ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده: | '''ایران''' با نام رسمی '''جمهوری اسلامی ایران'''، کشوری اسلامی در [[غرب آسیا]] است که در مرزهای جغرافیایی آن از شمال به [[دریای خزر]] و از جنوب به [[خلیج فارس]] محدود شده است. این کشور تا دهه 1340 در جهان غرب، با نام پارس که از نام‌های کهن این کشور بود شناخته می‌شد. | ||
[[پرونده:پرچم جمهوری اسلامی ایران.jpg|جایگزین=پرچم جمهوری اسلامی ایران|بندانگشتی|340x340پیکسل|<big>'''پرچم جمهوری اسلامی ایران'''</big>{{کشور | |||
| نام کامل = [[جمهوری اسلامی ایران]] | | نام کامل = [[جمهوری اسلامی ایران]] | ||
| شعار = استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی | | شعار = استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۶: | ||
| مساحت = ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع | | مساحت = ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع | ||
| جمعیت = ۸۳٬۵۶۰٬۱۶۲ نفر | | جمعیت = ۸۳٬۵۶۰٬۱۶۲ نفر | ||
| تولید ناخالص داخلی (GDP) | | تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) = $۱٫۰۰۷ تریلیون | ||
| تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) = $۴۵۸٫۵۰۰ میلیارد | | تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) = $۴۵۸٫۵۰۰ میلیارد | ||
| شاخص جینی = ۴۰٫۰ | | شاخص جینی = ۴۰٫۰ | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۴: | ||
| جهت رانندگی = راست | | جهت رانندگی = راست | ||
| پیش‌شماره تلفنی = [[+۹۸]] | | پیش‌شماره تلفنی = [[+۹۸]] | ||
| دین(ها) = [[اسلام]]؛ مذهب[[شیعه]] | | دین(ها) = [[اسلام]]؛ مذهب [[شیعه]] | ||
| گاه‌شماری = [[هجری خورشیدی]] | | گاه‌شماری = [[هجری خورشیدی]] | ||
| کد ایزو ۳۱۶۶ = [[IR]] | | کد ایزو ۳۱۶۶ = [[IR]] | ||
| دامنه سطح‌بالا = [[.ir]] | | دامنه سطح‌بالا = [[.ir]] | ||
[[. ایران]] | [[. ایران]] | ||
}} | }} | ||
'''ایران''' با | ]]در سال 1357 انقلابی مردمی به رهبری [[امام خمینی]]<sup>(ره)</sup>، نظام شاهنشاهی ایران را سرنگون کرد و پس از آن با برگزاری رفراندوم در فروردین 1358 نظام سیاسی این کشور به جمهوری اسلامی تبدیل و نام رسمی آن به جهوری اسلامی ایران تغییر یافت. | ||
[[پرونده:نقشه-ایران-بر-روی-کره-زمین.jpg|جایگزین=نقشه ایران بر روی کره زمین|بندانگشتی|'''نقشه ایران''']] | |||
این کشور با مساحت ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع ، دومین کشور بزرگ منطقه است. ایران از شمال با [[دریای خزر]]، از جنوب با [[خلیج فارس]] و [[دریای عمان]]، از شمال غرب با [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان]]، از شمال شرق با [[ترکمنستان]]، از شرق با [[افغانستان]] و [[پاکستان]] و در غرب با [[عراق]] و [[ترکیه]] هم‌مرز است. ایران جایگاه استراتژیکی در منطقهٔ [[خلیج فارس]] دارد و [[تنگهٔ هرمز]] در جنوب آن، مسیری حیاتی برای انتقال [[نفت خام]] است. | |||
ایران امروزی، یک [[جمهوری اسلامی]] و تحت رهبری، آیت الله [[سید علی حسینی خامنه|سید علی حسینی خامنه]]<nowiki/>ای دومین رهبر [[جمهوری اسلامی ایران]] به یکی از کشورهای تاثیرگذار منطقه و جهان تبدیل شده است. ایران یکی از اعضای مؤسس [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان همکاری اقتصادی]]، [[سازمان همکاری اسلامی]]، [[سازمان همکاری شانگهای]] و [[اوپک]] است. ایران، زیرساخت قابل توجهی در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی دارد که [[اقتصاد ایران]] را توانمند می‌سازند. در سالهای اخیر اقتصاد ایران از فروش نفت و گاز فاصله گرفته و با سرعت به سمت توسعه صنایع دیگر پیش می‌رود. ایران با دارا بودن [[منابع طبیعی]] غنی [[نفت]]، [[گاز]] سومین دارندهٔ ذخایر بزرگ اثبات شدهٔ نفت است. معادن گوناگون ایران را به یکی از بزرگترین تولید کنندگان مواد اولیه صنعتی از جمله فولاد جهان بدل ساخته است. میراث فرهنگی این کشور غنی است و [[فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران]] از ۲۵ مورد تشکیل می‌شود. | |||
== جمعیت == | |||
جمعیت کل ایران در آخرین سرشماری رسمی بیش از ۸۴ میلیون نفر است و [[تهران]]، [[پایتخت]] و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور است. ایران، دارای [[اقوام ایرانی]] گوناگون با فرهنگی مختلفی است که اغلب آنها ریشه در همین سرزمین دارند. [[زبان رسمی]] ایران، [[فارسی]] است. [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]، [[دین]] رسمی ایران، [[اسلام]] و مذهب [[شیعه]] است. | |||
== تاریخ == | |||
[[سرزمین ایران]]، میزبان تمدن‌های کهنی چون [[تمدن ایلام]] و [[تمدن جیرفت]] بوده‌است. نخستین‌بار در دوران [[سلسله مادها]] بود که بخش‌های قابل توجهی از [[فلات ایران]] یکپارچه شد. در سدهٔ ششم پیش از میلاد [[سلسله هخامنشی]] توسط [[کوروش بزرگ]] بنیان نهاده شد تا ایران یکی از بزرگترین امپراتوری‌های طول تاریخ بشر را تشکیل دهد. در سدهٔ چهارم پیش از میلاد، اسکندر مقدونی این امپراتوری را پایان داد. پدیداری سلسله اشکانی در سدهٔ سوم پیش از میلاد، بار دیگر ایران را تحت فرمان یک شاهنشاهی قرار داد. در سدهٔ سوم میلادی، سلسله ساسانی، در ایران به قدرت رسید و یک امپراتوری گستردهٔ دیگر را بوجود آورد، این سلسله برای چهار سده بر سرزمینی پهناور حکومت کرد و مزدیسنا را به دین غالب آن، تبدیل کرد. ایران در این دوران نیز درگیر جنگ‌های فرساینده و مستمر با روم بود که به تضعیف کشور انجامید. | |||
==== ورود اسلام به ایران ==== | |||
در میانه‌های سدهٔ هفتم م، با پیروزی مسلمانان بر امپراتوری ساسانی ایران به بخشی از [[سرزمین‌های اسلامی]] تبدیل شد. از دوران خلافت اسلامی تا سدهٔ سیزدهم، فعالیت‌های علمی، ادبی و هنری ایرانی بار دیگر به شکوفایی رسید و ایرانیان مشارکتی اثرگذار در شکل‌گیری [[دوران طلایی اسلام]] داشتند. از سدهٔ نهم م، میان‌دورهٔ ایرانی آغاز شد و سلسله [[طاهریان]]، [[سامانیان]]، [[آل بویه]] و ... پدیدار شدند. در سدهٔ دهم م، اقوام ترک به این کشور آمدند و حکومت‌هایی را تشکیل دادند که بر بخش بزرگی از ایران، حکومت می‌کردند. از سدهٔ ۱۳ م، حملهٔ مغول به ایران روی داد که به تشکیل [[ایلخانان]] انجامید و پس از آن، امپراتوری تیموری پدیدار شد. | |||
==== دوران صفویه ==== | |||
در دوران [[صفویان]]، رونق اقتصادی و پایداری مرزها نمود بیشتری یافت و ایران پس از حدود ۹ سده، تحت یک حکومت مستقل بومی، متحد شد و مذهب آن به شیعه تغییر یافت. پس از سرنگونی صفویان، سلسله [[افشاریان]] و [[زندیان]] به ترتیب بر ایران، حکومت کردند. | |||
[[ | ==== انقلاب مشروطه ==== | ||
در دههٔ ۱۲۸۰، [[انقلاب مشروطه ایران]] قدرت گرفت و [[قانون اساسی مشروطه]] را بر این کشور، حاکم کرد. اما با عدم رعایت مفاد قانون مشروطه توسط پادشاهان سلسله قاجار و خوشگذرانی‌های آنها در اروپا و عدم تمرکز بر امورات کشور و از طرف دیگر حمایت همه‌جانبه دولتهای بزرگ خارجی، [[رضاخان]] با افتتاح [[مجلس مؤسسان]] شرایط را برای پایه گذاری دولت خود مهیا ساخت و در نهایت این مجلس پس از یک هفته بحث، رضاخان را به پادشاهی ایران برگزید. و به این صورت در سال ۱۳۰۴، [[سلسله پهلوی]] توسط رضاخان بنیان نهاده شد. | |||
==== تاریخ معاصر ==== | |||
رضاخان در دوران خود با امضای [[قرارداد سعدآباد]] بخش قابل توجهی از ایران را به کشورهای همسایه بخشید. سر انجام رضاخان با دخالت مستقیم کشورهای خارجی از حکومت برکنار و فرزند ارشد او محمدرضا پهلوی به عنوان پادشاه ایران منصوب شد. در این دوران نیز ایران با فراز و نشیب فراوان همراه بود. قراردادهای گوناگون خارجی همچون [[کاپیتولاسیون در ایران]] و افزایش فشار بر گروه‌های دینی و وابستگی حکومت به کشورهای خارجی موجب نارضایتی مردم شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ [[انقلاب اسلامی ایران]] به رهبری آیت الله [[سید روح‌الله موسوی خمینی]] مشهور به امام خمینی، به پیروزی رسید. | |||
ایران | ==== دفاع مقدس ==== | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران [[صدام]] با حمایت کشوهای خارجی به ایران حمله کرد. حمله عراق به ایران که به آن [[دفاع مقدس]] گفته می‌شود از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ ادامه پیدا کرد و در نهایت با مقاوت مردم ایران و عقب نشینی صدام خاتمه یافت. | |||
[[رده:اعضای سازمان همکاری اقتصادی]] | |||
[[رده:اعضای سازمان ملل متحد]] | |||
[[رده:اعضای سازمان همکاری اسلامی]] | |||
[[رده:اعضای سازمان همکاری شانگهای]] | |||
[[رده:اعضای اوپک]] | |||
[[رده:کشورهای آسیا]] | |||
[[رده:کشورهای غرب آسیا]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۵۶
ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران، کشوری اسلامی در غرب آسیا است که در مرزهای جغرافیایی آن از شمال به دریای خزر و از جنوب به خلیج فارس محدود شده است. این کشور تا دهه 1340 در جهان غرب، با نام پارس که از نام‌های کهن این کشور بود شناخته می‌شد.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری اسلامی ایران |
| شعار: | استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی |
| پایتخت: | تهران |
| زبان(های) رسمی: | فارسی |
| دین(ها): | اسلام؛ مذهب شیعه |
| نام(های) اهلیت: | ایرانی |
| حکومت: | جمهوری ریاستی متمرکز • رهبر: سید علی خامنه‌ای • رئیس‌جمهور: سید ابراهیم رئیسی • معاون اول رئیس‌جمهور: محمد مخبر • رئیس مجلس: محمدباقر قالیباف • رئیس قوه قضائیه: غلام حسین محسنی اژه‌ای • دبیر شورای نگهبان: احمد جنتی |
| مساحت: | ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع |
| جمعیت: | ۸۳٬۵۶۰٬۱۶۲ نفر |
| تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی): | $۴۵۸٫۵۰۰ میلیارد |
| شاخص جینی: | ۴۰٫۰ |
| شاخص توسعه انسانی: | ۰٫۷۹۷ |
| واحد پول: | ریال ایران (IRR) |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی+۳:۳۰ (IRST) |
| گاه‌شماری: | هجری خورشیدی |
| جهت رانندگی: | راست |
| پیش‌شماره تلفنی: | +۹۸ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | IR |
| دامنه سطح‌بالا: | .ir . ایران |
در سال 1357 انقلابی مردمی به رهبری امام خمینی(ره)، نظام شاهنشاهی ایران را سرنگون کرد و پس از آن با برگزاری رفراندوم در فروردین 1358 نظام سیاسی این کشور به جمهوری اسلامی تبدیل و نام رسمی آن به جهوری اسلامی ایران تغییر یافت.
این کشور با مساحت ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع ، دومین کشور بزرگ منطقه است. ایران از شمال با دریای خزر، از جنوب با خلیج فارس و دریای عمان، از شمال غرب با ارمنستان و جمهوری آذربایجان، از شمال شرق با ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان و در غرب با عراق و ترکیه هم‌مرز است. ایران جایگاه استراتژیکی در منطقهٔ خلیج فارس دارد و تنگهٔ هرمز در جنوب آن، مسیری حیاتی برای انتقال نفت خام است.
ایران امروزی، یک جمهوری اسلامی و تحت رهبری، آیت الله سید علی حسینی خامنه‌ای دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران به یکی از کشورهای تاثیرگذار منطقه و جهان تبدیل شده است. ایران یکی از اعضای مؤسس سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اقتصادی، سازمان همکاری اسلامی، سازمان همکاری شانگهای و اوپک است. ایران، زیرساخت قابل توجهی در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی دارد که اقتصاد ایران را توانمند می‌سازند. در سالهای اخیر اقتصاد ایران از فروش نفت و گاز فاصله گرفته و با سرعت به سمت توسعه صنایع دیگر پیش می‌رود. ایران با دارا بودن منابع طبیعی غنی نفت، گاز سومین دارندهٔ ذخایر بزرگ اثبات شدهٔ نفت است. معادن گوناگون ایران را به یکی از بزرگترین تولید کنندگان مواد اولیه صنعتی از جمله فولاد جهان بدل ساخته است. میراث فرهنگی این کشور غنی است و فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران از ۲۵ مورد تشکیل می‌شود.
جمعیت
جمعیت کل ایران در آخرین سرشماری رسمی بیش از ۸۴ میلیون نفر است و تهران، پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور است. ایران، دارای اقوام ایرانی گوناگون با فرهنگی مختلفی است که اغلب آنها ریشه در همین سرزمین دارند. زبان رسمی ایران، فارسی است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دین رسمی ایران، اسلام و مذهب شیعه است.
تاریخ
سرزمین ایران، میزبان تمدن‌های کهنی چون تمدن ایلام و تمدن جیرفت بوده‌است. نخستین‌بار در دوران سلسله مادها بود که بخش‌های قابل توجهی از فلات ایران یکپارچه شد. در سدهٔ ششم پیش از میلاد سلسله هخامنشی توسط کوروش بزرگ بنیان نهاده شد تا ایران یکی از بزرگترین امپراتوری‌های طول تاریخ بشر را تشکیل دهد. در سدهٔ چهارم پیش از میلاد، اسکندر مقدونی این امپراتوری را پایان داد. پدیداری سلسله اشکانی در سدهٔ سوم پیش از میلاد، بار دیگر ایران را تحت فرمان یک شاهنشاهی قرار داد. در سدهٔ سوم میلادی، سلسله ساسانی، در ایران به قدرت رسید و یک امپراتوری گستردهٔ دیگر را بوجود آورد، این سلسله برای چهار سده بر سرزمینی پهناور حکومت کرد و مزدیسنا را به دین غالب آن، تبدیل کرد. ایران در این دوران نیز درگیر جنگ‌های فرساینده و مستمر با روم بود که به تضعیف کشور انجامید.
ورود اسلام به ایران
در میانه‌های سدهٔ هفتم م، با پیروزی مسلمانان بر امپراتوری ساسانی ایران به بخشی از سرزمین‌های اسلامی تبدیل شد. از دوران خلافت اسلامی تا سدهٔ سیزدهم، فعالیت‌های علمی، ادبی و هنری ایرانی بار دیگر به شکوفایی رسید و ایرانیان مشارکتی اثرگذار در شکل‌گیری دوران طلایی اسلام داشتند. از سدهٔ نهم م، میان‌دورهٔ ایرانی آغاز شد و سلسله طاهریان، سامانیان، آل بویه و ... پدیدار شدند. در سدهٔ دهم م، اقوام ترک به این کشور آمدند و حکومت‌هایی را تشکیل دادند که بر بخش بزرگی از ایران، حکومت می‌کردند. از سدهٔ ۱۳ م، حملهٔ مغول به ایران روی داد که به تشکیل ایلخانان انجامید و پس از آن، امپراتوری تیموری پدیدار شد.
دوران صفویه
در دوران صفویان، رونق اقتصادی و پایداری مرزها نمود بیشتری یافت و ایران پس از حدود ۹ سده، تحت یک حکومت مستقل بومی، متحد شد و مذهب آن به شیعه تغییر یافت. پس از سرنگونی صفویان، سلسله افشاریان و زندیان به ترتیب بر ایران، حکومت کردند.
انقلاب مشروطه
در دههٔ ۱۲۸۰، انقلاب مشروطه ایران قدرت گرفت و قانون اساسی مشروطه را بر این کشور، حاکم کرد. اما با عدم رعایت مفاد قانون مشروطه توسط پادشاهان سلسله قاجار و خوشگذرانی‌های آنها در اروپا و عدم تمرکز بر امورات کشور و از طرف دیگر حمایت همه‌جانبه دولتهای بزرگ خارجی، رضاخان با افتتاح مجلس مؤسسان شرایط را برای پایه گذاری دولت خود مهیا ساخت و در نهایت این مجلس پس از یک هفته بحث، رضاخان را به پادشاهی ایران برگزید. و به این صورت در سال ۱۳۰۴، سلسله پهلوی توسط رضاخان بنیان نهاده شد.
تاریخ معاصر
رضاخان در دوران خود با امضای قرارداد سعدآباد بخش قابل توجهی از ایران را به کشورهای همسایه بخشید. سر انجام رضاخان با دخالت مستقیم کشورهای خارجی از حکومت برکنار و فرزند ارشد او محمدرضا پهلوی به عنوان پادشاه ایران منصوب شد. در این دوران نیز ایران با فراز و نشیب فراوان همراه بود. قراردادهای گوناگون خارجی همچون کاپیتولاسیون در ایران و افزایش فشار بر گروه‌های دینی و وابستگی حکومت به کشورهای خارجی موجب نارضایتی مردم شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ انقلاب اسلامی ایران به رهبری آیت الله سید روح‌الله موسوی خمینی مشهور به امام خمینی، به پیروزی رسید.
دفاع مقدس
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران صدام با حمایت کشوهای خارجی به ایران حمله کرد. حمله عراق به ایران که به آن دفاع مقدس گفته می‌شود از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ ادامه پیدا کرد و در نهایت با مقاوت مردم ایران و عقب نشینی صدام خاتمه یافت.