اقیانوسیه

اقیانوسیه (به انگلیسی: Oceania) به‌عنوان یک قاره و یک منطقه جغرافیایی شناخته می‌شود که شامل چهار منطقه فرعی استرالزی، ملانزی، میکرونزی و پلی‌نزی است. در مجموع اقیانوسیه دارای مساحت زمینی در حدود 9،000،000 کیلومتر مربع و جمعیتی در حدود 44.4 میلیون نفر در سال 2022 است. در مقایسه با دیگر قاره‌ها، اقیانوسیه از نظر مساحت کوچک‌ترین و از نظر جمعیت دومین قاره کم جمعیت پس از قطب جنوب محسوب می‌شود.

نقشه قاره استرالیا و اقیانوسیه

تعاریف از اقیانوسیه متفاوت است. گسترده‌ترین تعریف اقیانوسیه شامل جزایر زیادی بین سرزمین اصلی آسیا و قاره آمریکا می‌شود. کشور جزیره‌ای استرالیا تنها قطعه زمین در این منطقه است که به اندازه کافی بزرگ است که معمولاً به‌عنوان یک قاره در نظر گرفته می‌شود.

بزرگترین و پرجمعیت‌ترین کشور در اقیانوسیه، استرالیا و بزرگترین شهر آن سیدنی است. کوه پونچاک جایا در استان هایلند پاپوآ در کشور اندونزی، بلندترین قله در اقیانوسیه با ارتفاع 4884 متر است.

جغرافیا

جزایر این قاره در منطقه بزرگ از اقیانوس آرام پراکنده شده است. جزایر اقیانوسیه به گینه نو در غرب، جزایر بونین (اوگاساوارا) در شمال غربی، جزایر هاوایی در شمال شرقی، جزیره ایستر و جزیره سالای گومز در شرق و جزیره مک کواری در جنوب محدود می‌شوند. در بیشتر تعاریف اقیانوسیه، برخی جزایر اقیانوس آرام مانند فیلیپین، تایوان، جزایر ریوکیو (ژاپن) و مجمع‌الجزایر ژاپن، که همگی در حاشیه آسیا هستند، و همچنین جزایر آلوتی و سایر جزایر آلاسکا یا کانادا مستثنی شده‌اند. جزایر اقیانوسیه از مدار 28 درجه شمالی تا جزایر بونین در نیمکره شمالی، و مدار 55 درجه جنوبی تا جزیره مک کواری در نیمکره جنوبی پراکنده شده‌اند.

مناطق

چهار منطقه فرعی این قاره عبارتند از:

• ملانزی: در جنوب غربی، شامل گینه نو، دومین جزیره بزرگ جهان پس از گرینلند و بزرگترین جزیره اقیانوس آرام است. دیگر گروه‌های اصلی ملانزی از شمال به جنوب مجمع‌الجزایر بیسمارک، جزایر سلیمان، جزایر سانتا کروز، وانواتو، فیجی و کالدونیای جدید هستند.

• استرالزی: شامل استرالیا، نیوزلند و جزایر مجاور در اقیانوس آرام است. این منطقه از غرب به اقیانوس هند و از جنوب به اقیانوس جنوبی محدود شده است.

• میکرونزی: در شمال خط استوا و غرب خط بین‌المللی تاریخ قرار دارد، شامل جزایر ماریانا در شمال غربی، جزایر کارولین در مرکز، جزایر مارشال در غرب و جزایر کیریباتی در جنوب شرقی است.
• پلی‌نزی: از هاوایی در شمال تا نیوزلند در جنوب امتداد دارد و شامل تووالو، توکلائو، ساموآ، تونگا و جزایر کرمادک در غرب، جزایر کوک، جزایر سوسایتی و جزایر آسترل در مرکز، و جزایر مارکیز، تواموتو، جزایر مانگاروا و جزیره ایستر در شرق می‌شود.

جمعیت‌شناسی

دین

دین غالب در اقیانوسیه مسیحیت (73%) است. نظرسنجی در سال 2011 نشان داد که 92٪ در ملانزی، 93٪ در میکرونزی و 96٪ در پلی‌نزی خود را مسیحی توصیف کردند. در سرشماری سال 2018، 37 درصد از نیوزلندی‌ها به مسیحیت وابسته بودند و 48 درصد اعلام کردند که دین ندارند. در سرشماری سال 2016، 52٪ از جمعیت استرالیا برخی از انواع مسیحیت را اعلام کردند و 30٪ اظهار داشتند "بدون دین".

در سرشماری‌های اخیر استرالیا و نیوزیلند، بخش بزرگی از جمعیت می‌گویند که به «هیچ دینی» تعلق دارند (که شامل آتئیسم، آگنوستیک، دئیسم و اومانیسم سکولار می‌شود).

هندوئیسم یک مذهب اقلیت در اقیانوسیه است. فیجی با 29.7 درصد بالاترین درصد هندوها را در اقیانوسیه دارد. در نیوزیلند، هندوها 2.65 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند. ساموآ نیز جمعیت هندو قابل توجهی دارد.

از دیگر ادیان این منطقه می‌توان به اسلام و بودیسم اشاره کرد که ادیان اقلیت برجسته در استرالیا و نیوزیلند هستند. در بین اقلیت‌ها یهودیت، سیک و جینیسم نیز حضور دارند.

زبان

زبان‌های بومی اقیانوسیه به سه گروه جغرافیایی عمده تقسیم می‌شوند:

• خانواده بزرگ زبان‌های آسترونزیایی شامل زبان‌هایی مانند مالایی (اندونزیایی)، و زبان‌های اقیانوسیه‌ای مانند زبان کیریباسی، زبان فیجیایی، زبان مائوری یا زبان هاوایی
• زبان‌های بومی استرالیا، از جمله خانواده بزرگ زبان‌های پاما-نیونگایی
• زبان‌های پاپوآیی گینه نو و جزایر مجاور، از جمله خانواده بزرگ زبان‌های فرا-گینه نو

زبان‌های استعماری عبارتند از انگلیسی در استرالیا، نیوزیلند، هاوایی، و بسیاری از مناطق دیگر. فرانسوی در کالدونیای جدید، پلی‌نزی فرانسه، والیس و فوتونا و وانواتو، ژاپنی در جزایر بونین (اوگاساوارا)، اسپانیایی در مجمع‌الجزایر گالاپاگوس و جزیره ایستر.

زبان‌های کریول‌ نیز وجود دارند که از تعامل مالایی یا زبان‌های استعماری با زبان‌های بومی به‌وجود آمده‌اند. شماری از این زبان‌های آمیخته عبارتند از توک پیسین، بیسلاما، چاباکانو، گویش‌های مختلف کریول مالایی، پیجین هاوایی، زبان نورفکی و زبان پیت‌کرنی. تعاملات بین آسترونزی‌ها و پاپوآیی‌ها باعث پدید آمدن موارد متعددی زبان‌های ترکیبی مانند مایسین شده است.

مهاجران تازه نیز زبان‌های خود را به منطقه آورده‌اند، مانند زبان‌های ماندارین، هندی، ایتالیایی، عربی، پرتغالی، لهستانی، آلمانی، اسپانیایی، روسی، کره‌ای، کانتونی و یونانی در استرالیا و نیوزلند، یا هندی فیجی در فیجی.

مهاجرت

چندفرهنگی‌ترین مناطق اقیانوسیه که دارای درجه بالایی از مهاجرت هستند، استرالیا، نیوزلند و هاوایی هستند. از سال 1945، بیش از 7 میلیون نفر در استرالیا ساکن شده‌اند. از اواخر دهه 1970، افزایش قابل توجهی در مهاجرت از کشورهای آسیایی و سایر کشورهای غیر اروپایی اتفاق افتاد و استرالیا را به یک کشور چند فرهنگی تبدیل کرد.

سیدنی چندفرهنگی‌ترین شهر اقیانوسیه است، با بیش از 250 زبان مختلف که حدود 40 درصد از ساکنان آنها در خانه به زبانی غیر از انگلیسی صحبت می‌کنند. علاوه بر این، 36 درصد از جمعیت گزارش داده‌اند که در خارج از کشور به دنیا آمده‌اند، که کشورهای پر تکرار ایتالیا، لبنان، ویتنام و عراق هستند. ملبورن نیز نسبتاً چندفرهنگی است و دارای بزرگترین جمعیت یونانی زبان در خارج از اروپا، و دومین جمعیت آسیایی بزرگ در استرالیا پس از سیدنی است.

اقتصاد

استرالیا و نیوزلند تنها کشورهای مستقل بسیار توسعه یافته در این منطقه هستند و اقتصاد استرالیا با فاصله زیاد بزرگ‌ترین و مسلط‌ترین اقتصاد در منطقه و یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان است. کالدونیای جدید، هاوایی و پلی‌نزی فرانسه نیز بسیار توسعه یافته‌اند اما دولت‌های مستقلی نیستند. تولید ناخالص داخلی سرانه استرالیا از نظر برابری قدرت خرید بالاتر از بریتانیا، کانادا، آلمان و فرانسه است. نیوزلند همچنین یکی از جهانی‌ترین اقتصادهاست و تا حد زیادی به تجارت بین‌المللی وابسته است.

در مجموع، اقیانوسیه دارای ترکیب متنوعی از اقتصادها از بازارهای مالی بسیار توسعه یافته و رقابتی جهانی مانند استرالیا، پلی‌نزی فرانسه، هاوایی، کالدونیای جدید و نیوزلند است که از نظر کیفیت زندگی و شاخص توسعه انسانی رتبه بالایی دارند، تا اقتصادهای بسیار توسعه نیافته کیریباتی، پاپوآ گینه نو، تووالو، وانواتو و گینه نو غربی (اندونزی)، در حالی که اقتصادهای متوسط جزایر اقیانوس آرام مانند فیجی، پالائو و تونگا را نیز در بر می‌گیرد.