بهشت زهرا
بهشت زهرا بزرگ‌ترین گورستان ایران و یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های جهان است که در جنوب تهران واقع شده است و در محدوده شهر کهریزک قرار دارد. این گورستان در دهه ۱۳۴۰ هجری شمسی، در دوره پهلوی دوم، به منظور پاسخگویی به نیازهای روزافزون دفن اموات در پایتخت تاسیس شد. بهشت زهرا به طور رسمی در سال ۱۳۴۹ افتتاح شد و از آن زمان به بعد، نقش بسیار مهمی در مدیریت تدفین و مراسم‌های مرتبط با آن در تهران داشته است.
در ابتدا، بهشت زهرا ۳۱۴ هکتار وسعت داشت. در سال ۱۳۷۶، بخش شمالی به مساحت ۱۱۰ هکتار و در سال ۱۳۸۷، بخش شرقی به مساحت ۱۶۰ هکتار به آن افزوده شد. تاکنون بیش از ۱٬۶۹۸٬۰۰۰ نفر در بهشت زهرا به خاک سپرده شده‌اند. ده قطعه از این آرامستان به کشته‌شدگان جنگ ایران و عراق اختصاص دارد. آرامگاه کشته‌شدگان هفتم تیر در قطعه ۲۴ و آرامگاه سید روح‌الله خمینی در غرب بهشت زهرا قرار دارند.
قطعه هنرمندان و قطعه نام‌آوران ویژه دفن افراد سرشناس هستند. از جمله افراد مشهور دفن‌شده در قطعه هنرمندان می‌توان به محمدعلی فردین، ناصر ملک‌مطیعی، خسرو شکیبایی، عزت‌الله انتظامی، داوود رشیدی، بهمن مفید، چنگیز جلیلوند، مرتضی احمدی، پروین ملکوتی، آزاده نامداری، مرتضی پاشایی، حسین عرفانی، پروین سلیمانی، عسل بدیعی، حسن جوهرچی، امین تارخ، آتیلا پسیانی، داریوش مهرجویی، اکبر گلپا و دیگران اشاره کرد.
قطعه نام‌آوران بهشت زهرا نیز محل دفن ورزشکاران، برخی نویسندگان، استادان دانشگاه، چهره‌های ماندگار و برخی از اهداکنندگان اعضای بدن است. از جمله افراد دفن‌شده در این قطعه می‌توان ناصر حجازی، مهرداد میناوند، آیدین نیکخواه بهرامی، منصور پورحیدری، حمیدرضا صدر و دیگران را نام برد.
تاریخچه
نخستین تلاش‌ها برای طراحی، اجرا و احداث آرامستانی به نام بهشت زهرا با هدف پایان دادن به تعدد آرامگاه‌ها در سطح شهر تهران، در سال ۱۳۴۵ آغاز شد. در این تصمیم‌گیری‌ها که با حضور شهردار وقت تهران و معاونان و رؤسای سازمان گورستان‌های پایتخت انجام گرفت، زمینی در مسیر تهران – قم به مساحت ۳۱۴ هکتار به این امر اختصاص یافت و بلافاصله برای فعالیت‌های عمرانی و فضای سبز اقدام شد. بهشت زهرا در سال ۱۳۴۹ آماده شد، اما به‌علت وجود گورستان‌های متعدد فعال در محله‌های تهران در ابتدا با عدم اقبال عمومی مواجه شد. سرانجام، با دفن نخستین متوفی به نام محمدتقی خیال در قطعه ۱ ردیف ۱ شماره ۱ که به خانواده‌ای ارتشی و بانفوذ تعلق داشت، به‌طور رسمی مورد بهره‌برداری قرار گرفت. مراسم نامگذاری و وقف آن در ۱۵ تیر ۱۳۴۹ در منزل سید احمد خوانساری با حضور نمایندگان انجمن شهر و معتمدین بازار انجام شد و گورستان جدید شهر تهران به نام "بهشت زهرا" نامگذاری شد. بهشت زهرا در ۲۵ تیر ۱۳۴۹ به‌طور رسمی با حضور مقامات شهری افتتاح شد.
موقعیت جغرافیایی و ساختار
بهشت زهرا در منطقه ۲۰ شهرداری تهران و در نزدیکی بزرگراه خلیج فارس قرار دارد. این گورستان شامل چندین قطعه و بخش‌های مختلف است که هر یک به منظور دفن افراد بر اساس دسته‌بندی‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و نظامی طراحی شده‌اند. ساختار بهشت زهرا به گونه‌ای است که مسیرهای دسترسی، فضای سبز، امکانات رفاهی مانند مساجد و سالن‌های مراسم به خوبی در آن تعبیه شده‌اند.
بخش‌های مختلف
قطعات عمومی
بخش‌های عمده‌ای از بهشت زهرا به دفن عمومی مردم اختصاص دارد. این قطعات شامل قبرهای خانوادگی و فردی است و در آنها افراد از تمام طبقات اجتماعی دفن می‌شوند. هر قطعه دارای شماره مشخصی است که شناسایی و یافتن قبرها را آسان‌تر می‌کند.
قطعات ویژه
برخی قطعات بهشت زهرا به صورت ویژه برای افراد خاصی در نظر گرفته شده‌اند. به عنوان مثال:
- قطعه هنرمندان: محل دفن بسیاری از هنرمندان برجسته ایرانی است که نقش مهمی در فرهنگ و هنر کشور ایفا کرده‌اند.
- قطعه شهدا: این بخش به تدفین شهدای جنگ ایران و عراق و دیگر جنگ‌ها و حوادث اختصاص دارد. قطعه شهدا یکی از بخش‌های مهم و مورد توجه بهشت زهرا است و مکان برگزاری بسیاری از مراسم‌های رسمی و ملی است.
- قطعه علما و روحانیون: محل دفن بسیاری از علمای دینی و روحانیون برجسته ایرانی است.
- قطعه نام‌آوران: محل دفن افراد مشهور مانند ورزشکاران، برخی نویسندگان، استادان دانشگاه، چهره‌های ماندگار و برخی از اهداکنندگان اعضای بدن.
امکانات و خدمات
سالن‌های مراسم
بهشت زهرا دارای چندین سالن مراسم است که برای برگزاری مجالس ختم و سوگواری استفاده می‌شود. این سالن‌ها به تجهیزات مدرن و امکانات رفاهی مناسب مجهز هستند.
مساجد
چندین مسجد در بهشت زهرا وجود دارد که برای برگزاری نماز میت و مراسم‌های دینی استفاده می‌شوند. این مساجد در نقاط مختلف گورستان قرار دارند و خدمات دینی و مذهبی را به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهند.
خدمات رفاهی و اداری
بهشت زهرا به منظور راحتی بازدیدکنندگان و خانواده‌های داغدار، خدمات متنوعی از جمله پارکینگ‌های وسیع، خدمات حمل و نقل داخلی، دفاتر اداری برای پیگیری امور دفن و صدور گواهی‌ها فراهم کرده است.
نقش فرهنگی و اجتماعی
بهشت زهرا نه تنها به عنوان مکانی برای دفن اموات، بلکه به عنوان یک مکان فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته می‌شود. این گورستان به دلیل دفن بسیاری از افراد برجسته و شهدا، تبدیل به مکانی برای بازدید و یادآوری تاریخ معاصر ایران شده است. بسیاری از مراسم‌های ملی و مذهبی، به ویژه در مناسبت‌های خاص، در این مکان برگزار می‌شود و هزاران نفر از مردم از آن بازدید می‌کنند.
توسعه و برنامه‌های آینده
با توجه به افزایش جمعیت تهران و نیازهای رو به رشد دفن، بهشت زهرا همواره در حال توسعه و بهبود زیرساخت‌های خود است. برنامه‌های مختلفی برای گسترش فضای گورستان، بهبود خدمات رفاهی و ایجاد فضای سبز بیشتر در دست اجرا است.