حلق
حلق بخشی از گلو در پشت دهان و حفره بینی و بالای مری و نای است که به معده و ریه‌ها می‌روند.
حلق در مهره‌داران و بی‌مهرگان یافت می‌شود اگرچه ساختار آن در گونه‌های مختلف متفاوت است. این ساختار غذا و هوا را به ترتیب به مری و حنجره منتقل می‌کند. فلپ غضروفی به نام اپی‌گلوت، هنگام بلع از ورود غذا به حنجره جلوگیری می‌نماید.
بافت‌شناسی حلق
حلق توسط هر دو بافت پوششی اپیتلیوم سنگفرشی مطبق و اپیتلیوم شبه مطبق مژک دار با سلول‌های جامی شکل پوشانده شده است. مناطق مختلف توسط نوع دیگری از اپیتلیوم پوشانده شده‌اند. مناطقی از حلق که در معرض خراشیدگی با غذا قرار دارند، توسط اپیتلیوم سنگفرشی مطبق پوشانده می‌شوند. قسمت‌های دیگر حلق با اپیتلیوم شبه استوانه‌ای مژک‌دار و سلول‌های گابل و دهلیز توسط اپیتلیوم سنگفرشی مطبق پوشانده شده‌اند.
بافت لنفوییدی حلق
درمحل ورود به حلق، تعدادی از لوزه‌ها و دیگر بافت‌های لنفوییدی وجود دارند. در امتداد دیواره‌های قدامی دهانه حفره حلقوی، لوزه‌هایی قرار دارند که غالباً به آن‌ها لوزه آدنوئیدی گفته می‌شود. پاتوژن‌هایی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها درون این گره یا غدد لنفاوی تجمع پیدا می‌کنند یا به دام می‌افتند، جایی که توسط لنفوسیت‌ها و انواع دیگر لکوسیت‌ها (گلبول‌های سفید خون) از بین می‌روند.
التهاب، زخم و تورم در این ساختارها التهاب لوزه نام دارد. لوزه‌ها عمدتا در دو دسته لوزه کامی و لوزه آدنوئید دسته‌بندی می‌شوند. در دیواره خلفی نازوفارنکس، نزدیک خط میانی، لوزه حلق (آدنوئیدها) قرار دارد. التهاب لوزه‌های آدنوئید می‌تواند مانع جریان هوا از طریق حلق و سبب مشکلات تنفسی و تغییر صدا شود.
آناتومی
در انسان حلق بخشی از سیستم هضم و ناحیه رساننده هوا به دستگاه تنفسی است. ناحیه تنفسی که شامل سوراخ‌های بینی، حنجره، نای، برونش و برونشیول است، هوا را فیلتر، گرم و مرطوب کرده و به داخل ریه‌ها هدایت می‌کند. حلق انسان به طور متعارف به سه بخش نازوفارنکس، دهانه حلق و حنجره تقسیم می‌شود. در انسان دو مجموعه از عضلات، حلق را تشکیل می‌دهند و شکل لومنی آن را ایجاد می‌کنند.
حلق یک لوله عضلانی - غشایی است که طول آن حدود 12 تا 15 سانتی‌متر و دارای سوراخ‌هایی در حفره‌های بینی و دهان است. حلق دارای ارتباط جانبی با گوش میانی است و به ارتباط متقابل دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش کمک می‌کند. می‌توان آن را به یک قسمت بینی، دهان و حنجره تقسیم کرد. در بالا و کنار سقف حلق، در کف سینوس اسفنوئیدی لوزه‌های حلق قرار دارند.
پشت حلق، با شیب ممتد رو به پایین دیواره خلفی و قوس جلویی، مجموعه‌ای از بافت لنفاوی درون غشای مخاطی قرار گرفته‌اند و در جلو و سمت جانبی حلق، توسط دهانه‌های حلقیِ لوله‌های شنوایی، ۱/۵ سانتی‌متر پشت حفره تحتانی بینی قرار دارند. بافت لنفاوی موجود در دهانه‌های لوله‌های شنوایی به لوزه‌های لوله‌ای معروف است.
نازوفارنکس
نازوفارنکس یا حلق بینی (به انگلیسی: Nasopharynx)، قسمت فوقانی حلق، از قاعده جمجمه تا سطح فوقانی کام امتداد دارد. نازوفارنکس شامل فضای بین کوآن یا قیفک داخلی (روزنه‌ای در بخش پشتی بینی که بینی را به گلو مرتبط می‌کند) و کام نرم است و در بالای حفره دهان قرار دارد. آدنوئیدها که به آن‌ها لوزه‌های حلقی نیز گفته می‌شود، ساختارهای بافتی لنفاوی هستند که در دیواره خلفی حلق بینی قرار دارند.
حلقه لوزه والدایر یک آرایش حلقوی از بافت لنفاوی در نازوفارنکس و حفره حلقی است. نازوفارنکس توسط اپیتلیوم تنفسی پوشانده شده است که به صورت کاذب، ستونی و مژک‌دار است. پولیپ یا مخاط می‌تواند سبب احتقان حلق به دلیل عفونت دستگاه تنفسی فوقانی شود. لوله شنوایی گوش میانی را به حلق متصل می‌کند، در دهانه حلق لوله شنوایی به داخل حلق باز می‌شود.
باز و بسته شدن لوله‌های شنوایی به منظور برابرسازی فشار در گوش میانی با فشار جو است. بخش قدامی نازوفارنکس از طریق کلاناها با حفره‌های بینی ارتباط برقرار می‌کند. روی دیواره جانبی دهانه حلقی، لوله‌های شنوایی قرار دارند، به شکلی تا حدودی مثلثی و در دیواره پشتی به برجستگی محکمی به نام توروس توباریوس یا بالشتک، ناشی از انتهای داخلی غضروف لوله که غشای مخاطی را بالا می‌برد، محدود شده است.
دو شکاف از دهانه غضروفی به نام چین‌خوردگی سالپوفارنکس ایجاد می‌شوند، چین عمودی غشای مخاطی که از قسمت تحتانی توروس گسترش یافته و حاوی عضله سالپینوفارنکس است چین سالپنگوپالاتین، یک چین کوچک‌تر، در مقابل چین سالپوپارنکس، از قسمت فوقانی توروس به کام گسترش یافته و حاوی ماهیچه بالابرنده نرم‌کام (levator veli palatini) و همچنین شامل برخی از رشته‌های عضلانی به نام سالپوپوپالاتین است.
اوروفارینکس
حلق دهانی (به انگلیسی: Oropharynx) در پشت حفره دهان قرار دارد و از توفال تا سطح استخوان هیوئید گسترش می‌یابد. قدامی از طریق (isthmus faucium) به دهان باز می‌شود، در حالی که در دیواره جانبی آن، بین قوس پالاتوگلاس و قوس پالتوفرنس، لوزه پالاتین قرار دارد. دیواره قدامی از پایه زبان و دریچه اپی‌گلوت تشکیل شده است.
دیواره جانبی از ستون‌های لوزه تشکیل شده است. دیواره فوقانی از سطح تحتانی کام نرم و توفال تشکیل شده است. از آنجا که غذا و هوا هر دو از حلق عبور می‌کنند، هنگام بلعیدن غذا، یک فلپ از بافت همبند به نام اپی‌گلوت روی گلوت بسته می‌شود تا از تجویز آن جلوگیری کند. دهانه حلق توسط اپیتلیوم مطبق سنگفرشی غیر کراتینه شده پوشانده شده است.
حنجره
حلق حنجره (به انگلیسی: Laryngopharynx) که همچنین به عنوان حلق تحتانی (به انگلیسی: Hypopharynx) شناخته می‌شود، قسمت انتهایی حلق و پایین‌تر از اپی‌گلوت است که به مری متصل می‌شود و تا محلی که این مسیر مشترک در مسیرهای تنفسی (حنجره) و هضم (مری) واگرا هستند، گسترش می‌یابد و در آن ناحیه، حنجره به صورت خلفی در امتداد با مری قرار دارد. مری غذا و مایعات را به معده منتقل می‌کند و هوا از قدام وارد حنجره می‌شود.
هنگام بلع، غذا حق تقدم دارد و عبور هوا به طور موقت متوقف می‌شود. تقریباً در ناحیه مربوط به بین مهره‌های 4 و 6 گردن، مرز فوقانی حنجره در سطح استخوان هیوئید قرار دارد. حنجره شامل سه محل عمده است:
- سینوس پیریمور
- ناحیه پس کرکویید
- دیواره حلق خلفی
حنجره به عنوان مجرای غذا و هوا عمل می‌کند و با اپیتلیوم سنگفرشی مطبق پوشانده شده است و توسط شبکه حلقی عصب‌دهی می‌شود. تأمین عروق خونی حنجره از طریق شریان تیروئید فوقانی، شریان لینگوال و شریان حلقی صعودی انجام می‌گیرد. منبع اولیه عصبی از اعصاب واگ و گلوسفارنکس است.
عصب واگ یک شاخه شنوایی را ایجاد می‌کند که اصطلاحاً عصب آرنولد نامیده می‌شود و همچنین کانال شنوایی خارجی را تأمین می‌کند، بنابراین سرطان حنجره می‌تواند منجر به درد گوش ارجاعی شود. این عصب همچنین مسئول سرفه است که در آن تحریک مجرای گوش منجر به سرفه فرد می‌شود.
لوله‌های اوستاش و حلق
لوله‌های اوستاش (لوله‌های شنوایی) در امتداد دیواره‌های جانبی نازوفارنکس روزنه‌هایی به لوله‌های استاش (لوله‌های شنوایی یا حلقی) وجود دارند. می‌توانید با حرکت دادن دهان و عضلات گردن مانند خمیازه، لوله‌های شنوایی خود را باز کنید. وقتی این اتفاق می‌افتد، هوا بین گوش میانی و نازوفارنکس جریان می‌یابد. این فرایند فشار دو طرف لاله گوش (یا پرده صماخ) را مساوی و لرزش لاله گوش را در پاسخ به امواج صوتی آسان می‌کند.
سرطان حلق
سرطان حلق قسمتی از گلو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائمی همچون سرفه‌های خونی و لکه‌های سفید دهانی بروز می‌کند. عوامل مختلفی در بروز سرطان حلق دخیل هستند و پیشگیری از این بیماری مستلزم شناخت عوامل خطر است.
حلق ناحیه‌ای از گلو است که به سه بخش تقسیم می‌شود:
- نازوفارنکس قسمت بالایی حلق
- اوروفارنکس بخش میانی حلق
- هیپوفارنکس پایین‌ترین بخش حلق
فارنکس یا همان حلق قسمتی از گلو است که درست از پشت دهان شروع می‌شود. قسمتی که درست از انتهای دهان شروع می‌شود اوروفارنکس است. قاعده زبان، قسمت‌هایی از لوزه، بخش خلفی کام همگی در اوروفارنکس قرار دارند و بر اساس مطالعات آماری اوروفارنکس شایع‌ترین سرطان حلق به شمار می‌آید.
عوامل خطر
علت دقیق سرطان حلق (سرطان اوروفارنکس) مشخص نیست اما عواملی که احتمال ابتلا به سرطان حلق را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- سیگار کشیدن سنگین و طولانی
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- سابقه سرطان سر و گردن
- سابقه پرتودرمانی سر و گردن
- آلوده بودن به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به‌ویژه HPV نوع ۱۶
- بروز بیشتر در مردها
- شیوع بالا در سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی
- آلودگی به ویروس اپشتین‌بار
- ماهی و گوشت آغشته به ماده شیمیایی نیتروزآمین (موجود در گوشت‌های فرآوری شده) ممکن است خطر ابتلا به سرطان حلق را افزایش دهند.
علائم
یکی از اولین علائم سرطان حلق (سرطان اوروفارنکس) وجود یک توده بدون درد در قسمت فوقانی گردن است. سایر علائم به‌صورت زیر است:
- تورم گردن
- سردردهای مداوم
- احتقان بینی (انسداد بینی)
- درد صورت
- خونریزی بینی
- تغییرات در شنوایی
- صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
آزمایشات تشخیصی
- آزمایش خون برای بررسی سلامت عمومی بیمار و ارزیابی شاخص‌های سلامت
- آزمایش‌های تصویربرداری برای تشخیص میزان گسترش تومور
- ارتوپانتوموگرافی (پانورکس) یک تصویربرداری پانورامیک از فک بالا و پایین است و برای تشخیص اینکه آیا تومور به استخوان فک رشد کرده یا خیر به کار می‌رود.
- سی‌تی‌اسکن نوع خاصی از تصویربرداری اشعه ایکس است که مجموعه‌ای از تصاویر دقیق با زوایای مختلف از داخل دهان و اجزای گردن آشکار می‌کند.
- روش MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) که از امواج رادیویی برای تهیه تصاویر دقیق از داخل دهان و گردن استفاده می‌شود.
- در اسکن PET یا تصویربرداری توموگرافی پوزیترون (PET)، مقدار کمی گلوکز رادیواکتیو از طریق وریدی تزریق می‌شود. این اسکنر تصاویر کامپیوتری واضحی از اندام‌های داخلی فراهم می‌سازد. سلول‌های سرطانی گلوکز رادیواکتیو بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی جذب می‌کنند و از این طریق می‌توان به محل دقیق تومور و میزان انتشار آن پی برد.