کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، یک سازمان فرهنگی و هنری ناسودبر است که با هدف پر کردن کمبود آثار و محصولات فرهنگی برای کودکان و نوجوانان در دی‌ماه ۱۳۴۴ با ریاست فرح پهلوی و مدیریت لیلی امیرارجمند تأسیس شد. این کانون دارای گسترده‌ترین شبکه کتابخانه‌های کودکان و نوجوانان در ایران است و به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین تولیدکنندگان و ناشران کتاب‌های کودک و نوجوان در کشور شناخته می‌شود. علاوه بر این، کانون به تهیه و تولید فیلم و سایر فراورده‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان نیز پرداخته است.
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام رسمی شرکت: | کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان |
| تاریخ تاسیس: | ۱۳۴۴ |
| بنیانگذاران: | فرح پهلوی - لیلی امیرارجمند |
| مدیر عامل: | حامد علامتی |
| دفتر مرکزی: | تهران، خیابان خالد اسلامبولی (وزرا)، پلاک ۲۴ |
| وبسایت: | www.kpf.ir |
| حوزه فعالیت: | توسعهٔ کتاب‌خوانی - پرورش خلاقیت و مهارت‌های فکری |
| محصولات: | کتاب، فیلم‌های کوتاه، بلند، زنده، مستند، پویانمایی، نوار موسیقی، نمایش عروسکی، سرگرمی‌های سازنده، اسباب‌بازی و نرم‌افزارهای آموزشی رایانه‌ای |
| زیرمجموعه‌ها: | کانون زبان ایران |
| تعداد کارکنان: | ۹۰۰۰ نفر |
پس از انقلاب ۱۳۵۷، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌عنوان یک شرکت دولتی تحت نظر وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه داد.
فعالیت‌ها و امکانات
امروزه کانون دارای بیش از ۱۰۰۰ مرکز فرهنگی ثابت، سیار شهری، سیار روستایی و پستی در سراسر ایران است و با ارائه فعالیت‌های فرهنگی و هنری، ارتباطی نزدیک و چهره‌به‌چهره با کودکان و نوجوانان برقرار می‌کند. از جمله فعالیت‌های این کانون می‌توان به انتشار ۱۴۰ عنوان کتاب با شمارگانی بیش از ۳ میلیون جلد در سال، تولید هزاران دقیقه فیلم‌های کوتاه، بلند، مستند و پویانمایی، تولید نوارهای موسیقی، نمایش‌های عروسکی، سرگرمی‌های سازنده، اسباب‌بازی و نرم‌افزارهای آموزشی رایانه‌ای اشاره کرد.
کانون زبان ایران
کانون زبان ایران نیز به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های کانون پس از انقلاب به فعالیت خود ادامه داده است. این کانون با داشتن شعبه‌های متعدد در سراسر کشور، آموزش زبان‌های مختلف از جمله فارسی، انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، ایتالیایی، روسی و عربی را بر عهده دارد.
وظایف کانون بر پایه اساس‌نامه
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در اساس‌نامه خود وظایف متعددی را بر عهده دارد، از جمله:
- ایجاد مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی و هنری ویژه کودکان و نوجوانان در نقاط مختلف کشور
- توسعه و تکمیل کتابخانه‌های عمومی ثابت و سیار
- همکاری با سازمان‌ها برای ایجاد بخش‌های ویژه کودکان و نوجوانان
- تهیه و چاپ محصولات دیداری و شنیداری
- فراهم‌آوردن وسایل و کلاس‌های آموزشی
- تولید، خرید، پخش، نمایش و فروش فیلم‌های سینمایی و تئاتر مخصوص کودکان و نوجوانان
- ایجاد کتابخانه‌های سیار و پستی برای عرضه کتاب به کودکان و نوجوانان در مناطق روستایی و محروم
- کمک به توسعه و ترویج ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان از طریق تشویق نویسندگان، طراحان، هنرمندان، ناشران و همکاری با آنها
- همکاری با تمامی سازمان‌های داخلی و بین‌المللی که اهداف مشترکی با کانون دارند
تاریخچه کانون و گسترش آن
ایجاد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به منظور پر کردن اوقات فراغت این گروه سنی و ارائه آموزش و سرگرمی مناسب بود. کانون با هدف فراگیر کردن فرهنگ کتاب‌خوانی میان کودکان و نوجوانان، با حمایت شرکت ملی نفت ایران و وزارت آموزش و پرورش راه‌اندازی شد.
تا پیش از تأسیس کانون، ادبیات کودک و نوجوان در ایران به شکل مشخصی وجود نداشت و اغلب شامل داستان‌هایی بود که به صورت شفاهی نقل می‌شد. کانون با همکاری کشورهایی چون فرانسه، ایالات متحده آمریکا و مجارستان در زمینه‌های مختلف مانند نقاشی کتاب کودکان، به تقویت ادبیات کودک پرداخت.
کانون پرورش فکری زیر نظر هیئت مدیره و مدیرعامل اداره می‌شد. ساختار سازمانی کانون شامل بخش‌های امور اداری، کتابخانه‌ها، چاپ کتاب، سینما، تئاتر، جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان، پژوهش‌های فرهنگی و هنری، بایگانی فیلم و روابط عمومی بود.
کتابخانه‌ها
لیلی امیرارجمند با حمایت فرح پهلوی اولین کتابخانه کودک در ایران را راه‌اندازی کرد. این کتابخانه در پارک فرح (باغ جلالیه) قرار داشت. هم‌زمان با این، چندین کتابخانه در دبستان‌های جنوب شهر تهران نیز برپا شد. کتابخانه دوم در باغشاه در انبار یک دبستان آغاز به کار کرد. تا سال ۱۳۵۷، بیش از ۲۹ کتابخانه ثابت و ۱۰ کتابخانه سیار در تهران فعالیت داشتند.
کتابخانه‌های کانون علاوه بر ارائه کتاب، فضایی برای آموزش، نوآوری و فعالیت‌های متنوع مانند داستان‌سرایی، آشنایی با کتاب‌های نوین، نمایش فیلم، مسابقه‌های هوش و آمادگی ذهن، مشاعره، شطرنج، نمایشگاه‌های گوناگون، آموزش نقاشی و موسیقی ایجاد کرده‌اند.
انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
سرمایه اولیه انتشارات کانون از عواید حاصل از ترجمه کتاب "دخترک دریا" توسط فرح پهلوی به دست آمد. مدیریت بخش انتشارات به فیروز شیروانلو سپرده شد. انتشارات کانون با چاپ کتاب‌های با کیفیت، استانداردهای جدیدی برای ادبیات کودکان و نوجوانان در ایران ایجاد کرد و جوایز ملی و جهانی متعددی را از آن خود کرد.
جشنواره‌های فیلم‌های کودکان و نوجوانان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با هدف نمایش فیلم‌های ویژه کودکان و نوجوانان و ارائه آثار برجسته جهانی در آموزش و پرورش کودکان، اقدام به برگزاری جشنواره‌های فیلم‌های کودکان و نوجوانان نمود. نخستین جشنواره جهانی فیلم‌های کودکان در آبان‌ماه ۱۳۴۵ آغاز به کار کرد و این رویداد بعدها به عنوان یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی ویژه کودکان شناخته شد.
سینما و تئاتر
در سال ۱۳۴۹، مرکز سینمایی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با هدف تولید فیلم‌های آموزشی و پرورشی برای کودکان تأسیس شد. بسیاری از فیلم‌سازان معروف مانند عباس کیارستمی و بهرام بیضایی در این مرکز فعالیت کردند. همچنین، مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون از سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد و برنامه‌های متنوعی در حوزه تئاتر برای کودکان ارائه کرد.
آموزش و پژوهش‌های فرهنگی
کانون پرورش فکری با هدف ارائه آموزش‌های متنوع در زمینه‌های فرهنگی و هنری به کودکان و نوجوانان، اقدام به ایجاد مراکز آموزشی و پژوهشی کرد. مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی با انجام بررسی‌ها و تحقیقات متنوع به توسعه برنامه‌های فرهنگی کانون کمک کرد.
پس از انقلاب
پس از انقلاب ۱۳۵۷، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یک شرکت دولتی تحت نظر وزارت آموزش و پرورش به فعالیت خود ادامه داد. در سال‌های اخیر، این کانون همچنان به عنوان یک نهاد پیشرو در حوزه آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان در ایران فعالیت می‌کند.
تأسیس مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای
از سال ۱۳۶۱، کانون با تأسیس مرکز سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای، به تولید محصولات متنوعی در زمینه اسباب‌بازی و نرم‌افزارهای آموزشی پرداخت. این مرکز با طراحی و تولید محصولات خلاقانه، نقش مهمی در توسعه صنعت سرگرمی و بازی‌های آموزشی در ایران ایفا کرده است.
آموزش نجوم
کانون با هدف آموزش نجوم به کودکان و نوجوانان، رصدخانه آموزشی زعفرانیه را در سال ۱۳۶۸ تأسیس کرد. این مرکز به عنوان نخستین مرکز آموزش نجوم آماتوری در ایران به فعالیت پرداخت و به برگزاری کلاس‌های آموزشی و برنامه‌های نمایش اسلایدهای نجومی پرداخت.
گسترش فعالیت‌ها
کانون پرورش فکری با بیش از ۱۰۰۰ مرکز فرهنگی، هنری، ثابت و سیار در سراسر ایران، همچنان به ارائه خدمات متنوع فرهنگی و هنری به کودکان و نوجوانان ادامه می‌دهد. این کانون با توجه به تاریخچه غنی و فعالیت‌های گسترده خود، نقشی بی‌بدیل در توسعه فرهنگ و هنر کودک و نوجوان در ایران ایفا کرده است.