سکته قلبی
سکته قلبی (به انگلیسی: Myocardial infarction) که به آن آنفارکتوس میوکارد یا ام آی نیز می‌گویند، زمانی رخ می‌دهد که خون به اندازه کافی در اختیار عضله قلب قرار نمی‌گیرد.
| اطلاعات بیماری | |
|---|---|
| نام های دیگر: | آنفارکتوس میوکارد، ام آی |
| نشانه ها: | دردهای شکم، حالت تهوع، ناراحتی معده، بی‌خوابی، تنگی نفس، سرفه، سرگیجه، تغییر رنگ صورت (خاکستری)، ریزش مو، ضربان قلب نامنظم، عرق کردن بیش از حد |
| علت(ها): | آترواسکلروز؛ تجمع پلاک‌ها در شریان‌ها |
حمله قلبی یک وضعیت اورژانسی است و اگر اقدامات درمانی به موقع انجام نشود، زندگی بیمار تهدید خواهد شد. هر چقدر اختلال خون‌رسانی به قلب مدت زمان بیشتری را به خود اختصاص دهد، به همان میزان بر آسیب قلبی افزوده خواهد شد.
علائم
این نشانه ها در هر فرد متفاوت است. به طور کلی علائم عمومی سکته قلبی قبل از وقوع شامل موارد زیر می‌شود:
- خستگی غیر معمول
- فشار و درد در ناحیه قفسه سینه و بازوها که به گردن، فک و پشت نیز می‌زند. (این نشانه از شایع ترین علائم سکته قلبی است.)
- دردهای شکم
- حالت تهوع
- ناراحتی معده
- بی‌خوابی
- تنگی نفس
- سرفه
- سرگیجه
- تغییر رنگ صورت (خاکستری)
- ریزش مو
- ضربان قلب نامنظم
- عرق کردن بیش از حد
علائم سکته قلبی در خواب
بسیاری از افراد در خواب دچار سکته قلبی می‌شوند و سکته قلبی در خواب می‌تواند بسیار خطرناک‌تر از سکته در وضعیت‌های دیگر باشد. فردی که در آستانه سکته قلبی در خواب قرار دارد، معمولاً علائم زیر را تجربه می‌کند:
- احساس سبکی سر
- سرگیجه ناگهانی و بدون دلیل روشن
- بروز علائم آنژین
- احساس درد و ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس
- احساس خستگی مفرط
- حالت تهوع
- تعریق ناگهانی که سرد است.
- احساس درد و فشار در ناحیه بالای سینه
علائم سکته قلبی در زنان
گروهی از بانوان علائمی متمایز از مردان را حین سکته قلبی تجربه می‌کنند. بسیاری از زنان پیش از سکته قلبی چند مورد یا هیچ یک از علائم یاد شده معمول در سکته قلبی را تجربه نمی‌کنند. البته درد، فشار و ناراحتی شدید در قفسه سینه همچنان از جمله علائم شایع سکته است و در زنان نیز دیده می‌شود. با وجود این برخی از زنان بدون تجربه درد و ناراحتی در قفسه سینه، علائم زیر را خواهند داشت:
- تنگی نفس
- سرگیجه و غش
- خستگی مفرط و بدون دلیل
- خستگی در طول چند روز
- احساس درد در ناحیه شکم یا سوزش سر دل
- درد در ناحیه گردن
- احساس درد در ناحیه فک، شانه و پشت
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس درد و ناراحتی در یک یا هر دو بازو
علت
علت اصلی بروز سکته قلبی ایجاد حالتی به نام آترواسکلروز است. منظور از آترواسکلروز تجمع پلاک‌ها در شریان‌ها است. پلاک‌ها ماده‌ای هستند که به وسیله‌ی در کنار هم قرار گرفتن کلسترول، رسوبات و دیگر ترکیبات به وجود می‌آیند. پلاک‌ها قابلیت چسبیدن به دیواره شریان و انباشته شدن در آن را دارند. درصورتی‌که انباشت پلاک‌ها ادامه پیدا کند، به‌تدریج شریان‌ها تنگ‌تر شده و در نهایت مسدود می‌شوند.
درصورتی‌که یک پلاک بشکند یا پاره شود، بلافاصله در رگ لخته خون ایجاد می‌شود. این لخته خون دلیل اصلی بروز سکته قلبی شناخته می‌شود. با بروز حمله قلبی این هشدار از بدن صادر می‌شود، که قلب دیگر اکسیژن و خون دریافت نمی‌کند. درصورتی‌که جریان خون و اکسیژن متوقف شود، سلول‌های ماهیچه‌ای قلب آسیب دیده و مرگ سلولی رخ می‌دهد.
انواع
اسپاسم (گرفتگی) عروق کرونر یا آنژین ناپایدار
در این حالت بیمار با حمله حاد عروق کرونری قلب مواجه می‌شود. ممکن است درد قفسه سینه در زمان استراحت بروز کند، همچنین بیمار مدت زمان طولانی‌تری درد را تجربه خواهد کرد. درمان این بیماری قلبی با دارو و استراحت امکان‌پذیر نیست. در مقابل آنژین ناپایدار، آنژین پایدار وجود دارد. در این حالت بروز علائم بیماری با فعالیت بدنی در ارتباط است. یعنی علائم زمانی ظاهر می‌شوند که فعالیت‌های بدنی به حد خاصی رسیده باشند.
انفارکتوس میوکارد (ST (STEMI
در این حالت یکی از شریان‌های اصلی قلب دچار آسیب شده است. این شریان‌ها به خون اجازه می‌دهند تا اکسیژن و مواد مغذی برای عضله قلب تامین شود. این بیماری می‌تواند به صورت حاد ایجاد شود. در این حالت احتمال بروز آریتمی بطنی نیز وجود دارد. این امر ریسک بروز ایست قلبی را افزایش خواهد داد.
انفارکتوس میوکارد (ST (NSTEMI
در این حالت بیماری قلبی شدت متوسط دارد. در طی آن، یک شریان خونی به طور جزئی دچار انسداد شده است. البته این امر به این معنا نیست که خطری متوجه بیمار نمی‌شود. علائم این انفارکتوس میوکارد مشابه با نوع شدید است. به همین دلیل باید برای درمان بیماری به سرعت اقدام نمود.
درمان
برای درمان سکته قلبی باید رگ مسدود شده را باز کرد. از علت های گرفتگی رگ های قلب انسداد توسط لخته خون، رسوب چربی خون در جدار رگ‌های قلب است که سبب به وجود آمدن برجستگی‌های کوچک و بزرگی در دیواره رگ ها می‌باشد. این پلاک های چربی پاره شده که سبب ایجاد مکانیسم لخته در عروق خونی شده و سبب ایجاد لخته خون در رگ شده و جریان خون را مسدود می‌کند.
دارو درمانی
وجود لخته خون سبب می‌شود که برای درمان اولیه سکته حاد قلبی از داروهای ضد پلاک و داروهای رقیق کننده خون استفاده شود. به محض تشخیص سکته قلبی ۳ تا ۴ قرص آسپرین مصرف کنید. علاوه بر آسپرین می‌توانید داروهای ضد پلاک مانند کلوپیدوگرل، پراسوگرل یا تیکاگرولول نیز مصرف کنید. می‌توانید چند عدد از این قرص ها را یک جا مصرف کنید.
علاوه بر داروهای ذکر شده داروهای ضد پلاکت مانند هپارین یا انوکساپارین می‌توانند به کاهش لخته خون کمک کنند.
تجویز داروی فیبرینولیتیک
داروهای ترومبولیتیک یا فیبرینولیتیک می‌توانند موجب شکسته و حل شدن لخته های خون داخل عروق کرونر شوند. این دارو به صورت وریدی تزریق شده و لخته های خون را تکه تکه کرده و مسیر قلب را باز می‌کند. درمان در ۳ ساعت اول سکته قلبی می‌تواند بهترین نتیجه را حاصل کند. بهترین نتیجه ها بین ۳ الی ۶ ساعت دیده می‌شود. بعد از ۶ الی ۱۲ ساعت نتایج نسبتا مثبت خواهد بود و بعد از گذشت ۱۲ ساعت درمان با این داروها نتیجه قابل قبول را نخواهد داشت.
در برخی از افراد با شرایط ویژه نمی‌توان این داروها را تجویز کرد، این افراد شامل:
- مصرف کنندگان داروهای خاص مانند وارفارین یا NOAC مثل ریواروکسابان
- بیماری‌های خونی خاص مانند کمبود فاکتور ۸
- سابقه تصادف یا ضربه مهم در سه ماه قبل
- افراد با سابقه خونریزی مغزی
- افراد با سابقه سکته مغزی
- فشار خون بالای کنترل نشده
- عمل جراحی در یک ماه قبل
- خونریزی داخلی در یک ماه قبل
- افراد با خونریزی فعال
- حامله بودن
آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
از طریق آنژیوگرافی می‌توان نواحی مسدود شده را شناسایی و گرفتگی‌های رگ را می‌توان توسط روش آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری باز کرد. پزشک جهت آنژیوپلاستی عروق قلبی را مشاهده کرده و سپس در جهت برطرف کردن مستقیم و نسبتا کامل لخته خون برآمده و تنگی قلب را برطرف می‌کند، سپس برای باز کردن تنگی رگ و کاهش خطر خونریزی داروهای فیبرینولیتیک تجویز می‌شود.
بعد از درمان اولیه و باز کردن رگ های مسدود شده بیمار بهتر است برای ۳ تا ۵ روز در CCU بستری شده و علائم و آریتمی قلبی وی تحت مانیتورینگ مداوم قلبی قرار گیرد. بعد از رسیدن به حالت پایدار ادامه درمان در خارج از بخش CCU قابل انجام خواهد بود. در طی زمان بستری آزمایش های مختلف برای بررسی عوارض سکته قلبی انجام می‌شود این آزمایشات شامل:
- آزمایش خون برای بررسی ریسک فاکتورهای بیمار مانند دیابت، چربی خون بالا و عملکرد کلیه و کبد
- اکوکاردیوگرافی قلب برای بررسی ساختمان قلب و قدرت انقباضی آن
- نوار قلب روزانه برای بررسی آریتمی قلب
- تست ورزش و اسکن قلب
عمل جراحی دریچه مصنوعی قلب
در این فرآیند دریچه آسیب دیده توسط یک دریچه مصنوعی جدید و سالم جایگزین خواهد شد. دریچه جدید می‌تواند از جنس فلزی یا سنتز حیوانی باشد.
عمل جراحی بای‌پس عروق کرونر یا عمل قلب باز
جراحی «بای‌پس عروق کرونر» می‌تواند با ایجاد مسیرهای جدید برای گردش خون به عضله قلب می‌تواند شریان‌های مسدود شده را درمان کند. این روش درمانی، که به عمل قلب باز نیز معروف است، برای بیماران با شرایط حاد و گرفتگی عروق پیچیده توصیه می‌شود.
عمل جراحی قلب کم تهاجم
این مورد می‌تواند یک جایگزین برای عمل جراحی بای‌پس عروق کرونری باشد.
آتروکتومی
آتروکتومی شبیه به آنژیوپلاستی می‌باشد که در نوک کاتتر یک تیغ مخصوص با قابلیت چرخش قرار دارد تا پلاک رسوب شده در شریان ها را جدا کند.
کاردیومیوپلاستی
کاردیومیوپلاستی آزمایشی است که در آن عضلات اسکلتی بدن از ناحیه کمر یا شکم گرفته و جایگزین عضلات قلب آسیب دیده از سکته قلبی خواهد شد.
پروسه استنت
استنت یک سیم مخصوص لوله‌ای است که از آن جهت باز نگه داشتن شریان ها در حین آنژیوپلاستی استفاده می‌شود.
فرسایش و تخریب به کمک فرکانس‌های رادیویی
یک کاتتر حاوی الکترود در نوک آن وارد رگ‌ها می‌شود و به سمت عضله قلب هدایت خواهد شد تا بتواند سلول های عضلانی خاصی در نواحی بسیار کوچک را نابود کند.
پیوند قلب
در این پروسه قلب آسیب دیده از بدن خارج شده و قلب اهدایی در بدن فرد قرار خواهد گرفت.
تجدید عروق ترانس میوکارد (تی ام آر)
در این روش برای درمان بیماران حمله قلبی به روش TMR، از یک لیزر مخصوص برای ایجاد چند سوراخ از بیرون قلب به داخل اتاقک پمپاژ خون استفاده می‌شود.