الانزاپین
الانزاپین یا اولانزاپین (به انگلیسی: Olanzapine)، دارویی است که برای درمان برخی مشکلات روحی و روانی مثل اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین ممکن است برای درمان افسردگی به همراه داروهای دیگری استفاده شود. داروی الانزاپین می‌تواند به کاهش توهم کمک کرده و سبب شود بهتر و مثبت‌تر راجع به خودتان فکر کنید، احساس اضطراب کم‌تری داشته و در زندگی روزمره فعال‌تر باشید.
موارد مصرف
اضطراب
الانزاپین برای اضطراب تایید نشده است. در صورت داشتن اضطراب، پزشک شما از داروهای دیگر به عنوان اولین انتخاب استفاده خواهد کرد.
افسردگی
الانزاپین در درمان شیدایی حاد و افسردگی دوقطبی و در درمان نگهدارنده دوقطبی اثربخشی دارد. درمان ترکیبی الانزاپین و فلوکستین در افسردگی مقاوم به درمان اثربخشی دارد.
خواب
قرص الانزاپین کیفیت خواب را در صورت ترکیب با یک SSRI در بیماران افسرده که با حداقل ۲.۵ میلی گرم شروع می‌شود، بهبود می‌بخشد.
روده تحریک پذیر
گیرنده‌هایی که عمدتاً در عضلات صاف روده و روده بزرگ هستند، جایی است که اولانزاپین می‌تواند به طور موثر آن گیرنده ها را مسدود کند. به همین دلیل، الانزاپین همیشه در اقدامات بالینی برای درمان IBS یا سندرم روده تحریک پذیر استفاده شده است.
سایر بیماری ها
این دارو را برای اسکیزوفرنی در صورتی که بیمار بالای ۱۳ سال سن داشته باشد و اختلال دوقطبی، از جمله دوره‌های مختلط یا شیدایی، تایید کرده است. اولانزاپین همچنین برای استفاده با فلوکستین، یک مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، در بیماران مبتلا به دوره‌های افسردگی مرتبط با اختلال دو قطبی نوع ۱ و افسردگی مقاوم به درمان، تأیید شده است.
قرص الانزاپین می‌تواند به کاهش توهمات کمک کند و به شما کمک کند شفاف تر و مثبت تر در مورد خود فکر کنید، کمتر احساس آشفتگی کنید و در زندگی روزمره مشارکت فعال تری داشته باشید. توجه به این نکته ضروری است که الانزاپین برای افراد زیر ۱۳ سال مورد تایید FDA نیست. علاوه بر این، ترکیب الانزاپین با فلوکستین برای بیماران زیر ۱۰ سال تایید نشده است.
الانزاپین در ترکیب با سامیدورفان برای کاهش افزایش وزن ناشی از الانزاپین برای اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی I تأیید شده است. قرص الانزاپین همچنین به صورت خارج از برچسب، یعنی کاربردهای غیر رسمی، برای بی قراری حاد، دلیریوم، بی اشتهایی عصبی و تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی نیز کاربرد دارد.
نحوه مصرف
- پیش از شروع مصرف الانزاپین و قبل از هر بار مصرف راهنمای نحوه‌ی استفاده‌ی دارو را مطالعه کرده یا در این مورد از پزشک خود یا دکتر داروخانه سوال کنید.
- داروی الانزاپین را به صورت خوراکی، بدون غذا یا همراه غذا، طبق دستور پزشک، معمولا یک بار در روز مصرف کنید.
- دوز مصرف داروی الانزاپین به سن، وضعیت بیماری و پاسخگویی بدن شما به درمان بستگی دارد. برای کاهش خطر بروز عوارض جانبی ممکن است پزشک شما مصرف این دارو را با دوز کم تجویز کرده و آن را به تدریج افزایش دهد. با دقت به دستورات پزشک خود عمل کنید.
- برای تاثیرگذاری بیشتر داروی الانزاپین آن را به صورت مرتب مصرف کنید. به یاد داشته باشید که دارو را هر روز در زمان مقرر میل کنید. توجه داشته باشید که مصرف دارو را، حتی زمانی که احساس بهتری داشتید، ادامه دهید و به طور خودسرانه و بدون مشورت با پزشک‌تان استفاده از الانزاپین را متوقف نکنید.
- در صورتی که علائم بیماری شما به همان صورت ادامه پیدا کرد یا حالتان وخیم‌تر شد به پزشک خود اطلاع دهید.
- تجویز و تعیین دوز مصرفی این دارو برای درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی و غیره تنها بر عهده روانپزشک است؛ از این رو از مصرف خودسرانه دارو جدا خودداری کنید.
مکانیسم
الانزاپین یک تینو بنزودیازپین است که به عنوان یک داروی ضد روان پریشی آتیپیک یا نسل دوم طبقه بندی می‌شود و اثر خود را عمدتاً بر روی گیرنده‌های دوپامین و سروتونین اعمال می‌کند. روی گیرنده‌های دوپامین در مسیر مزولیمبیک به عنوان یک آنتاگونیست عمل می‌کند و مانع از عملکرد بالقوه دوپامین در گیرنده پس سیناپسی می‌شود.
آنتی سایکوتیک های نسل دوم در دهه ۹۰ معرفی شدند و به دلیل اثربخشی چشمگیر، کاهش خطر عوارض جانبی خارج هرمی و کاهش حساسیت به تداخل دارویی، به سرعت مورد توجه قرار گرفتند. الانزاپین بسیار شبیه کلوزاپین است.
عوارض جانبی
- سبکی سر
- ناراحتی معده
- خشکی دهان
- افزایش اشتها
- افزایش وزن
خواب‌آلودگی، سبکی سر و سرگیجه می‌توانند خطر زمین خوردن را افزایش دهند. سعی کنید پس از مصرف این دارو، به آرامی از جایتان بلند شوید.
در صورتی که پزشک داروی الانزاپین را برای شما تجویز کرده است مطمئن باشید فوائد آن بیش از مضراتش بوده است. همچنین لازم است بدانید اکثر افرادی که داروی الانزاپین را مصرف کرده‌اند عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده‌اند.
در صورتی که عوارض جانبی جدی مانند مشکل در بلع، لرزش، ضربان قلب آهسته، بیهوش شدن، تغییرات روحی و روانی مانند گیجی و بی‌قراری، بی‌حسی یا مورمور شدن بازوها و پاها، زرد شدن رنگ پوست و چشم، درد شدید شکم و معده، مشکل در ادرار کردن و وقفه‌ی تنفسی در خواب مواجه شدید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
به ندرت ممکن است داروی الانزاپین میزان قند خون شما را افزایش دهد اما در صورت رخ دادن این اتفاق امکان ابتلا به دیابت بیشتر می‌شود. در صورتی که دچار علائم قند خون بالا مانند افزایش تشنگی یا افزایش میزان ادرار شدید به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت ابتلا به دیابت به طور منظم قند خون خود را اندازه بگیرید و نتایج را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است نیاز به تنظیم داروهای دیابت، تغییر در برنامه‌ی ورزشی یا رژیم غذایی خود داشته باشید.
مصرف داروی الانزاپین، به ویژه در نوجوانان، ممکن است سبب افزایش قابل توجه وزن و افزایش سطح کلسترول خون شود. این تاثیرات در صورت ابتلا به دیابت ممکن است منجر به بروز بیماری‌های قلبی شود. در مورد خطرات و مزایای درمان با پزشک خود صحبت کنید.
همچنین به ندرت ممکن است مصرف داروی الانزاپین منجر به بروز بیماری دیسکینزی مزمن شود اما در صورت ابتلا در بعضی از موارد ممکن است این شرایط به صورت مداوم ادامه داشته باشد. در صورتی که حرکات یا تیک های غیر معمول و غیر قابل کنترلی را به خصوص در صورت، لب ها، دهان، زبان، بازوها یا پاها مشاهده کردید به سرعت به پزشک خود اطلاع دهید.
مصرف داروی الانزاپین ممکن است ترشح یکی از مواد طبیعی بدن شما، به نام پرولاکتین را افزایش دهد. ترشح بیش از حد این هورمون در زنان ممکن است به ترشح شیر از پستان ها، توقف یا جابه‌جا شدن دوره‌های عادت ماهیانه و ایجاد مشکل در بارداری منجر شود. ترشح این هورمون در مردان ممکن است به کاهش توانایی جنسی، عدم تولید اسپرم یا بزرگ شدن سینه‌ها منجر شود. در صورت بروز هر کدام از این علائم موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورت بروز عوارض جانبی بسیار جدی مانند تشنج بلافاصله از مرکز فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید.
مصرف داروی الانزاپین به ندرت می‌تواند موجب بروز بیماری بسیار جدی به نام نشانگان نورولپتیک بدخیم شود. در صورتی که علائمی مانند تب، سفت شدن عضلات، درد، حساسیت، ضعف، خستگی شدید، گیجی شدید، عرق کردن، تپش قلب سریع و نامنظم، ادرار تیره رنگ و مشکلات کلیوی مانند تغییر در مقدار ادرار را تجربه کردید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
واکنش آلرژیک جدی در مورد داروی الانزاپین نادر است. با این وجود اگر واکنش آلرژیک جدی مانند علائم پوستی، خارش، تورم (مخصوصا در صورت، زبان و گلو)، گیجی شدید و اختلال تنفسی را تجربه کردید به سرعت از مرکز فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید.
موارد احتیاط
- پیش از مصرف الانزاپین در صورتی که به این دارو حساسیت دارید موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. داروی الانزاپین ممکن است شامل ترکیبات غیر فعالی باشد که موجب بروز حساسیت یا مشکلات دیگر بشود.
- قبل از استفاده از داروی الانزاپین سابقه‌ی پزشکی خود از جمله سابقه‌ی مشکلات کبدی، تشنج، مشکل در عمل بلع، کمبود گلبول‌های سفید خون، جنون، مشکل در ادرار کردن (به عنوان مثال مشکلات ناشی از بزرگ شدن پروستات)، گلوکوم زاویه بسته، بیماری‌های روده و معده مانند انسداد روده، مصرف سیگار، سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی دیابت، بیماری های قلبی، سطح بالای کلسترول و تری‌گلیسیرید و مشکلات تنفسی در هنگام خواب مانند وقفه‌ی تنفسی در خواب را با پزشک خود یا دکتر داروخانه در میان بگذارید.
- مصرف داروی الانزاپین ممکن است موجب گیجی، ناهشیاری و تاری دید شما بشود. الکل و ماری‌جوانا این حالات را تشدید می‌کند. لذا از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هشیاری دارند، تا زمانی که در هشیاری کامل به سر ببرید، اجتناب کنید. هنگام مصرف الانزاپین از خوردن الکل پرهیز کنید و در صورت مصرف ماری‌جوانا با پزشک خود صحبت کنید. ضمنا قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی را که مصرف می‌کنید با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید.
- مصرف داروی الانزاپین ممکن است سبب کم شدن تعریق شما شود و به تبع آن احتمال سکته‌ی قلبی را افزایش دهد. از انجام کارهایی که سبب می‌شود عرق کنید، بپرهیزید. به عنوان مثال در هوای گرم ورزش نکنید و کارهای سخت و طاقت فرسا انجام ندهید و حمام آب داغ نگیرید. در زمان گرمی هوا مایعات بیشتری مصرف کنید و لباس‌های خنک بپوشید. در صورتی که بیش از حد گرم‌تان شد، به سرعت جایی برای خنک شدن و استراحت کردن پیدا کنید. در صورتی که به طور مداوم تب داشتید، دچار تغییرات روحی و روانی یا سردرد و سرگیجه شدید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
- ممکن است نوجوانان حساسیت بیشتری نسبت به عوارض جانبی این دارو به خصوص افزایش وزن، افزایش سطح کلسترول، تری‌گلیسرید و پرولاکتین از خود نشان دهند.
- سالمندان نیز نسبت به عوارض جانبی این دارو حساس‌تر هستند. خواب‌آلودگی، یبوست، مشکل در ادرار کردن، گیجی، سرگیجه و سبکی سر از جمله این عوارض هستند.
- چنانچه باردار هستید فقط در صورت نیاز ضروری داروی الانزاپین را استفاده کنید. نوزادان متولد شده از مادرانی که داروی الانزاپین را در سه ماه آخر بارداری استفاده کرده‌اند ممکن است علائمی مانند لرزش یا سفت شدن ماهیچه‌ها، خواب‌آلودگی، مشکل در غذا خوردن و نفس کشیدن و گریه‌های مداوم را تجربه کنند. در صورتی که متوجه شدید نوزاد شما، به خصوص در ماه اول تولد، یکی از این علائم را تجربه می‌کند به سرعت به پزشک اطلاع دهید.
- از آنجا که مشکلات روحی و روانی درمان نشده مانند اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی و افسردگی می‌تواند بیماری خطرناکی قلمداد شود، مصرف این دارو را بدون تجویز پزشک متوقف نکنید. در مورد مضرات و مزایای مصرف داروی الانزاپین در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
- داروی الانزاپین از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود. در صورتی که نوزاد شما علائمی مانند لرزش یا سفت شدن عضلات، خواب‌آلودگی غیر معمول یا مشکل در تغذیه را تجربه می‌کند به سرعت به پزشک اطلاع دهید. هنگام مصرف این دارو پیش از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی
- بعضی از آنزیم‌های سیتوکرومCYP1A2