بین‌الحرمین
بین‌الحرمین به فاصله‌ی ۳۷۸ متری بین حرم امام حسین (علیه‌السلام) و حرم حضرت عباس (علیه‌السلام) گفته می‌شود که در گذشته مملو از منازل مسکونی و واحدهای تجاری بود و ارتباط بین این دو حرم، فقط از طریق یک کوچه یا خیابان کم‌عرض امکان داشت. در دوره حکومت صدام، بودجه قابل توجهی برای خرید و تخریب بناهای میان دو حرم تخصیص یافت و خیابان عریضی ایجاد شد که امروزه آن را با نام بین‌الحرمین می‌شناسند.
بین الحرمین امام حسین (علیه‌السلام) در مرکز شهر کربلا در عراق قرار دارد و محدوده‌ی بین حرم حضرت اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) و مرقد قمر بنی هاشم را تشکیل می‌دهد.
تاریخچه
در ابتدا فاصله بین دو حرم، محله‌ای با بافتی قدیمی مملو از کوچه‌پس‌کوچه‌های باریک، خانه و مغازه قرار داشت. ایده‌ی توسعه دو حرم و اتصال آن‌ها مطرح شد که به‌دلیل هزینه هنگفت خرید املاک، اتفاقی دور از دسترس بود. در سال ۱۳۹۳ هجری قمری (۱۳۵۲ شمسی)، اداره عتبات عالیات به دست وزارت اوقاف عراق افتاد و هفت سال بعد کارگروهی برای بازسازی و توسعه حرم‌ها تشکیل شد.
صدام در محرم سال ۱۴۰۵ هجری قمری (۱۳۶۴ شمسی) اعلام کرد که مبلغ هنگفتی برای پروژه توسعه و اتصال حرم‌ها با میدانی واحد اختصاص می‌دهد که بر این اساس، اراضی اطراف حرم خریداری شد. در ادامه، ۱۰ میلیون دلار در اختیار استاندار کربلا قرار گرفت تا برای توسعه اطراف حرم‌ها و احداث بین الحرمین اختصاص یابد. سپس تخریب خانه‌ها، بازار و مغازه‌ها به عرض ۴۰ متر آغاز شد که آثار تاریخی و مساجد قدیمی و غیره نیز در میان آن‌ها به چشم می‌خورد. بین الحرمین در سال ۱۴۰۷ هجری قمری (۱۳۶۶ شمسی) افتتاح و سپس ساختمانهای تجاری در دو طرف آن احداث شد که تا سال ۱۴۱۱ هجری قمری (۱۳۷۰ شمسی) وجود داشت؛ زیرا تعداد زیادی از ساختمان‌ها در اثر انتفاضه شعبانیه مورد اصابت قرار گرفت. پس از آنکه صدام مجددا بر این منطقه مسلط شد، ساختمانهای این محدوده تخریب و فضای بین‌الحرمین گسترش یافت. شیعیان عراق در سال ۱۴۱۵ هجری قمری (۱۳۷۴ شمسی) اقدام به درختکاری در بین‌الحرمین کردند.
آماده‌سازی محوطه بین دو حرم برای استفاده زائران و تسهیل عبورومرور و همچنین تامین فضای مسقف در سال ۱۴۳۱ هجری قمری، مصادف با ۱۳۸۹ هجری شمسی، کلید خورد.
به این ترتیب، برخی ساختمان‌ها و هتل‌های این محدوده تخریب شدند و این پروژه یک میلیون و پانصد هزار متر مربعی آغاز شد که از خیابان «میثم تمار» تا خیابان «جمهوری» را پوشش می‌دهد. وسعت کار به حدی بزرگ است که گفته می‌شود، این طرح در سال ۱۴۵۷ هجری قمری (۱۴۱۴ شمسی) به پایان می‌رسد.
پروژه سنگ‌فرش بین‌الحرمین کربلا و ایجاد سایبان، توسعه تاسیسات زیربنایی و برقی، دوربین مداربسته و دستگاه‌های صوتی، آب سردکن و کولر گازی، یکی دیگر از پروژههای بین‌الحرمین بود که در سال ۱۴۳۱ هجری قمری (۱۳۸۹ شمسی) آغاز شد و در سال ۱۴۳۴ هجری قمری (۱۳۹۲ شمسی) به پایان رسید. سنگ‌فرش بین‌الحرمین مشابه صحن مسجدالحرام، ویژگی خنک نگه داشتن محیط را دارد.
علت فاصله
بین الحرمین امام حسین (علیه‌السلام)، همان جایی است که جنگ روز عاشورا به وقوع پیوست و از در شرقی حرم امام حسین (علیه‌السلام) تا حرم حضرت عباس (علیه‌السلام) حدود ۳۷۸ متر، معادل فاصله بین صفا و مروه در مکه، است. دلیل فاصله بین‌الحرمین به این دلیل است که حضرت عباس (علیه‌السلام) هنگام آوردن آب از نهر علقمه به شهادت می‌رسند؛ اما پیش‌تر از امام حسین (علیه‌السلام) خواسته بودند که برای شرمنده نشدن در برابر طفلان تشنه، بدنشان به خیمه‌ها برگردانده نشود و در نتیجه پیکر مطهر ایشان در نزدیکی محل استقرار سپاهیان یزید به خاک سپرده می‌شود.
علت دویدن
حماسه دویدن (هروله) و زاری، صدها سال است که بین مردم عراق جریان دارد و یادگار و بیانگر اتفاقی است که خاندان بنی اسد در عصر عاشورا تجربه کرد. گروهی از این خاندان در کنار نهر علقمه سکونت داشتند و از وقوع حادثه عاشورا بی‌خبر بودند؛ تا اینکه ساعاتی پس از ظهر، خبر این اتفاق هولناک به آن‌ها می‌رسد. مردان و زنان این قبیله، با شنیدن خبر شهادت امام حسین (ع) و یارانش، مسیر حدود ۳۵ کیلومتری تا قتلگاه را می‌دوند و بر سر و سینه می‌زنند. دویدن آنان نشانگر شوک و ناباوری از وقوع چنین جنایتی بر خاندان پیغمبر است. در نهایت این خاندان بنی اسد بودند که بدن مطهر شهدا را دفن کردند.
در حال حاضر، میلیون‌ها نفر از عزاداران در روز عاشورا و پس از اذان ظهر و با پایان نماز ظهر و عصر، در مراسم «طویریج» شرکت می‌کنند. این مراسم که معروف‌ترین عزاداری خودجوش مردمی است، از منطقه «قنطره السلام» شروع می‌شود و عزاداران در تمام طول مسیر می‌دوند و در ادامه از مرقد حضرت اباالفضل العباس (علیه‌السلام) عبور می‌کنند تا به مرقد امام حسین (علیه‌السلام) برسند. مردم با پای برهه بر سر و سینه می‌زنند و شعار لبیک یا حسین (علیه‌السلام) می‌دهند.
اعمال بین‌الحرمین
زیارت از حرم‌های امام حسین (علیه‌السلام) و حضرت ابوالفضل با مناسک و آداب خاص انجام می‌شود. رعایت این آداب سبب بهره‌مندی بیشتر از زیارت این قبور متبرک خواهد شد. از برجسته‌ترین آداب زیارت بین الحرمین و حرم‌ها می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- وضو داشتن
- پوشیدن لباس تمیز و آراسته
- خواندن زیارت عاشورا
- خواندن اذن دخول
- ذکر گفتن
- تلاوت قرآن
- خواندن نماز در جوار مقبره‌ها
بسیاری از شیعیان به نشانه‌ی ادب و خشوع در برابر بارگاه متبرک این امامان، در صحن بین الحرمین، بدون کفش راه می‌روند. زیارت حرم امام حسین (ع) در روز اربعین، در کتب دینی بسیار توصیه شده است.
در طول سالیان گذشته مردم کربلا و شیعیانی که در روزهای عاشورا به این شهر سفر می‌کنند، آیین عصر عاشورا را با دویدن در بین الحرمین برپا می‌کنند. علت دویدن در بین الحرمین ریشه در اتفاقات پس از حادثه کربلا دارد.
بعد از ظهر عاشورا و پس از کشته شدن امام حسین (علیه‌السلام) و یارانشان، گروهی از زنان سراسیمه خود را به به نزدیکی نهر علقمه در شمال شرقی کربلا رساندند و خبر حادثه کربلا را به مردم آن ناحیه دادند. از شنیدن این واقعه مردم سراسیمه مسافتی در حدود ۳۵ کیلومتر را با شیون و عزاداری دویدند و به پیکر شهیدان رسیدند. دویدن در بین الحرمین در عصر عاشورا یادآوری و نمادی از خشم و غم مردم پس از واقعه کربلا است.
اماکن مذهبی نزدیک
در طول مسیر بین الحرمین اماکن متبرک دیگری وجود دارند. این مکان‌ها شامل مقتل فرزندان و یاران امام حسین (علیه‌السلام) و محل بریده شدن دو دست حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) است.
قتلگاه
بنا بر روایات این محل جایگاه به شهادت رسیدن و جدا شدن سر حسین بن علی (علیه‌السلام) است و در نزدیکی آرامگاه حبیب بن مظاهر از یاران نزدیک امام (علیه‌السلام) قرار دارد. این بخش به نسبت سایر نقاط اطراف پایین‌تر است و به همین دلیل از آن با عنوان گودال قتلگاه یاد می‌شود. امروزه در این محل حجره‌ای نقره‌ای با پنجره‌ای رو به صحن ساخته‌اند که در آن سردابی با در نقره‌ای قرار دارد. از این سرداب با عنوان مقتل امام حسین (علیه‌السلام) یاد می‌شود. در انتهای رواق جنوب غربی حرم امام حسین (علیه‌السلام)، سالنی باریک وجود دارد که به قتلگاه می‌رسد.
تل زینبیه
این مکان محل ایستادن حضرت زینب (س) و دیگر بانوان قافله امام حسین (علیه‌السلام) در روز عاشورا است که اشراف کاملی به قتلگاه دارد. تل زینبیه در جنوب غربی حرم سید الشهدا و بین قتلگاه و خیمه‌گاه قرار گرفته و از محیط اطراف در حدود پنج متر مرتفع‌تر است. تل زینبیه با قتلگاه ۳۵ متر فاصله دارد.
مدفن شهدا
مقبره تمام یاران شهید امام حسین (علیه‌السلام) در در نزدیکی بارگاه و در فاصله چند متری جنوب شرقی ضریح امام حسین (علیه‌السلام) قرار دارد. امروزه در این مکان اتاقی ۱۲ متری با پنجره‌ای از جنس نقره به طول پنج متر ساخته‌اند. اسامی شهدای کربلا و زیارتنامه مخصوص آن‌ها بر کتیبه‌های آبی رنگ در نزدیکی مقبره‌ها حک شده‌اند.
مقام دست راست و دست چپ حضرت عباس (علیه‌السلام)
مقام دست‌های حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) دو مکان مختلف در بین‌الحرمین هستند که بنا بر روایات مختلف در این مکان‌ها دست‌ها از بدن حضرت عباس (علیه‌السلام) جدا شد و به همین دلیل در این دو مکان نمادهایی ساخته‌اند. مقام دست راست پنجره‌ای برنزی در دیوار خانه‌ای قدیمی است که در گذشته محل عبور نهر علقمه بوده است و امروزه در شمال شرقی حرم حضرت عباس (علیه‌السلام) قرار دارد. مقام دست چپ نیز پنجره‌ای برنزی با حاشیه‌های آینه‌کاری است و در جنوب شرقی حرم حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) قرار دارد.
خیمه‌گاه
خیمه‌گاه در قسمت جنوب غربی حرم سید الشهدا قرار گرفته است و شیعیان از گذشته به زیارت بنای ساخته شده در این مکان می‌رفتند. خیمه گاه ۲۵۰ متر با حرم فاصله دارد و محل اتراق امام (علیه‌السلام) و یاران ایشان در روز عاشورا بوده است. هر سال و مصادف با ظهر عاشورا آیین خیمه سوزان در این محل برگزار می‌شود.
مقام علی اکبر
مقام علی اکبر محل شهادت حضرت علی اکبر، فرزند بزرگ امام حسین (علیه‌السلام) است و در شمال شرقی حرم قرار دارد. این مقام در فاصله ۶۰۰ متری تل زینبیه واقع شده است و به نسبت سایر مکان‌ها فاصله بیش‌تری تا خیمه‌گاه دارد. برای رسیدن به مقام علی اکبر باید از قسمت شمالی حرم امام حسین (علیه‌السلام) به کوچ سدره بروید و به سومین کوچه در سمت راست وارد شوید.
مقام علی اصغر
مقام علی اصغر نیز محل شهادت فرزند ۶ ماهه امام حسین (علیه‌السلام) است. این مقام در خیابان سدره و قبل از مقام علی اکبر قرار دارد. با ورود به کوچه به اتاق کوچکی می‌رسید که گهواره‌ای کوچک در آن قرار دارد. این مکان، مقام علی اصغر است.