌شوند. ممکن است شخص علائم زیر را تجربه کند.
- درد یا ناراحتی هنگام ادرار کردن
- میل شدید به ادرار
- مشکل در ادرار کردن
- ازدست‌دادن کنترل مثانه و بی‌اختیاری ادرار
- غیرمعمول شدن رنگ ادرار
- سوزش ادرار
- درد مثانه
- درد کلیه و پهلوها
- شب ادراری
- خونریزی همراه ادرار
- تب و لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
تشخیص
اگر ادرار مکرر پس از چند روز برطرف نشود یا با علائم دیگری مانند درد پهلو، ادرار خونی یا سوزش ادرار همراه باشد، باید برای تشخیص بیماری به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. برای تشخیص پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و در مورد سوابق پزشکی سوالاتی می‌پرسد. بسته به یافته‌ها از معاینه ممکن است هر یک از آزمایش‌های زیر را توصیه کند.
- آزمایش خون: در آزمایش خون می‌توان اطلاعاتی در مورد عملکرد کلیه، الکترولیت‌ها و قند خون به دست آورد.
- آزمایش ادرار: برای تشخیص و اندازه‌گیری ترکیبات مختلف در ادرار معاینه میکروسکوپی ادرار انجام می‌شود.
- سیستومتری: آزمایشی برای بررسی عملکرد مثانه است که فشار داخل مثانه را اندازه‌گیری می‌کند. اگر مشکلی عضلانی یا عصبی باعث مشکل شده باشد، با این روش می‌توان آن را تشخیص داد.
- سیستوسکوپی: پزشک با استفاده از ابزاری نازک و نور به نام سیستوسکوپ داخل مثانه و مجرای ادرار را بررسی می‌کند.
- تست‌های عصبی: شامل آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص است که پزشک با آنها اختلال عصبی را تایید یا رد می‌کند.
- سونوگرافی: آزمایش تصویربرداری که با استفاده از امواج صوتی ساختارهای داخلی بدن را نشان می‌دهد.
درمان
درمان با طب سنتی
پزشکان طب سنتی برای درمان تکرر ادرار با طب سنتی بیشتر توصیه به مصرف داروهای با طبع گرم می‌کنند. بنابراین می‌توانید از گیاهانی مانند زنجبیل به همراه عسل ، جوش شیرین و دارچین و یا کنجد استفاده کنید. همچنین پزشکان طب سنتی معتقدند رب انار و شکر زرد از مواد موثر برای کاهش این عارضه هستند.
درمان خانگی
در روش درمان خانگی تکرر ادرار توصیه می‌شود کمتر از مرکبات و مواد غذایی ادرارآور استفاده شود. همچنین برای بهبود ورزش‌های خاص کنترل ادرار انجام دهید و ماهیچه‌های مثانه و مجاری ادراری را تقویت کنید. از جمله ورزش‌هایی که بیشتر به خانم‌ها توصیه می شود ورزش کگل است. در روش کگل سعی کنید عضلات مثانه را جوری منقبض کنید که از دفع ادرار جلوگیری شود. این ورزش را باید در سه ست بیست تایی در روز انجام دهید تا موثر واقع شود. آقایان هم می‌توانند با انقباض ماهیچه‌های مجاری ادراری و دفعی و همچنین ادرار منقطع این ورزش را انجام دهند.
درمان پزشکی
اگر تکرر ادرار با علائمی مانند کمردرد، ضعف، تب و تعرق همراه باشد باید به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادرار و یا عمومی مراجعه کرد. در این صورت پزشکان ابتدا فرد را مورد آزمایشات بالینی قرار می‌دهند تا علت تکرر ادرار را بررسی کنند. در نهایت اگر علت این عارضه دیابت باشد راه درمان استفاده از قرص‌های کنترل قند خون و یا توصیه به رژیم غذایی است و اگر علت عفونت در مجاری ادراری باشد پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. اما ممکن است علت بیماری مشکلات پروستات و مثانه تحریک‌پذیر باشد که در این صورت پزشک قرص‌های ضد تکرر ادرار مانند داریفناسین و یا اکسی ترول و … تجویز می کند.
تکرر ادرار با چه بیماری‌هایی در ارتباط است؟
این مشکل می‌تواند با بیماری‌های دیگر هم در ارتباط باشد. در این بخش به صورت مجزا این موضوع را بررسی می‌کنیم.
مشکلات کلیوی
گاهی این عارضه می‌تواند نشانه مشکلات کلیوی مانند عفونت کلیه یا سنگ کلیه باشد. معمولا در این شرایط شخص باید دردی در پهلوها احساس کند و مشکلاتی مانند سوزش ادرار، خونریزی و گاهی حالت تهوع نیز ایجاد می‌شود.
نارسایی کلیه
گاهی ممکن است این عارضه نشانه مشکلی در کلیه‌ها باشد. اگر ادرار مکرر علامت عفونت کلیه باشد و برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، ممکن است عفونت در عملکرد کلیه‌ها مشکل ایجاد کند و باعث نارسایی کلیه شود.
سنگ کلیه
یکی از علائم ایجاد سنگ کلیه افزایش تعداد دفعات ادرار است. البته ازآنجایی‌که سنگ کلیه در عملکرد کلیه‌ها مشکل ایجاد می‌کند، حجم ادرار بسیار کم می‌شود. معمولا تا زمانی که سنگ به طور کامل از بدن دفع شود، این عارضه همراه با نشانه‌های دیگری مانند درد کلیه و سوزش ادرار ادامه دارد.
دفع سنگ کلیه
سنگ کلیه در واقع مواد زائدی است که می‌تواند در هر قسمتی از دستگاه ادراری تشکیل شود. این بیماری تعداد دفعات ادرار را افزایش داده و باعث بروز علائمی مانند درد کلیه، خون در ادرار، حالت تهوع و ادرار بدبو می‌شود. پس از دفع سنگ، درد از بین رفته، اما به دلیل تحریک مثانه ممکن است تکرر ادرار تا مدتی ادامه داشته باشد.
دیابت
اگر این عارضه با مقدار غیرطبیعی ادرار همراه است، احتمال دارد نشانه دیابت باشد. معمولا این علامت از نشانه‌های اولیه دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است. زیرا بدن سعی می‌کند، گلوکز استفاده نشده را از طریق ادرار خارج کند.
عفونت ادراری
یکی از نشانه‌های اصلی عفونت ادراری، بروز این عارضه است. افرادی که دچار عفونت ادراری می‌شوند، نیاز مکرر به تخلیه ادرار داشته و معمولا هنگام ادرار کردن سوزش احساس می‌کنند. اگر علت ایجاد مشکل عفونت ادراری باشد، معمولا با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
مشکلات پروستات
گاهی ممکن است به دلیل بروز اختلالاتی پروستات بیش از حد بزرگ شود. بزرگ شدن پروستات عوارض زیادی ایجاد می‌کند. در این شرایط به سیستم ادراری فشار وارد شده و باعث تکرر ادرار می‌شود. هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات مشکلی نسبتا شایع است و پزشک می‌تواند آن را درمان کند.
علائم کرونا
این عارضه در برخی از بیماران کرونا مشاهده شده است. اما از علائم اولیه کرونا نبوده و در برخی افراد دیده می‌شود. طبق تحقیقات این بیماران هیچ‌کدام مشکل دیابت، بیماری‌های کلیوی یا عفونت ادراری نداشته‌اند. معمولا این عارضه همراه با تب ایجاد شده و حدود ۸ وز پس از شروع بیماری برطرف می‌شود.
یبوست
گاهی ممکن است تکرر ادرار همراه یبوست اتفاق بیفتد. به دلایل مختلفی از جمله رژیم غذایی ناسالم و کاهش مصرف فیبر ممکن است دچار یبوست شوید. یبوست باعث تجمع مدفوع شده و به مثانه فشار وارد می‌کند.
سقط جنین
سقط جنین روی رحم و واژن تاثیرات زیادی دارد. اما معمولا مشکلی در سیستم ادراری ایجاد نمی‌کند. اگر شخص پس از سقط جنین دچار تکرر ادرار شده است، احتمال دارد به دلیل بازبودن دهانه رحم و افزایش خونریزی، سیستم ادراری دچار عفونت شده باشد.
پریودی
افزایش ادرار در طول قاعدگی طبیعی است. معمولا یک تا دوهفته قبل از پریود پروژسترون افزایش پیدا می‌کند و باعث افزایش احتباس مایعات می‌شود. اما قبل از شروع پریود پروژسترون کاهش پیدا کرده و به بدن سیگنال می‌دهد که مایعات را آزاد کند. همین موضوع باعث افزایش ادرار در زمان پریود می‌شود.
بارداری
یکی از علائم اولیه و شایع در دوران بارداری این عارضه است. به دلیل فشاری که به مثانه وارد می‌شود، دفعات ادرار افزایش پیدا می‌کند. این مشکل در سه‌ماهه اول و سه‌ماهه آخر بیشتر خود را نشان می‌دهد. در سه‌ماهه دوم رحم کمی بالا رفته و فشار آن روی مثانه کاهش پیدا می‌کند.
مصرف بیش از حد کافئین باعث
یکی از عوامل ایجاد این مشکل مصرف بیش از حد کافئین است. موادی مانند کافئین، الکل، نیکوتین و شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است دیواره مثانه را تحریک کنند. به همین دلیل باید مصرف آنها را به حداقل رساند.
ارتباط سردی و تکرر ادرار
در هوای سرد خون با فرکانس بالاتری به اندام‌های حیاتی بدن می‌رسد. به همین دلیل به همین دلیل کلیه‌ها باید خون را سریع‌تر فیلتر کنند. در نتیجه حجم ادرار افزایش پیدا کرده و نیاز شدید به تخلیه ادرار است.
اضطراب
اضطراب و استرس می‌توانند در قسمت‌های مختلف بدن تاثیراتی داشته باشد. علائمی مانند افزایش ضربان قلب، تنفس سریع، مشکل در تمرکز و مشکلات خواب از علائم شایع آن هستند. در برخی افراد اضطراب می‌تواند باعث افزایش تعداد دفعات ادرار شود.
انسان به‌صورت نرمال چند ساعت یک‌بار ادرار می‌کند؟
به طور طبیعی افراد حدود ۶ یا ۷ بار در روز نیاز به تخلیه ادرار دارند. اما زمانی که شخص دچار ادرار مکرر می‌شود، در ۲۴ ساعت بیش از ۷ بار نیاز به تخلیه مثانه پیدا می‌کند.
تکرر ادرار چه زمانی خطرناک است؟
معمولا این عارضه نشانه مشکل جدی نبوده و پس از مدتی برطرف می‌شود. اما اگر همراه با آن علائم دیگری مانند خون در ادرار، بی‌اختیاری ادرار، درد در قسمت شکم، کمر یا پهلو، تب، حالت تهوع یا استفراغ داشتید، باید برای بررسی دقیق به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. گاهی ممکن است ادرار مکرر نشانه عفونت کلیه باشد و عدم توجه به آن باعث ازکارافتادن این اندام می‌شود.