زنیان
زنیان (با نام علمی: Trachyspermum ammi) گیاهی یک ساله است که دارای گل سفید رنگ و میوه‌ی قهوه‌ای رنگ است. این گیاه یکی از پرخاصیت ترین گیاهان در طب گیاهان دارویی به شمار می‌آید. این میوه دارای خواص محرک و ضد اسپاسم است.
با بوی معطر و طعم تند منحصر به فرد خود، به عنوان یکی از مهم‌ترین ادویه‌ها در کاری محسوب می‌شود. این گیاه در مصارف مختلفی کاربرد دارد به عنوان مثال در آشپزی دانه‌های آن به عنوان ادویه جهت طعم‌دار کردن غذاهای متعدد، در پزشکی به عنوان نگهدارنده و در عطرسازی برای تولید اسانس به مقدار کم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گیاه زنیان به دلیل نیاز به نور خورشید و گرما در شهرهای گرمسیری جنوب کشور مثل کرمان، بلوچستان، خوزستان و اصفهان رویش بیشتری دارد.
ترکیبات
اجزای مختلف فیتوشیمیایی مانند کربوهیدرات ها، گلیکوزیدها، ساپونین ها، ترکیبات فنولیک، روغن های فرار (مانند تیمول ، γ- ترپینن ، پارای سایمن و α- و β- پینن)، پروتئین، چربی، فیبر، مواد معدنی، کلسیم، فسفر، آهن و نیکوتینیک اسید است.
خواص
گیاه زنیان به طور سنتی به عنوان یک داروی مهم برای درمان نفخ، سوء هاضمه، اسهال، تومورها و دردهای شکمی، توده ها و مشکلات برونش (دفع)، کم اشتهایی، گالاکتوگوگ، آسم و آمنوره استفاده می‌شود.
از نظر دارویی، این گیاه دارای فعالیت‌های دارویی مختلفی مانند ضد قارچ، آنتی اکسیدان، ضد میکروب، ضد درد، کاهش قند خون، ضد فشار خون، ضد اسپاسم، ضد قارچ، دیورتیک، ضد سرفه، ضد التهاب، ضد تب است.
مواد مغذی
- فیبر: ۱۲ درصد
- کربوهیدرات: ۳۷ درصد
- رطوبت: ۹ درصد
- پروتئین: ۱۵ درصد
- چربی: ۱۸ درصد
- فلاون و مواد معدنی: ۷ درصد
خواص
تنظیم سطح کلسترول
دانه‌های موجود در گیاه زنیان کلسترول کبد را کاهش می‌دهد و سطح کلسترول خون را تنظیم می‌کند. گیاه زنیان کلسترول‌های بد بدن را کم می‌کند و سطح کلسترول خوب را افزایش می‌دهد.
بهبود هضم و مشکلات گوارشی
گیاه زنیان ترشحات روده را زیاد می‌کند به همین دلیل سلامتی هاضمه را تضمین می‌کند. در زمان دل درد، مصرف این گیاه می‌تواند مانند آب روی آتش عمل می‌کند. در این هنگام بهتر است مقدار کمی نمک را با آب گرم مخلوط کنید و به همراه این گیاه مصرف کنید. زمانی که بی اشتها هستید، می‌توانید یک قاشق چای خوری از دانه زنیان را همراه غذا بخورید. گیاه زنیان تأثیر بسیار زیادی در درمان اسهال، قولنج و سو هاضمه دارد. همه این موارد در بهبود عملکردهای گوارشی مؤثر عمل می‌کند.
سرفه و سرماخوردگی
دانه‌های زنیان با تولید ماده ضد سرفه به درمان سرماخوردگی کمک می‌کند. در هنگام سرفه‌های شدید می‌توانید با تهیه جوشانده زنیان به تسکین سرفه و گرفتگی سینه خود کمک زیادی کنید. زنیان با تخلیه خلط موجب پاکسازی بینی می‌شود.
جلوگیری از سنگ کلیه
زنیان از رسوب کردن املاح کلسیم جلوگیری می‌کند و همین موضوع از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. این دانه‌ها عملکرد کلیه را بهبود می بخشد و از اختلالات کلیوی پیشگیری می‌کند. برای حل سنگ کلیه دانه‌های گیاه زنیان را با مقداری سرکه و عسل مخلوط کنید و مصرف کنید. این کار را تا ۱۰ روز ادامه دهید.
دیابت
گیاه زنیان با تنظیم سطح انسولین خون موجب درمان دیابت می‌شود. یک قاشق چای‌خوری دانه زنیان و ۴ قاشق چای‌خوری عصاره برگ بئل را به مدت دو تا سه مرتبه در روز مصرف کنید تا قند خون شما را کاهش دهد.
لاغری و کاهش وزن
عرق زنیان دارای طبع گرمی است بنابراین برای هضم غذا مؤثر است. مصرف این گیاه از انباشته شدن چربی در بدن جلوگیری می‌کند و به لاغری کمک می‌کند.
درمان گوش درد و دندان درد
برای درمان گوش دردهای شدید کافی است دو قطره از روغن زنیان را در داخل گوش بچکانید و برای درمان دندان دردمی توانید ترکیبی از آب ولرم، ۱ قاشق چای‌خوری نمک و مقداری زنیان را خمیر کنید و روی دندان خود قرار دهید تا درد دندان شما کاهش پیدا کند. علاوه بر این می‌توانید دود زنیان که در حال سوختن است را استنشاق کنید تا در درمان دندان درد شما مؤثر عمل کند.
درمان درد آرتروز
دانه‌های زنیان با دارابودن مقادیر بالای تیمول دارای خواص ضد درد و ضد التهابی طبیعی هستند و برای کاهش خطر ابتلا به آتروز و درمان درد ناشی از این بیماری مفید و موثر هستند.
سردرهای میگرنی
دانه‌های زنیان برای کاهش سردردهای میگرنی مفید و موثر هستند. بدین منظور کافی است که آن ها را در یک ورق کاغذ پیچانده و بو کنید. علاوه بر این برای برطرف کردن و معالجه سایر مشکلات مربوط به سر، می توان این دانه ها سوزانده و استنشاق نمود.
افزایش شیر در مادران شیرده
مصرف زنیان برای افزایش شیر مادران شیرده توصیه شده است. خیس کردن دانه ها در آب و نوشیدن روزی دوبار از این آب، می تواند مقدار شیر را افزایش دهد. کیفیت کلی شیر نیز با این روش درمانی بهبود می یابد و علاوه بر این، به تقویت سیستم ایمنی بدن مادر و کودک نیز کمک می کند.
درمان بواسیر یا هِموروئید
پودر زنیان در کاهش درد مربوط به بواسیر موثر است و می تواند با آب دوغ و سنگ نمک مصرف شود.
خارش، سوختگی و اگزما
دانهٔ زنیان را با آب ولرم مخلوط کنید تا به صورت خمیر دربیاید. این خمیر را به هر منطقه‌ای از صورت یا بدن که لازم است بزنید. همچنین سعی کنید تا منطقه‌ی آسیب‌دیده را با آب زنیان بشویید تا اثر بیشتری داشته باشد. برای تورم ناشی از سوختگی، جوش یا اگزما دانهٔ زنیان خرد‌شده را با آب لیمو ترکیب کنید. این ماده به از بین بردن تورم کمک می کند.
خون‌ریزی بیش‌ازحد و عادت ماهیانهٔ نامنظم
خانم‌هایی که این مشکلات را دارند می‌توانند آب زنیان را بنوشند. شب مقداری دانهٔ زنیان را در ظرفی که از آب پر شده است بریزید. آن را از صافی رد کنید و در صبح میل کنید.
آرتریت
روغن دانهٔ زنیان روش بسیار مفیدی برای درمان درد آرتریت است. به‌طور مرتب، مفاصل آسیب‌دیده را با روغن دانهٔ زنیان ماساژ دهید تا از درد آرتریت خلاص شوید.
درمان جای جوش
گیاه زنیان برای درمان جای جوش هم کارایی دارد و موثر است. بدین منظور کافی است پودر تهیه شده از دانه‌های زنیان را با مقداری ماست مخلوط کرده و روی صورت خود قرار دهید. اجازه دهید به مدت سی دقیقه روی صورت بماند. سپس صورت خود را با آب گرم بشویید. با این شیوه درمانی می توانید جای جوش های خود را کمرنگ تر کنید.
درمان بیماری وبا
زنیان توانایی به حداقل رساندن تاثیر عفونت باکتریایی روده و کرم روده را دارد. بنابراین مصرف آن برای بیماران مبتلا به وبا مفید است
ناتوانی جنسی
دانهٔ زنیان را با مقداری هستهٔ تمبر هندی و کرهٔ تصفیه‌شده برشته کنید. آنها را به‌خوبی آسیاب کنید و یک قاشق چای‌خوری از این مخلوط را به یک لیوان شیر و عسل اضافه کنید. برای اثربخشی بیشتر هر شب از این مخلوط استفاده کنید.
مشروبات الکلی
این گیاه برای افرادی که می‌خواهند از اعتیاد به الکل خلاص شوند مناسب است. جویدن روزانهٔ دانهٔ زنیان کمک می‌کند تا میل به الکل کم شود.
اسپاسم ماهیچه ها
زنیان به دلیل داشتن خاصیت ضد اسپاسمی و عمدتا وجود تیمول برای رفع قولنج، آسم، انقباض عضلانی، گرفتگی عضلات، روماتیسم و ورم مفاصل مورد استفاده قرار می گیرد. تصور می شود که دانه ها برای کاهش دردهای قاعدگی هم مفید است.
آلرژی و حساسیت
ممکن است که مصرف بیش از اندازه زنیان عوارضی مثل آلرژی و حساسیت را به دنبال داشته باشد که با علائمی مانند تهوع، استفراغ، سوزش پوست و سردرد قابل تشخیص است
عوارض جانبی
مصرف متوسط دانه‌های زنیان باعث هیچ گونه عوارض جانبی نمی شود. اما مصرف بیش از حد آن (بیش از یک قاشق چای خوری روزانه) ممکن است منجر به حالت تهوع و گیجی، سوزش معده و دیگر مشکلات کبدی شود. این دانه ها می توانند موجب نقص های مادرزادی و حتی سقط جنین شوند. بنابراین زنان باردار باید قبل از مصرف دانه با پزشک خود مشورت کنند.
همچنین افراد دارای مزاج گرم نباید از عرق زنیان استفاده کنند، در صورت ضرورت می توان به مقدار کم و همراه با گیایاهان دارویی با طبع سرد مانند کاسنی و شاهتره مصرف نمود. کودکان زیر 7 سال و افراد مبتلا به اختلالات تیروئید باید با احتیاط بیشتری، عرق زنیان را مصرف کنند.