آلپرازولام
آلپرازولام یا زاناکس (به انگلیسی: Alprazolam) یک داروی ضد اضطراب و آرام بخش است که برای درمان اختلالات اضطرابی، اضطراب همراه با افسردگی و اختلال هراس یا پانیک استفاده می شود.
قرص آلپرازولام در دسته‌ای از داروها به نام بنزودیازپین ها قرار دارد و با کاهش تحریک غیرعادی در مغز عمل می‌کند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) آلپرازولام را در سال ۱۹۸۱ تایید کرد.
نحوه عملکرد
عملکرد آلپرازوالام به شکل تقویت یک ماده‌ی شیمیایی طبیعی در بدن به نام گابا (گاما‌آمیتو‌نوتریک اسید GABA) است. نیمه عمر این دارو زیاد است و دفع آن ادراری است.
نحوه مصرف
- پیش از شروع مصرف داروی آلپرازولام یا قبل از هربار مصرف مجدد این دارو، حتماً راهنمای مصرف دارویی را که پزشک داروخانه به شما می‌دهد، مطالعه کرده و از دستورات درج شده در آن پیروی کنید.
- تا زمانی‌که عملکرد و اثربخشی دارو رضایت‌بخش باشد، ممکن است پزشک شما دوز مصرفی داروی آلپرازولام را به‌تدریج افزایش دهد.
- اگر برای مدتی طولانی دوز بالایی از آلپزازولام مصرف شود، احتمال بروز علائم ترک ناگهانی دارو، بالا می‌رود. در نتیجه قطع ناگهانی دوز مصرفی این دارو، ممکن است به علائمی نظیر تشنج منجر شود.
- برای جلوگیری از پدیدار شدن این علائم و نشانه‌ها، پزشک شما دوز مصرفی آلپرازولام را تدریجی افزایش می‌دهد. هر کدام از علائم ترک ناگهانی را فوراً با پزشکتان در میان بگذارید.
- هرچند مصرف داروی آلپرازولام به درمان بیماران زیادی کمک کرده است، اما گاهی منجر به اعتیاد داوریی شده است. سابقه‌ی هرگونه سوء‌مصرف مواد (مصرف بیش‌از‌حد الکل یا مواد مخدر)، خطر اعتیاد به داروی آلپرازولام را افزایش خواهد داد.
- پیروی دقیق از دستورات پزشک، موجب کاهش خطر اعتیاد دارویی می‌شود.
- مصرف طولانی‌مدت از داروی آلپروازولام ممکن است عملکرد و اثربخشی دارو را کاهش دهد؛ در چنین شرایطی حتماً این مسئله را با پزشکتان در میان بگذارید.
- تجویز و تعیین دوز مصرفی این دارو برای درمان اضطراب یا دیگر اختلالات روانی تنها بر عهده روانپزشک است؛ از این‌رو از مصرف خودسرانه دارو جدا خودداری کنید.
- این دارو را می‌توان همراه یا بدون غذا مصرف کرد. اما بهتر است که برای پیشگیری از عوارض گوارشی آن را با غذای نیمه سنگین دریافت کرد.
- در صورت استفاده از آلپرازولام مایع، حتما از قطره‌چکان مخصوص آن برای تعیین دوز مصرفی استفاده کنید.
- در سنین بالای ۶۵ سال، مصرف این دارو را با احتیاط بیشتری در نظر داشته باشید.
مدت زمان تاثیر
این دارو انواع مختلفی در جذب دارد. برخی از آن‌ها از انواع آهسته رهش، برخی پیوسته رهش و برخی دیگر سریع‌رهش هستند. همین مورد به میزان اثر آن‌ها و مدت زمانی که طول می‌کشد تا دارو برای خواب اثر کند، موثر است. قرص سریع‌رهش آن ۱ تا ۲ ساعت طول می‌کشد تا اثر کند. پیوسته رهش آن به آرامی اثر می‌گذارد و ۹ ساعتی طول می‌کشد تا تاثیر آن کامل شود. اما اثربخشی آن از ۱ ساعت بعدد از مصرف شروع می‌شود.
عوارض
مصرف آلپرازوالام ممکن است منجر به عوارضی مثل:
- افزایش تولید بزاق
- و تغییر در میل یا توان جنسی شود.
در صورت تشدید یا تداوم هرکدام از این علائم، با پزشک خود صحبت کنید. جهت کاهش خطر سرگیجه و عدم تعادل، به آرامی از جای خود بلند شوید.
در صورتی که پزشک داروی آلپرازولام را برای شما تجویز کرده است، مطمئن باشید فوائد آن بیش از مضراتش بوده است. همچنین لازم است بدانید اکثر افرادی که داروی آلپرازولام را مصرف کرده‌اند، عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده‌اند. چنانچه با عوارضی نظیر:
- تغییرات خلق (توهم، افکار خودکشی)
- لکنت زبان یا اختلال گفتاری
- عدم تعادل
- اختلال در هنگام راه رفتن
- یا مشکلات حافظه
مواجه شده‌اید، سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید. اگر این نشانه‌های خیلی نادر اما خطرناک را مشاهده کردید، بلافاصله از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید:
لازم است بدانید که واکنش آلرژیک جدی در مورد داروی آلپرازولام نادر است. با وجود این، اگر واکنش آلرژیکی جدی، مثل:
- علائم پوستی
- خارش
- گیجی شدید
- و اختلال تنفسی
را تجربه کردید، سریعاً از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید. با توجه به اینکه لیست عوارض کامل نیست، ممکن است با عارضه‌ای برخورد کنید که ذکر نشده باشد. در این موارد با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.
موارد احتیاط
پیش از مصرف، اگر به داروی آلپرازولام یا سایر بنزودیازیپین‌ها (مانند دیازپام یا لورازپام) حساسیت دارید، این موضوع و سایر حساسیت‌هایتان را با پزشک درمیان بگذارید. داروی آلپرازولام ممکن است شامل ترکیبات غیرفعالی باشد که موجب بروز حساسیت یا مشکلات دیگر شود.
چنانچه سابقه‌ی بیماری‌های زیر را دارید، حتماً این موارد را با پزشکتان در میان بگذارید:
- بیماری‌های شدید تنفسی یا ریوی (مثل آپنه‌ی خواب، وقفه‌ی تنفسی در خواب یا بیماری مزمن انسداد ریه (COPD))
- بیماری‌های کبد
- بیماری‌های کلیوی
همچنین چنانچه در شما یا در خانواده‌تان سابقه‌ی سوء‌مصرف مواد (الکل یا مواد مخدر) وجود دارد، داروی آلپرازولام ممکن است موجب گیجی و ناهوشیاری شما شود.
الکل و ماری‌جوآنا این حالات را تشدید می‌کند، لذا از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، تا زمانی که در هوشیاری کامل به‌سر ببرید، اجتناب کنید. هنگام مصرف آلپرازولام از مصرف الکل پرهیز کنید و در صورت مصرف ماری‌جوآنا با پزشک خود صحبت کنید.
ضمناً، قبل از هرگونه جراحی همه‌ی داروهایی را که مصرف می‌کنید را با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید. سالمندان در مقابل عوارض جانبی دارو، خصوصاً خواب‌آلودگی و عدم تعادل، حساس‌تر می‌باشند.
بارداری و شیردهی
استفاده از این دارو در زمان بارداری و شیردهی اصلاً توصیه نمی‌شود و ممکن است به جنین یا نوزاد آسیب بزند. مصرف آلپرازولام بر پرستاری و مراقبت از نوزدان، اثر نامطلوب می‌گذارد.
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تاثیر داروی آلپرازولام را تغییر دهد یا سبب افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود. این مقاله شامل تمامی تداخلات دارویی ممکن نیست؛ لذا لیست تمامی داروهای مصرفی‌تان را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید و بدون صلاح‌دید پزشک شروع به مصرف، قطع یا تغییر دوز داروی آلپرازولام نفرمایید.
داروهای زیر ممکن است با داروی آلپرازولام تداخل داشته باشد. در صورت مصرف این داروها، پزشک خود را مطلع سازید.
- سدیم اکسی‌بات
این داروها می‌توانند عملکرد داروی آلپرازولام را تحت تاثیر قرار دهند:
- داروهای ضدقارچ آزول (کتوکونازول ایتراکونازول)
- برخی داروهای ضدافسردگی (فلووکسامین، فلوکستین، نفازودون)
- داروهای درمان HIV (دلاویریدین یا داروهای بازدارنده‌ی پروتئاز ایندیناویر)
- آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید (اریترومایسین)
- ریفامایسین‌ها (ریفابوتین)
- سنت جونر ورت (عصاره‌ی گل راعی)
اگر داروی آلپرازولام را همزمان با داروهایی مصرف کنید که عوارضی همچون خواب‌آلودگی و بروز مشکلات تنفسی دارند، خطر عوارض جانبی جدی داروی آلپرازولام (خواب‌آلودگی شدید، تنفس آهسته و تنفس کم‌عمق) ممکن است افزایش پیدا کند.
اگر از موارد زیر استفاده می‌کنید، حتماً پیش از مصرف آلپرازولام، با پزشک خود مشورت کنید:
- مسکن‌های اپیوئیدی
- داروهای ضدسرفه (کدئین، هیدروکودون)
- داروهای شل‌کننده‌ی عضلات (کاریسوپردول، سیکلوبنزاپرین)
- آنتی‌هیستامین‌هایی مثل (ستیریزین و دیفن‌هیدرامین)
برچسب تمام داروهایی را که مصرف می‌کنید را بررسی کنید. زیرا داروهای سرماخوردگی، ضدحساسیت و ضدسرفه ممکن است حاوی عناصری باشند که منجر به خواب‌آلودگی شوند.