استامینوفن
استامینوفن (به انگلیسی: Acetaminophen) یا پاراستامول (Paracetamol) برای تسکین درد و کاهش تب است. این دارو برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله سردرد، درد عضلانی، دندان درد، دردهای قاعدگی و سرماخوردگی استفاده می‌شود.
استامینوفن برای کاهش تب کودکان و بزرگسالان نیز مناسب است. به‌طور‌کلی استامینوفن هنگام استفاده طبق دستور پزشک بی‌خطر است؛ اما اگر در دوزهای زیاد یا همراه با الکل مصرف شود، می‌تواند آسیب جدی به کبد وارد کند.
نحوه مصرف
- برای مصرف صحیح استامینوفن یا تایلنول لازم است از اطلاعات روی بسته‌ی محصول پیروی کنید.
- این دارو در فرم‌ها و برندهای مختلف در دسترس است، بنابراین لازم است توضیحات راجع به دوز دارو را به دقت مطالعه کنید؛ زیرا ممکن است مقدار استامینوفن یا تایلنول موجود در محصولات مختلف با هم متفاوت باشد.
- توجه داشته باشید که دوز دارو را خودسرانه به بیشتر از مقدار تجویزی افزایش ندهید.
- اگر قصد دارید از این دارو برای درمان کودکان استفاده کنید، لازم است محصولات مناسب کودک را تهیه کنید.
- برای پیدا‌کردن دوز مناسب کودکتان توضیحات روی بسته‌ی دارو در مورد میزان دوز مصرفی مناسب برای وزن‌های مختلف را مطالعه کنید. اگر وزن کودک را نمی‌دانید، جدول مربوط به سن را بررسی‌کنید.
- برای استفاده از شربت استامینوفن، بطری را قبل از هر بار مصرف تکان دهید. البته بعضی از شربت‌ها نیازی به تکان‌دادن ندارند. برای آگاهی درمورد این موضوع راهنمای روی بسته‌بندی را مطالعه‌کنید.
- برای حصول اطمینان از مصرف دوز مناسب شربت، مقدار مصرفی را، با قاشق‌های مخصوص، قطره‌چکان یا سرنگ اندازه بگیرید. از قاشق‌های عادی خانگی استفاده نکنید.
- قرص‌های سریع بازشونده را بجوید یا اجازه دهید زیر زبان حل شوند سپس با آب یا بدون آب آن‌ها را فرودهید.
- برای مصرف قرص‌های جویدنی آن‌ها را پیش از بلع به طور کامل بجوید.
- قرص‌های Extended-Release (دوز آن در بازه زمانی طولانی‌تری پخش می‌شود) را نباید جوید یا له کرد. انجام این کار می‌تواند تمام دارو را یک‌جا آزاد کند و خطر بروز عوارض‌جانبی را افزایش دهد.
- نباید بدون تجویز پزشک قرص‌ها را (خصوصا قرص‌هایی را که خط تقسیم ندارند) نصف کرد. باید تمام قرص را بدون جویدن یا تکه‌تکه کردن فروداد.
- برای مصرف قرص‌های جوشان دوز مورد نظر را در مقدار معینی از آب بریزید و سپس میل‌کنید.
- اگر داروهای مسکن را با ظهور اولین علائم درد مصرف کنید، اثربخشی بیشتری دارند و اگر صبر کنید تا علائم شدیدتر شوند، ممکن است اثربخشی دارو کمتر شود.
- چنانچه وضعیت شما به همان صورت ادامه پیدا کرد یا حالتان بدتر شد یا علائم جدیدی در شما ظاهر شد با پزشک خود دراین‌باره صحبت‌کنید.
- برای کاهش تب تنها در صورتی می‌توان داروی استامینوفن را بیشتر از سه روز مصرف کرد که توسط پزشک عفونی تجویز شده باشد. بزرگسالان بیش از ده روز و کودکان بیش از پنج روز نباید بدون تجویز پزشک از استامینوفن استفاده کنند.
قرص استامینوفن برای چیست؟
استامینوفن یک داروی مسکن و کاهش‌دهنده تب است که به‌طور گسترده برای کاهش درد خفیف تا متوسط و کاهش تب استفاده می‌شود. قرص استامینوفن معمولا برای درمان موارد زیر کاربرد دارد:
- دردهای زمان سرماخوردگی و آنفولانزا: می‌توان از آن برای تسکین درد ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا و سایر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی استفاده کرد.
- کاهش تب: استامینوفن به عنوان مسکن و کاهش‌دهنده تب استفاده می‌شود.
- دردهای عضلانی: به طور کلی استامینوفن برای کاهش درد کاربرد دارد و معمولا برای درمان سردرد، درد عضلانی، دندان درد، دردهای قاعدگی و درد آرتریت استفاده می‌شود.
- استامینوفن یا تایلنول یک مسکن موثر درد و کاهش‌دهنده تب است که به‌طور گسترده و بدون نسخه در دسترس است.
- خطر ایجاد زخم معده یا خونریزی گوارشی هنگام استفاده از استامینوفن در مقایسه با سایر مسکن‌ها مانند آسپرین یا ایبوپروفن کمتر است.
- زمانی‌که طبق دستور مصرف شود، عموما برای اکثر افراد بی‌خطر درنظر گرفته می‌شود.
- افرادی که به آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) حساسیت دارند، می‌توانند آن را مصرف کنند.
مصرف استامینوفن در دوران بارداری
استامینوفن در گروه B بارداری، مطابق با تقسیم بندی FDA قرار دارد لذا از نظر مصرف در دوران بارداری ایمن است ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
مصرف در دوران شیردهی
استامینوفن در شیر مادر ترشح می‌شود. هر چند از بروز عوارض جانبی در نوزادان شیرخوار به جز ۱ مورد (ایجاد راش در یک نوزاد شیرخوار) گزارش دیگری ثبت نشده است، ولی توصیه می‌شود قبل از مصرف دارو با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
شربت استامینوفن
شربت استامینوفن یک داروی مایع است که برای تسکین درد و کاهش تب در کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شود. شربت استامینوفن کودکان اغلب برای کودکانی که در بلعیدن قرص‌ها مشکل دارند، ترجیح داده می‌شود.
قطره استامینوفن
قطره استامینوفن دارویی است که برای کاهش درد و تب در نوزادان و کودکان خردسال استفاده می‌شود. قطره ها به صورت خوراکی تجویز می‌شوند و معمولا در غلظت ۸۰ میلی‌گرم در میلی‌لیتر در دسترس هستند.
شیاف استامینوفن
شیاف استامینوفن در درد های خفیف عضلانی استخوانی، کمردرد و سردرد کاربرد دارد.
در سرماخوردگی و آنفولانزا، دندان درد، دردهای قاعدگی و همچنین کاهش تب نیز از شیاف استامینوفن استفاده می‌شود.
شیاف استامینوفن در نوزادان توسط پزشک و در موارد زیر نسخه می‌شود:
- اگر تب به داروی خوراکی جواب ندهد.
- کودک از مصرف شربت امتناع می‌کند.
روش استفاده
- برای استفاده از شیاف استامینوفن در نوزادان، ابتدا دست‌های خود را بشویید و دستکش یک‌بار مصرف یا لاتکس تمیز بپوشید.
- نوزاد را به پشت یا پهلو بخوابانید. در صورت خواباندن نوزاد به پهلو، پای بالایی را داخل شکمش جمع کنید. اگر او را به پشت می‌خوابانید، پاهایش را اندکی باز کنید تا به مقعد دسترسی داشته باشید.
- شیاف را از بسته‌ی خود خارج کنید.
- حتما شیاف را به کمی روغن زیتون بکر آغشته کنید تا به راحتی و بدون درد و آزار در مقعد قرار بگیرد.
- سر شیاف را روی مقعد قرار دهید و به آرامی آن را به داخل فشار دهید تا به طور کامل داخل روده قرار گیرد.
- دو طرف باسن کودک را به مدت 30 تا 60 ثانیه مقداری به هم فشار دهید تا شیاف کامل به داخل برود و بیرون نیاید.
- بهتر است کودک چند دقیقه به حالت خوابیده باقی بماند تا جذب شیاف بهتر انجام شود.
- کودک تا یک ساعت نباید دفع مدفوع داشته باشد. زیرا محتویات شیاف با مدفوع از بدن دفع می‌شود. اگر کودک شما اسهال دارد شیاف گزینه‌ی خوبی برای درمان تب او نیست. اگر نیم تا یک ساعت بعد از استفاده از شیاف کودک دفع مدفوع داشت، مجدد یک شیاف دیگر استفاده کنید.
استامینوفن کدئین
داروی استامینوفن کدئین ترکیبی از استامینوفن و کدئین است که برای تسکین درد های خفیف تا متوسط استفاده می‌شود. استامینوفن یک مسکن تب بر است که در کاهش درد و تب مؤثر است. کدئین نیز یک مسکن مخدر است که برای کاهش دردهای متوسط تا شدید کاربرد دارد.
استامینوفن، سنتز پروستاگلاندین‌ها در سیستم عصبی مرکزی را مهار کرده و تولید محیطی ایمپالس درد را مهار می‌کند. اثر ضد تب را نیز با مهار مرکز تنظیم دمای هیپوتالاموس اعمال می‌کند.
کدئین نیز به گیرنده‌های اپیوئیدی در CNS متصل شده و سبب مهار مسیرهای بالارو درد می‌شود، با اثر مرکزی بر مدولا درک و پاسخ به درد را تغییر می‌دهد و سرکوب کلی CNS ایجاد می‌کند.
موارد منع مصرف
- حساسیت به این دارو یا دیگر داروها و مواد
- بارداری یا اقدام به بارداری
- شیردهی
- مشکلات احساسی و یا بیماری‌های روانی
- بیماری‌ها یا جراحت‌های مغزی
- بیماری‌های قلبی عروقی
- فشار خون پایین
- تشنج یا سابقه آن
- اختلالات تیروئید
- مشکلات غده آدرنال
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های کبدی و هپاتیت
- مشکلات مجاری صفراوی یا سنگ کیسه صفرا
- بزرگی پروستات و یا اختلالات ادراری
- مشکلات گوارشی (مانند التهاب روده، اختلالات حرکتی روده)
- میاستنی گراویس
- ابتلا به نقص G6PD
تداخلات
- تضعیف کننده‌های CNS
- ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای
- داروهای ضد سایکوز و ضد اضطراب
- سایر ضد دردهای مخدر
- داروهای آنتی کولینرژیک
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز
عوارض جانبی
- احساس بیماری
- خواب آلودگی
- خستگی مفرط
- ضعف
- احساس سرخوشی کاذب
- بی قراری
- گیجی
- عصبی شدن
- مشکل در خوابیدن
- کابوس یا خواب‌های غیر عادی
- هیجان غیرعادی به خصوص در کودکان
- کاهش فشار خون
- ضربان قلب کند، سریع همراه با تپش
- اختلال در تنفس
- اختلال در بینایی
- کوچک شدن مردمک چشم
- کاهش اشتها
- خشکی دهان
- درد
- درد در ناحیه معده
- تورم صورت
- افزایش تعریق
- سرد و مرطوب شدن پوست
- زنگ زدن و وزوز گوش
- لرزش یا حرکات غیرقابل کنترل عضلات
- خونریزی غیرعادی یا کبودی
- قرمزی یا برافروختگی پوست
- زردی چشم‌ها یا پوست
- راش پوستی
- خارش
- ادرار خونی و یا کدر
- ادرار تیره
- ادرار دردناک و سخت
- تکرر ادرار
- کاهش ناگهانی در مقدار ادرار
- تغییر رنگ مدفوع
عوارض جانبی استامینوفن
واکنش آلرژیک جدی در مورد داروی استامینوفن نادر است. با این وجود اگر واکنش آلرژیک جدی مثل:
- علائم پوستی
- خارش
- گیجی شدید
- اختلال تنفسی
را تجربه کردید، سریعا از فوریت‌های پزشکی کمک‌بگیرید.
موارد احتیاط مصرف استامینوفن
- داروی استامینوفن ممکن است شامل ترکیبات غیرفعالی باشد که موجب بروز حساسیت یا مشکلات دیگر بشود.
- قبل از استفاده از استامینوفن، سابقه‌ی پزشکی خود را، به ویژه در خصوص بیماری کبد و مصرف منظم دارو و سوء‌مصرف الکل، با پزشکتان درمیان بگذارید.
- درصورت ابتلا به دیابت، فنیل کتونوری و شرایط دیگری که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از مصرف این مواد در رژیم غذایی شما دارد، باید جانب احتیاط را رعایت کرده و با پزشکتان در این مورد صحبت کنید.
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تأثیر استامینوفن یا تایلنول را تغییر دهد یا سبب افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود.
- داروی کتوکونازول ممکن است با داروی استامینوفن تداخل داشته باشد. درصورت مصرف این دارو، پزشک خود را مطلع سازید.
- استامینوفن ممکن است روی تست‌های آزمایشگاهی خاص اثر بگذارد و سبب نتیجه گیری غلط شود؛ بنابراین اطمینان حاصل کنید که کارکنان آزمایشگاه و پزشکان در جریان استفاده‌ی شما از این دارو قرار گرفته باشند.
- داروهای ضد درد خاص (مانند پنتازوسین، نالبوفین، بوتورفانول)
- داروهای ضد تشنج
- داروهای بیهوشی
- داروهای ضد درد و مسکن
- آنتی‌هیستامین‌ها (مانند ستیریزین، دیفن هیدرامین)
- داروهای خواب و یا اضطراب (مانند آلپرازولام، دیازپام، زولپیدم)
- شل‌کننده‌های عضلانی
- باربیتورات ها
- فوس فنی‌توئین - فنی‌توئین
- بی‌حس کننده‌های موضعی
- فنیل آفرین (سیستمیک)
- سدیم نیتریت
- آنتاگونیست های ویتامین کا
- الکل (اتیل)
- داپسون (موضعی)
- متی‌راپون
- نیتریک اکسید