شلیل

شلیل (نام علمی: Prunus Persica var. nucipersica) نوعی هلو و بدون هیچ‌گونه پرزی است که مانند انواع دیگر میوه‌های سنگی، به دو نوع گوشتی یا هسته چسب (Clingstone) و هسته‌جدا (Freestone) تقسیم می‌شود.

میوه شلیل بر روی درخت

اطلاعات
فرمانرو:	گیاهان
شاخه:	گیاهان گلدار
رده:	دولپه‌ای‌های نو
راسته:	گل‌سرخ‌سانان
تیره:	گل‌سرخیان
زیر خانواده:	Amygdalus
گونه:	P. persica
نام علمی:	Prunus persica

شلیل میوه‌ای بومی آسیا است. اعتقاد بر این است که یکی از قدیمی‌ترین میوه‌ها بوده و ظاهراً ۲۰۰۰ سال قبل در چین رشد کرده و از طریق جاده ابریشم به ایران، یونان و رم باستان راه پیدا کرده است و اکنون بهترین نوع آن در ایران کشت می‌شود.

این میوه از قرن شانزدهم و هفدهم به انگلستان رفت و توسط اسپانیایی‌ها به آمریکا برده شده و اکنون به مقدار زیاد در کالیفرنیا کشت می‌شود. بیش از ۱۰۰ گونه از این میوه در جهان وجود دارد.

انواع شلیل

• شلیل مغان

• رد گلد یا شلیل شبرنگ

• شلیل شمس

• شلیل سفید

• شلیل سبزرنگ

خواص شلیل

سلامت قلب

فیبر و پتاسیم غنی موجود در شلیل برای سلامت و محافظت از قلب در مقابل بیماری ها بسیار مفید هستند و سبب بهبود عملکرد قلب نیز می‌شوند.

خواص ضد سرطان

یکی از مهم ترین خاصیت های مصرف شلیل این است که می‌تواند به پیشگیری از سرطان کمک کند. شلیل به دلیل اینکه حاوی مقادیر غنی از ویتامین های C، ویتامین A و انواع پلی‌فنل ها می‌باشد، می‌تواند خطر ابتلا به انواع سرطان ها را کاهش دهد.

کاهش کلسترول خون

شلیل به دلیل اینکه حاوی مقادیر غنی از فیبر می‌باشد، می‌تواند علاوه بر کلسترول خون، چربی خون را نیز کاهش دهد. با کاهش کلسترول بد خون که دلیل اصلی بیماری های قلبی می‌باشد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز کاهش می‌یابد.

سلامت دستگاه گوارش

شلیل به دلیل اینکه مانند هلو دارای مقادیر غنی از فیبر می‌باشد، برای سلامت کلی دستگاه گوارش و بهبود عملکرد هضم بسیار مفید است. علاوه بر این مصرف شلیل می‌تواند به درمان مشکلات گوارشی مثل نفخ و تهوع نیز کمک کند.

پوست

ویتامین A یکی از بهترین ویتامین ها برای محافظت پوست در برابر امواج فرابنفش است و البته این ویتامین بر روی ضخامت پوست نیز تاثیر مثبت می‌گذارد و مقاومت پوست را در برابر انواع بیماری‌های قارچی نیز افزایش می‌دهد.

در کنار آن، مس موجود در شلیل سبب تحریک پوست برای افزایش کلاژن سازی است و کلاژن بیشتر به معنای پوستی کشیده تر، محکم تر و مقاومت تر در برابر چروکیدگی است. در ضمن شلیل دارای مقادیر قابل توجهی نیاسین یا همان ویتامین B3 است که سبب کاهش سایز منافذ بزرگ پوست شده و از تعداد آن ها می‌کاهد.

همچنین نیاسین اگر به صورت موضعی استفاده شود می‌تواند سبب کاهش تیرگی‌های  پوست و حذف چین و چروک و خطوط ظریف پوست نیز باشد. در کنار این خواص شلیل، ویتامین E و ویتامین C موجود در این میوه نیز فواید مشابهی برای پوست دارند.

انعقاد خون

شلیل جزو میوه هایی است که در زمره منابع غذایی حاوی ویتامین K قرار می‌گیرد و این ویتامین در کنار یون کلسیم موجود در شلیل، می‌توانند دو عامل اصلی انعقاد خون را فراهم کنند.

به طور کلی در فرایند انعقاد خون در بدن، دو ماده بسیار مهم نقش آفرین هستند که هر دوی آن ها نیز در شلیل وجود دارند. ویتامین K و کلسیم هر دو در شلیل وجود دارند و می‌توانند به بدن در تسریع انعقاد خون کمک کنند.

فشار خون

فشار خون بالا اگر از کنترل افراد خارج باشد، می‌تواند سبب افزایش احتمال حملات قلبی و دیگر بیماری های عروقی باشد. فشار خون بالا یک بیماری خاموش است که به گفته متخصصین، 50% کسانی که به این بیماری دچار هستند، از بیماری خود آگاهی ندارند. به عبارت دیگر، بسیار احتمال دارد که هر یک از ما بدون آن که بدانیم به این بیماری دچار باشیم. بنابراین کنترل فشار خون از اهمیت بالایی برخوردار است.

شلیل یکی از منابع غنی و مهم پتاسیم ارگانیک است و طبق نظر دانشمندان، یکی از موثرترین مواد معدنی برای کنترل فشار خون، پتاسیم است. اغلب داروهای کاهش فشار خون در جهان دارای مقادیر مشخصی پتاسیم هستند و دلیل آن، تاثیر فراوان این ماده بر عملکرد سیستم گردش خون است. پتاسیم ارگانیک همچنین به سلامت کلیه، استخوان ها و جداره رگ ها نیز کمک می‌کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن

اصلی ترین رویکرد شلیل در مواجه با سیستم ایمنی بدن، تاثیرات ویتامین C موجود در آن است. ویتامین C یکی از مهم ترین ویتامین‌های محرک سیستم ایمنی است که سبب تقویت عملکرد آن شده و از بدن در برابر رادیکال های آزاد مخرب و همچنین بسیاری از باکتری ها و عفونت ها دفاع می کند. مصرف کافی ویتامین C می‌تواند سیستم ایمنی را برای از بین بردن بسیاری از پاتوژن ها تجهیز نماید.

از آنجایی که کمبود ویتامین C در ایران بسیار شایع است و این مسئله خود یکی از مهم ترین عوامل ابتلا به بیماری ها می‌باشد، پزشکان و متخصصان تغذیه همواره قرار دادن مواد غذایی حاوی ویتامین C در سبد غذایی هفتگی را مورد تاکید قرار می‌دهند. ویتامین C موجود در شلیل می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز روزانه بدن به این ویتامین مهم را تامین نماید.

تقویت بینایی

ویتامین A را ویتامین بینایی می‌دانند. هر چند که این ویتامین فواید بسیاری در بدن دارد، اما از آنجایی که برای تقویت بینایی ویتامین‌های اندکی دخیل هستند، برای همین است که ویتامین آ به این حُسن شهرت رسیده است. البته که مصرف شلیل نمی‌تواند ضعف بینایی را جبران و مشکلات بینایی را درمان کند.

اما قطعاً در جلوگیری از ابتلا به ضعف بینایی و یا پیشروی آن می‌تواند موثر باشد. شلیل در کنار هویج و چند ماده غذایی دیگر، یکی از بهترین منابع ویتامین A است که می‌تواند در تقویت بینایی و پیشگیری از ضعف آن بسیار موثر باشد.

عوارض جانبی شلیل

بارداری

شلیل بیشتر احتمال دارد که به آفت کش ها آلوده شود؛ زیرا پوست آن‌ها نازک و در معرض محیط است و زنان باردار بیشتر مستعد تأثیرات منفی آن‌ها هستند. از این رو، زنان باردار و شیرده باید از شلیلی که با حداقل آفت کش، سم پاشی شده است استفاده کنند.

آلرژی

برخی از حساسیت های شلیل شامل خارش در دهان و گلو، تورم لب‌ها، پلک‌ها و صورت و برخی علائم گوارشی و تنفسی مانند استفراغ، اسهال، درد معده، آبریزش بینی و غیره است. شدیدترین حساسیت به شلیل و بیشتر میوه‌های سنگی وضعیتی به نام آنافیلاکسی است که از ناپایداری قلبی عروقی و مشکلات تنفسی جدی ناشی می‌شود.

آنافیلاکسی

حساسیت شدید به شلیل می‌تواند سبب آنافیلاکسی شود که ناپایداری سلامت قلب و عروق و مشکلات تنفسی است. در برخی موارد، می‌تواند کشنده باشد. اگر به هر نوع آلرژی مشکوک هستید، قبل از مصرف این میوه با پزشک خود مشورت کنید.

مسمومیت با سیانور

هسته های شلیل حاوی مقادیر کمی سیانوژن هستند که در صورت بلع ممکن است به سیانور متابولیزه شوند. بلع بیش از حد هسته شلیل به صورت ناخواسته ممکن است منجر به مسمومیت با سیانید شود.

اطلاعات گیاهی

مشخصات گیاهی

شلیل گیاهی از خانواده هلو به شمار می‌رود که بر اثر جهش رویشی در یکی از ژن های میوه هلو ایجاد شده است که میوه بدون کرکی را تولید می‌کند. میوه این گیاه ظاهری گرد و کروی مانند دارد که بسیار گوشتی و آبدار است که در داخل قسمت گوشتی این گیاه هسته بزرگی قرار دارد که طعم تلخی داشته و قابل مصرف نیست. میوه این گیاه طعم شیرینی دارد. میوه این گیاه خواص بسیاری دارد که از آن علاوه بر تازه خوری برای تهیه لواشک، آبمیوه هلو، کمپوت و … نیز استفاده می‌کنند. به صورت درختچه‌ای کوتاه رشد می‌کند.

هلو و شلیل ممکن است از بذر یکدیگر و از طریق تلقیح به وجود بیایند، که در این صورت دارای ارقام و واریته های مختلفی هستند؛ به صورتی که در ایران فقط بیش از 20 رقم از این گیاه کشت می‌شود که از آن جمله می‌توان به شلیل زرد یا قرمز اشاره نمود؛ تا کنون بیش از 150 گونه درخت شلیل شناسایی شده است که این واریته ها از نظر طعم، مزه و حتی شکل با یکدیگر تفاوت دارند. برگ های سبز رنگ نیزه‌ای مانندی به طول 7 تا 16 و عرض 2 تا 3 سانتی‌متر تولید می‌کند، گل های زیبای این گیاه قبل از برگ‌ها ظاهر می‌شوند که منظره زیبایی را در فصل بهار ایجاد می‌کند. گل های این گیاه به صورت منفرد یا دو تایی به رنگ صورتی ظاهر می‌شوند که 5 گلبرگی هستند. گرده افشانی این گیاه توسط باد انجام می‌شود که البته کندو گذاری سبب افزایش باردهی گیاه می‌شود.

بسته به ارقام زودرس و دیررس میوه این گیاه اوایل تابستان و اوایل پاییز می‌رسد. توجه داشته باشید که عمر درخت شلیل کم است که دلیل عمر کم این درخت وجود چوب ترد و شکننده است. گیاهی خزان پذیر است به طوری‌که با شروع فصل پاییز و سرما برگ های این گیاه می‌ریزند.

روش های تکثیر درخت شلیل

درخت شلیل از طریق بذر و پیوند تکثیر می‌شود.

کشت بذری شلیل:

در کاشت بذری ابتدا بذر یا هسته را از قسمت گوشتی شلیل جدا کنید، برای این منظور هسته را در دهان خود قرار ندهید چرا که ممکن است بزاق دهان بر روی قوه نامیه بذر تأثیر بگذارد و مانع از رشد و جوانه زنی بذر شود. پس از جدا کردن هسته از قسمت گوشتی خوب آن را بشویید و سپس به مدت چند روز در سایه نگهداری کنید تا کاملاً خشک شود. در این مرحله با استفاده از چکش یا هر وسیله دیگری در قسمت چوبی هسته خراش یا شکستگی کوچکی ایجاد کنید به طوری که هسته چوبی ترک بردارد. سپس یک گلدان آماده کنید و بذر گیاه را در داخل آن بکارید به گونه‌ای که قسمت نوک تیز آن رو به سمت بالا باشد. روی بذر را با مقداری خاک بپوشانید و در نهایت گیاه را آبیاری کنید. پس از گذشت مدتی گیاه جوانه می‌زند و شروع به رشد می‌کند. زمانی که گیاه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید آن را برای ادامه رشد به زمین اصلی منتقل کنید.

پیوند زدن درخت شلیلی:

توجه نمایید که درخت شلیل را می‌توانید بر روی پایه های هلو، بادام، آلو و زردآلو پیوند بزنید که معمول ترین روش تکثیر این گیاه محسوب می‌شود.

شرایط اکولوژیک

درخت شلیل برای رشد هر چه بهتر و باردهی بیشتر نیاز به شرایط محیطی ذیل دارد:

ارتفاع

بسته به شرایط اقلیمی و محیطی، ارتفاع این گیاه متغیر و بین 4 تا 10 متر است.

نور

گیاهی کاملاً آفتاب دوست به شمار می‌رود که روزانه به 6 تا 8 ساعت نور خورشید برای رشد و نمو نیاز دارد.

دما

دمای مناسب برای رشد این گیاه 10 تا 35 درجه سانتی‌گراد است که در برابر سرما مقاوم است.

خاک

ریشه درخت شلیل نسبت به کمبود تهویه خاک تا حدود زیادی حساس است طوری که غرقاب نمودن خاک به آن آسیب وارد می‌کند. برای این منظور برای کاشت درخت شلیل از خاک سبک با زهکشی مناسب استفاده کنید.

آبیاری

درخت شلیل به آبیاری متوسط و منظمی نیاز دارد.

فاصله کاشت

فاصله کاشت درختان از یکدیگر 5 تا 7 متر و فاصله بین ردیف 6 متر است.

زمان و مقدار کود دهی به درخت شلیل

برای رشد درخت شلیل طی مراحل رشد می‌توانید از کودهای مناسب حیوانی و شیمیایی استفاده کنید که البته بهترین زمان استفاده از کود در اوایل فصل بهار و قبل از گلدهی است که می‌توانید از کودهای مختلفی استفاده کنید.