سرخک
سرخک یا موربیلی (به انگلیسی: measles) یک ویروس بسیار مسری است که می‌تواند سبب عوارض جدی سلامتی از جمله مرگ شود. سرخک یک بیماری جدی است که می‌تواند به سرعت و به راحتی در بین افرادی که واکسینه نشده‌اند گسترش یابد. سرخک یکی از شایع‌ترین بیماری های دوران کودکی است و با بثورات قرمز رنگی که تمام بدن را می‌پوشاند مشخص می‌شود.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | موربیلی |
| نشانه ها: | تب، سرفه خشک، آبریزش بینی، گلو درد، چشم های ملتهب (ورم ملتحمه)، لکه های سفید ریز با مرکز سفید مایل به آبی روی یک پس زمینه قرمز |
| عوارض: | عفونت گوش، برونشیت، التهاب حنجره یا خروسک، پنومونی، انسفالیت |
| علت(ها): | ویروس |
| عوامل خطرناک: | غیر واکسینه بودن، مسافرت های بین المللی، کمبود ویتامین A |
| روش های درمان: | واکسیناسیون |
سالانه حدود 20 میلیون نفر به سرخک مبتلا می‌شوند. علائم سرخک شامل تب، آبریزش بینی، سرفه و بثورات پوستی است که در سراسر بدن پخش می‌شود.
علائم
علائم سرخک حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شود. علائم و نشانه های سرخک معمولاً شامل موارد زیر است:
- سرفه خشک
- آبریزش بینی
- چشم های ملتهب (ورم ملتحمه)
- لکه های سفید ریز با مرکز سفید مایل به آبی روی یک پس زمینه قرمز که در داخل دهان و روی لایه داخلی گونه وجود داردکه به آن‌ها لکه‌های کوپلیک نیز می‌گویند.
- نوعی بثورات پوستی که از لکه های بزرگ و مسطح تشکیل شده که اغلب روی یکدیگر می‌افتند.
این عفونت مراحلی دارد که در یک دوره دو تا سه هفته به ترتیب اتفاق می‌افتند.
- عفونت و دوره نهفتگی: برای ۱۰ تا ۱۴ روز اول بعد از آلوده شدن، ویروس سرخک به صورت نهفته می‌ماند. در این مدت هیچ نشانه و علائمی از سرخک ندارید.
- علائم و نشانه های غیر اختصاصی: سرخک معمولاً با تب خفیف تا متوسط آغاز می‌شود که اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، چشم های ملتهب (ورم ملتحمه) و گلودرد همراه است. این بیماری نسبتاً خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد.
- بیماری حاد و بثورات: بثورات از نقاط قرمز كوچكی تشكيل شده‌اند كه برخی از آن‌ها كمي ورم دارند. لکه ها و برآمدگی ها بسیار نزدیک به هم و به شکل خوشه‌ای قرار دارند و به پوست ظاهری لکه دار می‌دهند. این لکه ها ابتدا در صورت ظاهر می‌شوند. طی چند روز آینده بثورات به ناحیه بازوها و تنه می‌ریزند؛ سپس روی ران، ساق و روی پا ظاهر می‌شوند. در همین زمان تب به شدت بالا می‌رود و اغلب به اندازه‌ی (۴۰ تا ۴۱ درجه سانتی‌گراد) می‌رسد. بثورات پوستی سرخک به آرامی فروکش می‌کند و ابتدا از صورت و در انتها از ران ها و پاها محو می‌شود.
- دوره واگیر: فرد مبتلا به سرخک می‌تواند حدود هشت روز ویروس را به دیگران منتقل کند؛ که چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات شروع شده و ۴ روز پس از ایجاد بثورات خاتمه می‌یابد.
دلایل ابتلا
سرخک یک بیماری بسیار مسری است که توسط ویروسی ایجاد می‌شود که در بینی و گلوی کودک یا بزرگسال مبتلا تکثیر می‌شود. سپس هنگامی که فرد مبتلا به سرخک سرفه، عطسه یا صحبت می‌کند، قطرات آلوده در هوا پخش می‌شوند، جایی که سایر افراد می‌توانند آن‌ها را تنفس نمایند.
قطرات آلوده همچنین ممکن است روی سطحی فرود بیایند، جایی که برای چند ساعت فعال و مسری باقی می‌مانند. شما می‌توانید با قرار دادن انگشتان در دهان یا بینی خود و یا مالیدن چشم های خود پس از لمس کردن سطح آلوده، به ویروس آلوده شوید.
حدود ۹۰ درصد از افراد مستعد که در معرض شخص آلوده به ویروس قرار دارند، آلوده خواهند شد.
عوامل خطر
- غیر واکسینه بودن: اگر واکسینه نشده‌اید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بسیار بیشتر است.
- مسافرت های بین المللی: اگر به کشورهای در حال توسعه مسافرت کنید، جایی که سرخک رایج تر است، خطر اینکه این بیماری را بگیرید بیشتر است.
- کمبود ویتامین A: اگر ویتامین A کافی در رژیم غذایی خود نداشته باشید، احتمال آنکه علائم و عوارض شدیدتری داشته باشید، بیشتر است.
عوارض
- برونشیت، التهاب حنجره یا خروسک: سرخک ممکن است منجر به التهاب جعبه صوتی (حنجره) یا التهاب دیواره های داخلی، که مجاری اصلی ریه را می‌پوشانند، (لوله های برونشی) شود.
- پنومونی: پنومونی عارضه رایج سرخک است. افرادی که سیستم ایمنی بدنشان به خطر افتاده است می‌توانند مبتلا به نوع خاص و خطرناکی از پنومونی شوند که گاهی کشنده است.
- انسفالیت: حدود ۱ از ۱۰۰۰ نفر مبتلا به سرخک، دچار عارضه‌ای به نام انسفالیت می‌شوند.
- مسائل بارداری: اگر باردار هستید، برای جلوگیری از سرخک باید مراقبت های ویژه انجام دهید؛ زیرا این بیماری می‌تواند سبب زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد و مرگ مادر شود.
پیشگیری
واکسن سرخک در کودکان
برای جلوگیری از سرخک در کودکان، پزشکان معمولاً اولین دوز واکسن را بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی به نوزادان می‌زنند که دوز دوم آن به طور معمول بین ۴ تا ۶ سال تجویز می‌شود. اگر به هنگامی که فرزندتان ۶ تا ۱۱ ماه دارد به خارج سفر می‌کنید، با پزشک کودکتان درباره دریافت زودتر واکسن سرخک صحبت کنید.
اگر کودک یا نوجوان شما دو دوز واکسن را در زمان توصیه شده نزده است، ممکن است او به مدت دو هفته به دو دوز از واکسن با فاصله ۴ هفته احتیاج داشته باشد.
واکسن سرخک در بزرگسالان
اگر شما بزرگسالی با این ویژگی ها هستید ممکن است نیاز به واکسن سرخک داشته باشید:
- در معرض خطر بالای سرخک باشید: مانند رفتن به دانشگاه، مسافرت بین المللی یا کار در بیمارستان و اثباتی بر مصونیت ایمنی شما وجود نداشته باشد.
پیشگیری در هنگام شیوع بیماری یا عفونت شناخته شده
اگر شخصی در خانواده شما سرخک دارد، برای محافظت از خانواده و دوستان آسیب پذیر این اقدامات احتیاطی را انجام دهید:
- کنار‌ه‌گیری: از آنجایی که سرخک از حدود ۴ روز قبل و ۴ روز بعد از پدیدار شدن بثورات بسیار واگیردار است، افراد مبتلا نباید در این مدت به فعالیت‌هایی برگردند که در آن‌ها با افراد دیگر ارتباط برقرار می‌کنند. همچنین ممکن است لازم باشد افراد غیر واکسینه، به عنوان مثال خواهر و برادر، از فرد آلوده دور شوند.
- واکسیناسیون: مطمئن شوید هر کسی که در معرض خطر سرخک بوده و کاملاً واکسینه نشده، در اسرع وقت واکسن دریافت می‌کند.
پیشگیری از عفونت های جدید
اگر شما قبلاً به سرخک مبتلا شده‌اید، بدن شما سیستم ایمنی خود برای مقابله با این عفونت را تجهیز کرده است و دوباره مبتلا نمی‌شوید.
- ترویج و حفظ مصونیت گسترده: از زمان معرفی واکسن سرخک، سرخک تقریباً در ایالات متحده از بین رفته است، حتی اگر همه واکسینه نشده باشند. این اثر ایمنی گله‌ای نامیده می‌شود. اما ایمنی گله‌ای، احتمالاً به دلیل کاهش میزان واکسیناسیون، اکنون ممکن است اندکی تضعیف شده باشد. شیوع سرخک در ایالات متحده اخیراً به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
- جلوگیری از بازخیز سرخک: میزان ثابت واکسیناسیون از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا پس از کاهش میزان واکسیناسیون، سرخک به زودی شروع به بازگشت می‌کند.
تشخیص
پزشک می‌تواند سرخک را بر اساس بثورات مشخصه بیماری و همچنین یک لکه کوچک و مایل به آبی با رنگ سفید بر روی زمینه قرمز روشن (لکه کوپلیک) بر روی سطح داخلی گونه تشخیص دهد. با این حال بسیاری از پزشکان هرگز سرخک را ندیده‌اند و ممکن است بثورات را با تعدادی از بیماری های دیگر اشتباه بگیرند. در صورت لزوم، آزمایش خون می‌تواند تأیید کند که آیا بثورات واقعاً سرخک است یا خیر. ویروس سرخک را همچنین می‌توان با آزمایشی که به طور کلی از نمونه گلو یا نمونه ادرار استفاده می‌کند، تأیید کرد.
درمان
هیچ درمان خاصی برای عفونت سرخک ایجاد شده وجود ندارد. با این حال برخی اقدامات می‌تواند برای محافظت از افراد آسیب پذیر که در معرض ویروس هستند، انجام شود.
- واکسیناسیون پس از مواجهه: می‌توان به افرادی که ایمن نشده‌اند، از جمله نوزادان، ظرف ۷۲ ساعت پس از مواجهه با ویروس سرخک واکسن تزریق کرد تا در مقابل ویروس مقاومت ایجاد کرد. اگر سرخک هنوز پیشرفت کند، این بیماری معمولاً علائم خفیف تری داشته و مدت زمان کمتری ادامه خواهد یافت.
- ایمونوگلوبولین سرم: زنان باردار، نوزادان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف که در معرض ویروس قرار دارند ممکن است تزریقی از پروتئین ها (آنتی بادی ها) با نام ایمونوگلوبولین سرم دریافت کنند. این آنتی بادی ها زمانی که ظرف مدت ۶ روز پس از مواجهه با ویروس داده شوند می‌توانند از سرخک جلوگیری کرده یا شدت علائم را کم کنند.
درمان طب سنتی
مصرف عرق کاسنی
عرق کاسنی به دلیل طبع سردی که دارد، تقویت‌کننده کبد و کلیه و پاک‌کننده مجرای ادراری است. مصرف عرق کاسنی سبب کاهش حرارت و عطش نیز می‌شود.
اگر کودک شما مبتلا به سرخک شده و درجه حرارت بدنش افزایش یافته است، روزانه یک تا ۲ لیوان عرق کاسنی به او بدهید.
گل گاو زبان
سه قاشق چای‌خوری گل گاو زبان را در سه استکان آب جوش دَم و پس از غذا با کمی نبات میل کنید؛ همچنین می‌توانید این گیاه را همراه با مقداری ریشه سنبل الطیب دَم و میل کنید. برای کودکان کمتر از پنج سال یک قاشق چای خوری از مخلوط گل گاو زبان و سنبل الطیب را در یک استکان آب دَم کنید.
جو
جو سرشار است از مواد معدنی فراوان، ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها است. این ماده‌ی خوراکی حاوی مقدار زیادی روی است که به بهبود سریع‌تر این بیماری کمک می‌کند.
یک فنجان جو برداشته و آن را با ۳ فنجان آب مخلوط کنید. ترکیب را روی حرارت کم بگذارید تا آب به نصف کاهش بیابد. پس از آن که ترکیب خنک شد، آن را صاف کنید.
نمک و شکر را برای بهبود طعم به آن اضافه کنید. ۲ تا ۳ لیوان از ترکیب را به مدت ۳۰ روز میل کنید.
این ترکیب سرفه‌ی ناشی از سرخک را تسکین می‌دهد. روش دیگر این است که می‌توانید این نوشیدنی را با چند قطره روغن بادام شیرین ترکیب کنید.
سیر
خوردن له کرده سیر همراه با عسل، یا جوشانده سنبل الطیب و سیر سبب سرعت گرفتن بهبودی و فروکش کردن علائم سرخک می‌شود. همچنین می‌توان روغن سیر را به صورت موضعی برای عارضه های پوستی ناشی از سرخک استفاده کرد. یا اینکه در ظرفی که حاوی یک لیوان آب در حال جوش است، گیاه دارویی سنبل‌الطیب و سیر اضافه کنید.
پس از کمی جوشیدن روی حرارت ملایم آن را از روی شعله برداشته و آن را از صافی عبور دهید و سپس بنوشید. می‌توانید در صورت دلخواه برای طعم بهتر کمی به آن عسل اضافه کنید.
همچنین شما می‌توانید از روغن سیر نیز استفاده کنید به این صورت که کمی از آن را روی نواحی آسیب دیده بمالید و بگذارید به همین حالت باقی بماند. انجام مکرر و منظم این روش درمانی به بهبود سرخک سرعت می‌بخشد.
گل کالندولا
یکی دیگر از روش های درمان طب سنتی و طبیعی سرخک، استفاده از گل کالندولا است. این گیاه سرشار از مواد معدنی است که بهبودی را سرعت می‌بخشد.
برای استفاده از این روش درمانی به این صورت عمل کنید که در ظرفی سه لیوان آب بریزید و بگذارید تا به جوش آید و سپس به آن یک قاشق غذاخوری پودر این گیاه را اضافه کنید. ظرف را از روی شعله برداشته و آن را از صافی عبور دهید. این نوشیدنی را تا زمان بهبودی کامل روزانه دو بار مصرف کنید. شما می‌توانید برای گرفتن نتیجه‌ی بهتر کمی روغن نعناع یا شکر به این نوشیدنی اضافه کنید.
شیرین بیان
شیرین بیان دارای خاصیت ضد باکتری، ضد ویروسی و ضد قارچی است که برای درمان سرخک بسیار توصیه می‌شود.
برای استفاده از این روش درمانی به این صورت عمل کنید که:
مقدار یک دوم قاشق غذاخوری عسل و یک دوم قاشق غذاخوری از پودر شیرین بیان را با یکدیگر مخلوط و به آن یک لیوان آب ولرم اضافه کنید.
این مواد را خوب هم بزنید و این ترکیب را در روز یکبار مصرف کنید تا گلودرد و سرفه‌های ناشی از بیماری سرخک از بین برود. روشی دیگر نیز به این صورت است که روزانه دو عدد آبنبات شیرین بیان مصرف کنید.
برگ زیتون
استفاده از برگ زیتون نیز روش دیگری برای درمان سرخک است. برگ زیتون دارای خواص ضد ویروسی و ضد میکروبی است که سبب از بین رفتن این بیماری می‌شود.
برای استفاده از این روش درمانی به این صورت عمل کنید که مقداری از برگ‌های زیتون را بکوبید تا به صورت خمیر سفتی درآید. سپس خمیر حاصل شده را روی مناطق آسیب دیده بمالید و اجازه دهید به مدت نیم ساعت روی موضع باقی بماند و سپس آن را با آب نیمه گرم شستشو دهید و خشک کنید.
این روش درمانی را به مدت دو هفته و روزانه یک تا دو مرتبه تکرار کنید تا بهبودی کامل حاصل شود. همچنین می‌توانید از روغن زیتون نیز استفاده کنید و آن را روی نقاط آسیب دیده بمالید.
داروها
تب برها
داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol و غیره)، ایبوپروفن (Advil ، Motrin کودکان و غیره) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) در رفع تب همراه سرخک موثر هستند.
به کودکان و نوجوانانی که علائم سرخک را دارند آسپرین ندهید. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بالای ۳ سال مورد تأیید است، اما كودكان و نوجوانانی كه از بیماری آبله مرغان یا علائم شبه آنفلوانزا بهبود می‌یابند، هرگز نباید آسپرین مصرف كنند.
آنتی بیوتیک ها
اگر یک عفونت باکتریایی مانند ذات الریه یا عفونت گوش، در حالی که شما یا فرزندتان سرخک دارید، ایجاد شود، پزشک ممکن است برایتان آنتی بیوتیک تجویز کند.
ویتامین A
در کودکانی با سطوح پایین ویتامین A، احتمال اینکه مورد شدیدتری از سرخک را بگیرند، بیشتر است. دادن ویتامین A ممکن است شدت سرخک را کاهش دهد. این ویتامین به طور کلی با مگادوز 200000 واحد بین المللی (IU) برای کودکان بالای یک سال تجویز می‌شود.