آپاندیس
آپاندیس یا آویزه (به انگلیسی: appendix) (به فرانسوی: Appendice) زائده‌ی باریک با طول ده سانتی‌متر و قطر نیم سانتی‌متر است که با نام روده‌ی کور نیز شناخته می‌شود.
برخلاف تصور عمومی آپاندیس تنها یک زائده اضافی نبوده و یکی از فواید آپاندیس این است که محلی را برای رشد باکتری‌های مفید آماده می‌کند و به این ترتیب علاوه بر بهبود هضم غذا، وضعیت سیستم ایمنی بدن را ارتقا می‌دهد.
جایگاه در بدن
حد فاصل دریچه‌ای که روده‌ی باریک را به روده‌ی بزرگ وصل می‌کند زائده‌ای به نام آپاندیس قرار دارد. محل دقیق آپاندیس در سمت راست بدن و زیر شکم است.
با توجه به محل قرار گیری آپاندیس، این زائده از غذا پر می‌شود و باید تخلیه شود. اگر بنا به دلایلی این تخلیه اتفاق نیفتد منجر به بروز التهاب و عفونت می‌شود که با نام آپاندیسیت (Appendicitis) شناخته می‌شود. این التهاب اگرچه رایج است اما خطرناک است و کسانی که دچار این عارضه شده‌اند باید هر چه سریع‌تر به متخصص گوارش یا متخصص داخلی مراجعه کنند و با عمل آپاندیس آن را خارج کنند. به عمل خارج کردن آپاندیس از بدن آپاندکتومی گفته می‌شود.
علت التهاب آپاندیس
اصلی‌ترین علت که برای التهاب و تورم آپاندیس یا آپندیسیت بیان می‌شود انسداد و گرفتگی در دریچه‌ی آپاندیس است. میزان این گرفتگی مشخص نیست و ممکن است جزئی یا شدید باشد. علت انسداد آپاندیس علاوه بر تجمع مواد غذایی، می‌تواند بزرگ شدن غدد لنفاوی، ایجاد آسیب یا تشکیل تومور باشد.
اگر آپاندیس از بدن خارج نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
مسدود شدن آپاندیس سبب تجمع باکتری‌ها و ایجاد عفونت در این زائده می‌شود. زیاد شدن عفونت رگ‌های خونی این ناحیه را تحت فشار قرار می‌دهد و جریان خون را کم می‌کند. این حالت ممکن است موجب پاره شدن آپاندیس و ایجاد مشکل برای بیمار شود. پاره شدن آپاندیس همچنین می‌تواند سایر بافت‌ها و اندام‌ها را هم دچار التهاب کند.
به عنوان نمونه پاره شدن آپاندیس در بدن ممکن است منجر به تشکیل کیسه چرکی در شکم شود. به عبارت دیگر با باز شدن و ترکیدن آپاندیس آبسه‌ای در بدن تشکیل می‌شود که حتماً باید از بدن تخلیه شود. تخلیه‌ی آبسه و آپاندیس می‌تواند به صورت همزمان باشد یا این‌که با فاصله‌ی زمانی اتفاق بیفتد. این موارد به عنوان عوارض خارج نکردن آپاندیس از بدن و بی‌توجهی به آن است که می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کند.
علائم آپاندیس
تمام عارضه‌ها و بیماری‌ها با ظواهر و تغییرات فیزیکی بروز می‌کند. علت تمام دردهای شکمی نیز آپاندیسیت نیست. اصلی‌ترین علامت برای آپاندیسیت درد شکمی در قسمت پایین و راست شکم است. این درد بین ناف و استخوان لگن بروز می‌کند.
علائم آپاندیس پنهان نمی‌ماند و بعد از چند ساعت تشدید می‌شود، همچنین با علائم دیگر همراه می‌شود. علائم دیگری که همراه درد شکم بروز می‌کند شامل:
- از دست دادن اشتها
- تورم شکم
- عدم توانایی دفع مدفوع
کسانی که دچار آپاندیسیت می‌شوند با عطسه یا سرفه کردن درد بیشتری را تجربه می‌کنند. اما تمام افراد این علائم را تجربه نمی‌کنند. علائم آپاندیس در نوجوانان و زنان باردار کمی متفاوت است. در کودکان هم آپاندیسیت مشابه یک بیماری گوارشی و دل درد است.
علائم آپاندیس در نوجوانان
درد شکم ناگهانی شایع‌ترین علامت برای بروز آپاندیسیت است. این درد از اطراف ناف شروع می‌شود و به تدریج درد آن بیشتر می‌شود.
علائم آپاندیس در زنان باردار
خانم‌های باردار شرایط ویژه‌ای دارند و هر گونه درد در ناحیه‌ی شکم آن‌ها را نگران سلامت جنین می‌کند.
علائم کلی آپاندیسیت در زنان باردار با افراد دیگر فرق چندانی ندارد اما تب و اسهال در آن‌ها کمتر مشاهده می‌شود. اما علائم دیگری نیز وجود دارد که مختص زنان باردار است؛ شامل:
- ادرار دردناک یا قطع ادرار
- درد بالای شکم
علائم آپاندیس در زنان ممکن است با درد تخمدان اشتباه گرفته شود. برای پی بردن به تفاوت درد آپاندیس با درد تخمدان باید به این نکته توجه داشته باشید که درد تخمدان در روزهای تخمک گذاری یعنی دو هفته از عادت ماهیانه اتفاق می‌افتد و بعد از چند ساعت از بین می‌رود. اما درد آپاندیس بعد از گذشت چند ساعت شدیدتر می‌شود همچنین ممکن است با اسهال و تهوع نیز همراه باشد.
تشخیص
قطعاً اولین نشانه درد است. این درد در ناحیه‌ی شکم ایجاد می‌شود. در حد فاصل ۱۲ تا ۲۴ ساعت درد در این قسمت گسترش پیدا می‌کند و حتی به سمت چپ بدن کشیده می‌شود. با چند عمل ساده و لمس کردن شکم می‌توانید درد آپاندیس را از سایر دردهای گوارشی تشخیص دهید:
- درصورتی‌که با لمس کردن پایین شکم درد را احساس می‌کنید، همچنین با فشار دادن شکم و رها کردن آن شدت درد بیشتر شود احتمالاً مبتلا به آپاندیسیت هستید.
- شکم را با انگشت فشار دهید. اگر شکم شما به طور غیر عادی سفت است ممکن است نفخ داشته باشید و مبتلا به آپاندیسیت شده باشید.
- درد آپاندیس با صاف ایستاندن و قدم زدن همچنان ادامه دارد.
اقدامات پزشک جهت تشخیص
- آزمایش خون: در آزمایش خون برای تشخیص آپاندیسیت میزان گلبول سفید خون شمرده می‌شود و بالا بودن نشانه‌ی عفونت است.
- آزمایش ادرار: درخواست آزمایش ادرار برای این است که مشخص شود علت دردها عفونت کلیه نیست.
- تست‌های تصویربرداری: انواع تست‌های تصویربرداری برای تشخیص دقیق آپاندیس از دردهای دیگر انجام می‌شود. به عنوان نمونه پرتونگاری شکمی، اسکن توموگرافی کامپیوتری یا CT ، تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا MRI تست‌های کمکی برای تشخیص دقیق آپاندیسیت هستند.
درمان
با شروع درد آپاندیس هیچ اقدام خانگی نباید انجام دهید و اولین اقدام شما باید مراجعه به پزشک باشد. به عنوان مثال هیچگاه روی محل درد از کیسه‌ی آب گرم استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است منجر به پاره شدن آپاندیس و ایجاد مشکلات بزرگتر شود. همچنین به هیچ عنوان به صورت خودسرانه دارو مصرف نکنید که شرایط وخیم‌تری ایجاد شود.
شروع درد در آپاندیس درمانی به جز خارج کردن آن ندارد. اگر چه شیوه‌های جدید لاپاراسکوپی یعنی جراحی‌های با لیزر جایگزین جراحی‌های باز شده است اما هیچ روش جایگزین آپاندکتومی نشده است. تنها مزیت لاراپاراسکوپی نسبت به جراحی باز این است که روش کم تهاجم‌تری است و از یک یا دو بخیه به جای برش بزرگ جراحی باز استفاده می‌شود. پس زمان بستری و بهبود هم کاهش می‌یابد.
مراقبت‌های بعد از عمل
مزیت مراقبت‌های بعد از جراحی آپاندیسیت این است که روند بهبودی را سریع‌تر می‌کند. پس لازم است حتماً با این مراقبت‌ها آشنا شوید:
مصرف دارو
بعد از جراحی خیلی از افراد درد زیادی را تجربه می‌کنند برای کم شدن تجربه‌ی درد می‌توان از مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کرد. وضعیت فرد بیمار باید به صورت نیمه نشسته باشد زیرا نشستن به محل بخیه‌ها فشار وارد می‌کند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی بعد از عمل آپاندیسیت باید حاوی میوه و سبزی زیاد و نوشیدن آب فراوان باشد که فرد دچار مشکل یبوست نشود. نوشیدن الکل یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین بعد از جراحی ممنوع است.
فعالیت بدنی
فعالیت بدنی بیمارانی که جراحی آپاندیس انجام داده‌اند نیز باید محدود شود. این افراد تا زمان بهبود بخیه‌ها نباید وسایل سنگین را جا به جا کنند یا ورزش‌های سخت مانند وزنه برداری یا بدنسازی انجام دهند. کسانی که جراحی آپاندیس انجام داده‌اند فقط مجاز به انجام کارهای سبک و فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی می‌باشند.
مراقبت از محل
مهم‌ترین نکته در مواظبت از محل زخم این است که محل باید خشک و تمیز نگه داشته شود و در صورت نیاز می‌توان پانسمان محل زخم را تعویض کرد. اگر بخیه‌ها جذبی باشد نیازی به مراجعه به پزشک برای کشیدن بخیه‌ها وجود ندارد اما اگر لازم بود بخیه‌ها کشیده شود یک هفته بعد از عمل می‌توان به پزشک مراجعه کرد و بخیه‌ها را کشید.
پیشگیری
- حتماً روزانه ۸ لیوان آب بنوشید.
- از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی و فست فود بپرهیزید.
- انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- بعد از غذا خوردن تحرک نداشته باشید.
زمان مراجعه به پزشک
درصورتی‌که شکم درد دارید و شدت درد به حدی است که نمی‌توانید بنشینید یا بایستید حتماً برای تشخیص علت درد باید به پزشک مراجعه کنید. به تعویق انداختن مراجعه کار درستی نیست و ممکن است منجر به ایجاد عارضه یا پارگی آپاندیس شود.
بعد از عمل آپاندیس هم اگر با تب، قرمز شدن محل زخم یا تورم آن مواجه شدید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.