کمر
کمر یا کجکمر یا لومبار (به انگلیسی:lumbar) ناحیه‌ای از تنه است که از بالا محدود به سطح افقی است که از کنار تحتانی دوازدهمین زوج دنده‌های قفسه سینه می‌گذرد و از پایین محدود به سطحی افقی می‌شود که از تاج خاصره عبور می‌کند.
ناحیه کمری که معمولاً به نام کمر خوانده می‌شود، در قسمت جلو محدود به سطح داخلی تنه‌های مهره کمری است که در پشت امعاء و احشاء در ناحیه شکم قرار دارند و از قسمت خارج یا خلف، عضله خارجی کمری و پوست بدن در این قسمت آن را محدود کرده است.
در ناحیه کمری انحنای ستون فقرات به جلو به سمت حفره شکمی می‌باشد. لامبار از حدود ۵ یا ۶ اینچ زیر استخوان کتف یا اسکاپولا شروع می‌شود و در بالا به قوس توراسیک یا قوس سینه‌ای مرتبط و از پایین تا ستون فقرات خاجی ادامه می‌یابد. در آناتومی کمر بخشی از شکم (ابدومن) است.
عملکرد ناحیه کمر
ناحیه کمر یا ناحیه لامبار وظایف مهمی در بدن انسان دارد. از جمله وظایف آن می‌توان به پشتیبانی ساختاری بدن، حرکت و محافظت از برخی از بافت‌های بدن اشاره کرد. هنگامی که می‌ایستیم، پایین کمر وزن بالای بدن را تحمل می‌کند. هنگامی که از ناحیه کمر خم می‌شویم ، می‌چرخیم یا بدنمان را می‌کشیم، پایین کمر در حرکت دخیل است. بنابراین آسیب دیدن این ساختارهایی که در تحمل وزن اهمیت دارد، مانند بخش استخوانی، عضلانی، تاندون ها و رباط های ستون فقرات، اغلب هنگامی که بدن در حالت ایستاده قرار دارد و در حین حرکت های مختلف شناسایی می‌شود.
محافظت از بافت‌های نرم دستگاه عصبی و طناب نخاعی و همچنین اندام‌های مجاور لگن و شکم، یکی از عملکردهای حیاتی ستون فقرات و عضلات مجاور آن است.
آناتومی پایین کمر
برای درک بهتر علت کمردرد، باید ابتدا طراحی و آناتومی ساختاری کمر و بافت‌های آن را بشناسید. ساختارهای مهم کمری که ممکن است منجر به بروز درد و علائم دیگر در این ناحیه شوند؛ عبارتند از:
- استخوان‌های ستون فقرات کمری یا همان مهره ها
- دیسک‌های بین مهره ها
- رباط‌های پیرامون ستون فقرات و دیسک‌ها
- طناب نخاعی و عصب ها
- عضله های پایین کمر
- اندام‌های داخلی لگن و شکم
- پوست پوشاننده ناحیه کمری
ستون فقرات استخوانی کمری به شکلی طراحی شده است که مهره‌های کمر به صورت عمودی هم‌ردیف و هم‌راستا با یکدیگر قرار گرفته و ساختاری با قابلیت تحرک ایجاد می‌کنند که از طناب نخاعی محافظت می‌نماید. طناب نخاعی از بافت‌های عصبی تشکیل شده است که از مغز امتداد یافته و به کانال نخاعی کمر می‌رسند. هر مهره ستون فقرات یک برجستگی استخوانی در پشت طناب نخاعی دارد که همانند سپری از بافت‌های عصبی طناب نخاعی محافظت می‌نماید.
مهره‌ها بدنه استخوانی محکمی در بخش جلوی طناب نخاعی دارند که سکوی مناسبی برای تحمل وزن همه بافت‌های بالای باسن است. مهره‌های کمری بلافاصله بر روی استخوان خاجی که در وسط باسن قرار دارد، ردیف شده‌اند. در هر طرف استخوان خاجی به استخوان تهیگاهی (ایلیاک) لگن می‌رسد و مفاصل ساکروایلیاک باسن را شکل می‌دهد. دیسک‌ها بالشتک هایی هستند که به عنوان ضربه گیر بین بدنه مهره های ستون فقرات عمل می‌کنند.
دیسک کمک می‌کند فشار وارد بر ستون نخاعی به حداقل برسد. هر دیسک شکل حلقوی دارد که در وسط آن بافت‌های نرم ژله‌ای قرار داشته و توسط دیواره حلقوی سخت و محکمی احاطه شده‌اند. بخش مرکزی دیسک ممکن است از بخش ضعیف یا پارگی حلقه احاطه کننده، خارج شده و بیرون بزند. بیرون زدن محتوای دیسک سبب تحریک بافت‌های عصبی مجاور و سیاتیک می‌شود. رباط‌ها بافت‌های نرم رشته محکمی هستند که محکم استخوان‌ها را به یکدیگر وصل می‌کنند. رباط‌ها هر یک از مهره‌ها را به مهره های دیگر وصل کرده و دیسک‌ها را احاطه می‌کنند.
عصب هایی که حس را منتقل می‌کنند و عضلههای پایین کمر و همچنین پاها را تغذیه می‌کنند، همگی از طریق دروازه های استخوانی که هر یک از آن‌ها یک فورامن نام دارد، از کانال نخاعی کمر خارج می‌شوند. عضلات اطراف ستون فقرات مسئول خم شدن، کشیدن و چرخش کمر و همچنین حرکت دادن پاها که از طریق زردپی به پایین کمر متصل است، هستند.
آئورت و رگ‌های خونی که خون را به پاها انتقال می‌دهند از جلوی ستون فقرات کمر در شکم و لگن عبور می‌کنند. گره های لنفاوی و بافت‌های دستگاه عصبی غیرارادی که در حفظ و کنترل مثانه و روده اهمیت دارند، این رگ‌های خونی را احاطه می‌کند.
رحم و تخمدانها ساختارهای لگنی مهم در جلوی ناحیه لگن زنان هستند. غده پروستات یک ساختار لگنی مهم در مردان است. کلیه‌ها در هر دو طرف بدن در پشت شکم و جلوی ستون فقرات کمر قرار دارند. پوست روی ناحیه کمر توسط عصب هایی تحت پوشش قرار می‌گیرد که از ریشه های عصبی منشعب شده از ستون فقرات کمری عصب‌دهی می‌شوند.
کمردرد
دردی که در قسمت پایین کمر ایجاد می‌شود کمردرد نام دارد. کمردرد به علت بیماری در ساختمان‌هایی که در کمر قرار گرفته‌اند ایجاد می‌شود که شامل دیسک بین مهره‌ای، لیگامان‌هایی که استخوان‌های ستون مهره ها را به هم می‌چسبانند و مفاصلی که ستون مهره‌ها را بهم وصل می‌کنند، می‌شود.
انواع
درمجموع سه نوع درد وجود دارند که مربوط به قسمت پایین کمر می‌شوند. این دردها ممکن است به‌طور ناگهانی یا در دراز‌مدت ایجاد شوند.
درد عضلانی موضعی (non-specific muscular pain)
بیشتر افرادی که با درد قسمت پایین کمر سروکار دارند، دچار درد عضلانی موضعی هستند. این درد ممکن است در هرجایی از پایین کمر وجود داشته باشد. گاهی اوقات در قسمت راست یا چپ و گاهی هم علت درد در ناحیه گودی کمر می‌شود.
زمین‌خوردن، سرخوردن، بلندکردن بار سنگین، دیسک آسیب‌دیده، کشش بیش از اندازه و پیچ خوردن عضلات، ضربه ناگهانی و هر نوع فشار دیگری، می‌توانند از دلایل این نوع درد پایین کمر باشند.
اسپاسم عضله (Muscle spasms)
اسپاسم عضله معمولاً کمتر از مورد قبلی سبب درد در کمر می‌شود. اسپاسم همان گرفتگی ناگهانی و غیرارادی عضلات است. این نوع درد پایین کمر هم می‌تواند به دلیل حمل بار سنگین، ضرب‌دیدگی، کشش و چرخش بیش از حد عضلات، افتادن و موارد این‌چنینی به وجود بیاید. اما اکثر افرادی که از این نوع درد در ناحیه کمر خود رنج می‌برند، یک حادثه خاص در ذهنشان است که سبب این درد شده است.
بنابراین برخلاف مورد قبلی که یک درد مزمن است، اسپاسم از یک اتفاق خاص شروع می‌شود و در یک بازه زمانی سبب بروز درد کمر و لگن می‌شود. برای درمان درد پایین کمر به علت اسپاسم عضله، توصیه می‌شود به دکتر فیزیوتراپ کمر مراجعه کنید.
درد انتشاری (radicular pain)
درد انتشاری یک تفاوت خیلی مشخص با دو فرم قبلی دارد. در این‌جا درد در یک یا دو نقطه ثابت نمی‌ماند و در سایر نقاط بدن هم منتشر می‌شود. دو دلیل مهم سبب ایجاد درد پایین کمر با فرم انتشاری می‌شود.
- تحلیل رفتن دیسک که نقش یک کمک‌فنر برای کمر را به عهده دارد
- آسیب سطحی به یک یا چند رشته عصبی
ماهیت نوع درد انتشاری با درد موضعی و درد اسپاسم عضله متفاوت است. افرادی که این درد را تجربه کرده‌اند کاملاً متوجه این تفاوت می‌شوند. بیمار در این حالت احساس می‌کند که یک شی تیز مثل سرنیزه یا گلوله به سرعت وارد بدنش شده است. درد از کمر شروع می‌شود و در مدت کوتاهی تا پایین هر دو پا یا یکی از دو پا پیش می‌رود. در بعضی موارد هم کمر یا پا دچار گزگز و خواب‌رفتگی می‌شوند.
بعضی از دردهای شدید رادیکالی، به دلیل درد عصب سیاتیک است که جزو دردناک‌ترین حالات درد پایین کمر قرار دارد. دکتر درد سیاتیک در تشخیص و درمان این مشکل به شما کمک خواهد کرد.
پیشگیری
- بیش از حد نشستن را کنار بگذارید: افرادی که در طول روز مدت زمان زیادی را روی صندلی و پشت میز کار می‌کنند، بیشتر دچار درد پایین کمر می‌شوند. اگر به‌خاطر شغلتان باید مداوم روی صندلی بنشینید؛ چندین بار در طول روز از روی آن بلند شوید و برای چند دقیقه قدم بزنید.
- ورزش و نرمش روزانه را در زندگی خود داشته باشید: ورزش نکردن سبب می‌شود عضلات و ماهیچه‌های شما ضعیف شوند. این ضعف شما را آسیب‌پذیر می‌کند و ابتلا به دردهای کمر را افزایش می‌دهد.
- در طول روز از مایعاتی مثل آب و سایر نوشیدنی‌های گرم و سرد استفاده کنید: بیشتر فضای خالی بین مهره‌های ستون فقرات را آب تشکیل داده است. هرگز نباید اجازه دهید که مایع ستون فقرات خشک شود. نوشیدن مایعات همراه با تحرک و ورزش کردن، سبب افزایش استحکام ستون فقرات و جلوگیری از درد پایین کمر می‌شود.
- اگر دچار گودی کمر هستید، با شیوه‌هایی مثل فیزیوتراپی، مصرف دارو، ورزش، طب سنتی آن را درمان کنید: راه‌های درمان درد گودی کمر را یاد بگیرید تا بتوانید یکی از فاکتورهای درد در قسمت پایین کمر را حذف کنید.
- بارها و اجسامی که بلند می‌کنید را متناسب با زور خودتان انتخاب کنید.
- حرکات ورزشی سنگین را زیر نظر مربی حرفه‌ای انجام دهید.
دیسک کمر
دیسک کمر نوعی از مشکلاتی ستون فقرات و یکی از شایع‌ترین بیماریهای ارتوپدی است. ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است و بین این مهره‌ها دیسک‌های اسفنجی وجود دارد که نقش مهمی در عملکرد ستون فقرات به عهده دارند. دیسک‌های بین مهره‌ها به‌عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کنند و سبب می‌شوند، حرکت در هر جهتی امکان‌پذیر باشد.
دیسک ستون فقرات، دارای دو بخش هسته و حلقه است. بخش هسته یک مرکز نرم و ژله مانند است. حلقه در قسمت بیرونی قرار دارد که سخت و لاستیکی است.
زمانی که دیسک آسیب ببیند، سبب مشکلات بسیار زیادی از جمله فشار به عصب می‌شود. در این شرایط کمردردهای شدیدی ایجاد می‌شود و حتی ممکن است درد به پاها برسد. مشکلات در دیسک به دو حالت بروز می‌کند:
- دیسک برآمده
- پارگی یا فتق دیسک