غده تیروئید: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''غده تیروئید''' یا '''سپردیس'''، یک [[غده]] درون ریز در ناحیه [[گردن]] [[انسان]] است. | '''غده تیروئید''' یا '''سپردیس'''، یک [[غده]] درون ریز در ناحیه [[گردن]] [[انسان]] است. | ||
[[پرونده:تصویری از جایگاه غده تیروئید.jpg|جایگزین=تصویری از جایگاه غده تیروئید|بندانگشتی|تصویری از جایگاه غده تیروئید]] | [[پرونده:تصویری از جایگاه غده تیروئید.jpg|جایگزین=تصویری از جایگاه غده تیروئید|بندانگشتی|تصویری از جایگاه غده تیروئید{{اعضای بدن|نام لاتین=glandula thyroidea|محل قرارگیری=قسمت عرضی حنجره، در جلوی گلو|تعداد در بدن=یک}}]] | ||
این غده دو [[هورمون]] اصلی می‌سازد که به درون [[خون]] ترشح می‌شوند: | این غده دو [[هورمون]] اصلی می‌سازد که به درون [[خون]] ترشح می‌شوند: | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
از غده تیروئید هورمون دیگری به نام «[[کلسی‌تونین]]» (Calcitonin) نیز ترشح می‌شود. این [[هورمون]] در کاهش غلظت [[کلسیم]] [[خون]] نقش دارد. کلسی‌تونین، در کاهش جذب کلسیم در [[روده]]، افزایش باز جذب [[کلسیم]] در [[کلیه|کلیه]]<nowiki/>ها و افزایش رسوب کلسیم در [[استخوان|استخوان]]<nowiki/>ها نقش دارد. | از غده تیروئید هورمون دیگری به نام «[[کلسی‌تونین]]» (Calcitonin) نیز ترشح می‌شود. این [[هورمون]] در کاهش غلظت [[کلسیم]] [[خون]] نقش دارد. کلسی‌تونین، در کاهش جذب کلسیم در [[روده]]، افزایش باز جذب [[کلسیم]] در [[کلیه|کلیه]]<nowiki/>ها و افزایش رسوب کلسیم در [[استخوان|استخوان]]<nowiki/>ها نقش دارد. | ||
== عملکرد هورمون‌های تیروئید == | |||
[[هورمون]] T4 یا T3 مشتق شده از آن و T3 که به طور مستقیم از تیروئید ترشح می‌شود، بر [[متابولیسم]] سلول‌های [[بدن]] تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، این هورمون‌ها [[سرعت]] عملکرد سلول‌های [[بدن]] را تنظیم می‌کنند. هنگامی که هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد طبیعی از این [[غده]] ترشح شوند، [[بدن]] سریع‌تر از حد طبیعی شروع به فعالیت کرده و سرعت متابولیسم آن افزایش می‌یابد. این همان حالتی است که می‌گویند بدن دچار پرکاری تیروئید یا [[هایپرتیروئیدیسم]] شده است. | |||
زمانی که فردی به [[بیماری]] پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود، [[سلول|سلول‌ها]] و اندام‌های مختلف بدن با شدت بیشتری فعالیت می‌کنند؛ به عنوان مثال، ضربان [[قلب]] افزایش می‌یابد، حرکات روده‌ای شدت یافته و در نتیجه فرد دچار مشکلات گوارشی می‌شود. | |||
از سوی دیگر اگر تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون‌های خود را تولید و ترشح کند، فرد دچار کم کاری تیروئید یا [[هیپوتیروئیدیسم]] می‌شود. سلول‌ها و اندام‌های بدن در این حالت به آهستگی فعالیت می‌کنند. در این ناهنجاری، ضربان [[قلب]] از حالت طبیعی کمتر می‌شود، حرکات روده‌ای به حدی کم می‌شود که گاهی فرد ناراحتی‌های گوارشی را تجربه می‌کند. | |||
== ناهنجاری‌های حاصل از عملکرد نادرست غده تیروئید == | |||
=== [[پرکاری تیروئید]]: === | |||
زمانی که فرد به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود، غده تیروئید دارای فعالیتی بیش از حد طبیعی است. در این حالت تیروئید هورمون‌هایی بیش از حد مورد نیاز [[بدن]] تولید می‌کند. این ناهنجاری در حدود یک درصد از زنان را درگیر می‌کند ولی این [[بیماری]] در مردان به ندرت اتفاق می‌افتد. | |||
بیماری [[گریوز]] یکی از دلایل بروز پرکاری تیروئید است. این بیماری در ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید دیده می‌شود. گرهک‌های روی غده تیروئید زمانی که به عنوان گره‌های سمی [[گواتر]] یا چند گره‌ای گواتر هستند، می‌توانند مسبب ایجاد تولید بیش از حد [[هورمون]] از غده تیروئید شوند. | |||
تولید بیش از اندازه هورمون از غده تیروئید نشانه‌های بالینی زیر را در [[بدن]] فرد پدید می‌آورد: | |||
* خارش‌های پوستی | |||
* [[عصبانیت]] و برافروختگی | |||
* تپش [[قلب]] | |||
* کج خلقی و زود رنجی | |||
* افزایش تعریق بدنی | |||
* لرزش [[بدن]] | |||
* [[اضطراب]] | |||
* اختلال در [[خواب]] | |||
* کاهش ضخامت پوستی | |||
* شکنندگی مو و [[ناخن]] | |||
* ضعف ماهیچه‌ای | |||
* کاهش وزن | |||
* بیرون زدگی چشم‌ها (در [[بیماری]] [[گریوز]] اتفاق می‌افتد) | |||
==== تشخیص پرکاری تیروئید و [[درمان]] آن: ==== | |||
یکی از رایج‌ترین روش‌های تشخیصی این ناهنجاری، بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی [[تیروکسین]] و [[تری یدوتیرونین]] به همراه [[هورمون]] تحریک کننده ترشح هورمون‌های تیروئیدی به نام (Thyroid-Stimulating Hormone:TSH) در [[خون]] است. | |||
[[غده هیپوفیز]] [[هورمون]] TSH را برای تحریک تولید هورمون‌های تیروئیدی ترشح می‌کند. زمانی که مقدار [[تیروکسین]] در خون بالا و مقدار TSH پایین باشد می‌توان تشخیص داد که غده تیروئید دچار پر کاری شده است. در این هنگام ممکن است [[پزشک]] مصرف [[ید]] [[رادیوکتیو]] را به صورت خوراکی یا تزریقی برای [[بیمار]] تجویز کند و پس از آن میزان جذب این [[دارو]] را توسط تیروئید اندازه بگیرد. | |||
غده تیروئید، [[ید]] را برای تولید هورمون‌های خود جذب می‌کند. اگر تیروئید میزان زیادی از ید رادیواکتیو را جذب کند به این معنی است که این غده دچار پر کاری شده است. سطح رادیواکتیوی که در این [[دارو]] وجود دارد به سرعت در [[بدن]] کاهش یافته و از بین می‌رود؛ به همین دلیل برای اکثر بیماران خطری در پی ندارد. [[درمان]] هایپرتیروئیدیسم سبب نابودی غده تیروئید و مسدود کردن راه‌های تولید هورمون‌های آن می‌شود. | |||
داروهای ضد تیروئید مانند [[متی مازول]] ([[تاپازول]]) غده تیروئید را از تولید [[هورمون]] باز می‌دارند. | |||
دوزهای بالای ید رادیواکتیو به غده تیروئید آسیب می‌رساند. زمانی که غده تیروئید [[بیمار]] ید رادیواکتیو را برای انجام فعالیت‌های تیروئید جذب می‌کند، غده تیروئید آسیب می‌بیند و از عملکرد آن کاسته می‌شود. | |||
برای [[درمان]] تیروئید پرکار گاهی درمان نهایی [[جراحی]] و برداشتن غده تیروئید است. | |||
زمانی که فردی با ناهنجاری پرکاری تیروئید تحت [[درمان]] با ید رادیوکتیو یا [[جراحی]] برداشت غده قرار گیرد، برای تامین نیاز طبیعی بدن برای تولید هورمون‌های تیروئیدی، این هورمون‌ها را به صورت [[دارو]] دریافت می‌کند. | |||
=== [[کم‌کاری تیروئید]]: === | |||
کم‌کاری تیروئید یا [[هیپوتیروئيدیسم]] دقیقا نقطه مقابل [[هایپرتیروئیدیسم]] است. غده تیروئید در این ناهنجاری دچار کاهش فعالیت می‌شود و نمی‌تواند هورمون‌های تیروئیدی مورد نیاز [[بدن]] را تامین کند. کم کاری تیروئید اغلب در اثر [[بیماری|بیماری‌های]] [[هاشیموتو]]، [[جراحی]] برداشتن غده تیروئید یا آسیب غده تیروئید در اثر مصرف داروی ید رادیواکتیو است. در [[آمریکا]] ۴٫۶ درصد از افراد ۱۲ سال به بالا به این عارضه مبتلا هستند. اکثر موارد ابتلا به این [[بیماری]] از نوع خفیف است. | |||
کمبود [[هورمون|هورمون‌های]] تیروئید در [[بدن]] با نشانه‌های زیر قابل مشاهده است: | |||
* خستگی | |||
* خشکی [[پوست]] | |||
* افزایش حساسیت به سرما | |||
* مشکلات حافظه‌ای | |||
* مشکلات گوارشی مثل [[یبوست]] | |||
* [[افسردگی]] | |||
* افزایش وزن | |||
* تضعیف قوای [[بدن]] | |||
* کاهش ضربان [[قلب]] | |||
* [[کما]] | |||
==== تشخیص [[کم‌کاری تیروئید]] و [[درمان]] آن: ==== | |||
برای تشخیص این ناهنجاری [[پزشک]] از طریق آزمایش [[خون]] میزان هورمون‌های تیروئیدی و [[هورمون]] TSH را اندازه می‌گیرد. میزان بالای هورمون TSH و مقدار کم [[تیروکسین]] نشان دهنده کاهش فعالیت غده تیروئید در [[بدن]] فرد است. این میزان از هورمون‌ها ممکن است نشانه‌ای از افزایش میزان ترشح [[غده هیپوفیز]] برای تحریک غده تیروئيد برای ساخت [[هورمون]] باشد. | |||
[[درمان]] اصلی برای ناهنجاری کم‌کاری تیروئیدی مصرف قرص‌های هورمون‌های تیروئیدی است. دوز دقیق این قرص‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا زمانی که این دوز بیش از حد باشد، هورمون‌های تیروئیدی بیش از نیاز وارد [[بدن]] شده و نشانه‌های پرکاری تیروئیدی در بدن مشاهده می‌شود. | |||
=== [[بیماری]] [[هاشیموتو]]: === | |||
بیماری هاشیموتو به عنوان «تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن» (chronic lymphocytic thyroiditis) هم شناخته می‌شود. این [[بیماری]] دلیل ابتلا بیش از ۱۴ میلیون آمریکایی به ناهنجاری کم‌کاری تیروئیدی است. این [[بیماری]] می‌تواند در سنین مختلف اتفاق بیافتد؛ اما بیشترین مبتلایان به این بیماری را زنان میانسال تشکیل می‌دهند. | |||
این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که [[سیستم ایمنی]] [[بدن]] به صورت اشتباهی به غده تیروئید حمله کرده و به تدریج آن را از بین می‌برد و در نتیجه تولید هورمون‌های تیروئیدی نیز متوقف می‌شود. بعضی از افراد با [[بیماری]] [[هاشیموتو]] خفیف هیچ نشانه واضح و مشخصی برای تشخیص بیماری از خود نشان نمی‌دهند، به همین دلیل این بیماری ممکن است تا مدت‌ها به صورت پایدار و نهفته در [[بدن]] باقی بماند تا زمانی که نشانه‌های مشخصی در فرد بروز کند. | |||
بیماری هاشیموتو نشانه‌های مشخصی ندارد اما برخی از نشانه‌های مشترک آن در اکثر بیماران بروز پیدا می‌کند که شامل موارد زیر است: | |||
* خستگی | |||
* [[افسردگی]] | |||
* [[یبوست]] | |||
* افزایش وزن خفیف | |||
* خشکی پوست | |||
* خشکی و کاهش ضخامت مو | |||
* رنگ پریدگی و تورم [[صورت]] | |||
* [[قاعدگی]] نامنظم و سنگین | |||
* عدم تحمل سرما | |||
* افزایش حجم تیروئید یا [[گواتر]] | |||
==== تشخیص و [[درمان]] [[بیماری]] [[هاشیموتو]]: ==== | |||
بررسی میزان هورمون TSH [[خون]] در تمام ناهنجاری‌های تیروئیدی اولین مرحله تشخیصی به شمار می‌آید. زمانی که فرد یکی از نشانه‌های بالا را بروز می‌دهد، [[پزشک]] در آزمایش خون به دنبال میزان بالای TSH و میزان کاهش یافته هورمون‌های تیروئیدی است. [[بیماری]] هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است؛ بنابراین آزمایش در افراد مبتلا به این [[بیماری]] میزان غیر طبیعی از آنتی‌بادی را نشان می‌دهد که برای حمله به غده تیروئید توسط [[سیستم ایمنی]] ایجاد می‌شوند. | |||
تاکنون درمانی خاصی برای بیماری هاشیموتو معرفی نشده است. داروهای جایگزین هورمون در بیماری برای افزایش میزان [[هورمون‌های تیروئیدی]] یا کاهش هورمون TSH در [[بدن]] مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها همچنین در کاهش بروز نشانه‌های بیماری موثر هستند. | |||
[[جراحی]] گزینه مناسبی در [[درمان]] برخی از بیماران مبتلا به هاشیموتو در مراحل پیشرفته محسوب می‌شود. این [[بیماری]] معمولا در مراحل اولیه مورد شناسایی قرار می‌گیرد و سال‌ها به صورت پایدار باقی می‌ماند، زیرا پیشرفت این بیماری بسیار کند است. | |||
=== [[بیماری]] [[گریوز]]: === | |||
بیماریی گریوز نام خود را از اسم [[پزشک|پزشکی]] گرفته است که برای اولین بار این [[بیماری]] را در بیش از ۱۵۰ سال پیش شناسایی کرد. این بیماری دلیل اصلی بسیاری از ناهنجاری‌های پرکاری تیروئیدیسم است. در [[آمریکا]] از هر ۲۰۰ نفر یک نفر با این [[بیماری]] درگیر است. | |||
گریوز یک [[بیماری]] خود ایمنی است که [[سیستم ایمنی]] به اشتباه سلول‌های غده تیروئید را بیگانه تلقی کرده و آن‌ها را مورد حمله قرار داده و از بین می‌برد. این امر سبب می‌شود که غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را که [[متابولیسم]] [[سلول|سلول‌ها]] را در [[بدن]] تنظیم می‌کنند، به مقدار زیاد ترشح کند. | |||
این [[بیماری]] به صورت ژنتیکی در یک خانواده به ارث می‌رسد و در مردان و زنان در سنین مختلف، ممکن است ایجاد شود. اما در زنان در رده‌های سنی ۲۰ تا ۳۰ سال شیوع بیشتری دارد. عواملی که خطر ابتلا به این [[بیماری]] را افزایش می‌دهند شامل [[استرس]]، [[بارداری]] و استعمال [[دخانیات]] است. | |||
زمانی که میزان هورمون‌های تیروئیدی در [[خون]] بالا است، [[بدن]] با سرعت بالایی فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد و سبب بروز نشانه‌هایی می‌شود که اغلب در مبتلایان به پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد. این نشانه‌ها به شرح زیر هستند: | |||
* [[اضطراب]] | |||
* کج خلقی و زود رنجی | |||
* خستگی | |||
* تیک‌های عصبی در دست | |||
* [[تپش قلب]] و ضربان نامنظم قلبی | |||
* تعرق بیش از حد طبیعی | |||
* اختلال در [[خواب]] | |||
* اختلالات گوارش غذا | |||
* تغییر در چرخه‌های [[قاعدگی]] | |||
* [[گواتر]] | |||
* مشکلات بینایی | |||
* بیرون زدگی چشم‌ها | |||
==== تشخیص و [[درمان]] [[بیماری]] [[گریوز]]: ==== | |||
یک آزمایش ساده فیزیکی وجود افزایش حجم غده تیروئید و بیرون زدگی [[چشم]] را برای [[پزشک]] مشخص می‌کند. همچنین سایر علائم بالینی مانند افزایش ضربان [[قلب]] و افزایش [[فشار خون]]، که هر دو در نتیجه افزایش سرعت [[متابولیسم]] [[بدن]] اتفاق می‌افتند، می‌توانند [[پزشک]] را در تشخیص این [[بیماری]] کمک کنند. | |||
پزشک می‌تواند یک آزمایش [[خون]] نیز برای بررسی میزان [[هورمون]] T4 و هورمون TSH انجام دهد. همچنین پزشک می‌تواند با تجویز ید [[رادیواکتیو]] و بررسی میزان جذب آن توسط غده تیروئید به افزایش فعالیت این غده پی ببرد و در نتیجه با توجه به سایر علائم، ابتلای فرد به [[بیماری]] گریوز را تشخیص دهد. | |||
در حال حاضر هیچ گونه درمانی برای جلوگیری از حمله [[سیستم ایمنی]] [[بدن]] به غده تیروئید که سبب افزایش تولید هورمون‌های آن می‌شود، وجود ندارد. با این حال علائم و نشانه‌های این بیماری به روش‌هایی خاصی مانند ترکیب چندین روش درمانی ممکن است کنترل شوند: | |||
* مصرف [[دارو|داروهای]] مسدود کننده بتا یا Beta blockers (داروهایی که با از بین بردن یا کاهش دادن تاثیر [[هورمون]] [[اپی‌نفرین]] یا [[آدرنالین]] سبب کاهش [[فشار خون]] می‌شوند.) که سرعت ضربان [[قلب]] را کنترل می‌کنند و [[اضطراب]] و تعریق [[بدن]] را کاهش می‌دهند. | |||
* مصرف داروهای ضد تیروئید برای جلوگیری از تولید بیش از حد [[هورمون|هورمون‌ها]] توسط غده تیروئید، تجویز می‌شود. | |||
* مصرف [[ید]] [[رادیواکتیو]] برای از بین بردن تمام قسمت‌های غده تیروئید تجویز می‌شود. | |||
* جراحی برای برداشتن غده تیروئید، مناسب برای افرادی که توانایی مصرف داروهای ضد تیروئید یا ید رادیواکتیو را ندارند. | |||
درمان موفق پرکاری تیروئید معمولا سبب ایجاد کم‌کاری تیروئید می‌شود و اغلب بیماران پس از طی مراحل [[درمان]] پرکاری تیروئید، با مصرف داروهای جایگزین هورمون‌های تیروئید با مصرف دوز مناسب، از ابتلا به علائم کم‌کاری تیروئید باید جلوگیری به عمل آورند. اگر بیماران مبتلا به [[بیماری]] [[گریوز]] [[درمان]] نشوند، دچار اختلالات قلبی و کاهش تراکم [[استخوان|استخوان‌ها]] نیز می‌شوند. | |||
=== [[بیماری]] [[گواتر]]: === | |||
گواتر بیماری است که در آن غده تیروئید به شکل غیر سرطانی بزرگ می‌شود. یکی از دلایل اصلی بروز این [[بیماری]] در سراسر [[جهان]]، کمبود [[ید]] در [[رژیم غذایی]] افراد است. بر اساس بررسی محققان در این زمینه، از ۸۰۰ میلیون نفر در معرض کمبود [[ید]] در جهان، در حدود ۲۰۰ میلیون نفر به [[بیماری]] گواتر مبتلا شده‌اند. | |||
بیماری گواتر ممکن است در هر سن و در هر نقطه از [[جهان]] که با کمبود [[ید]] در منابع غذایی خود مواجه هستند، ظاهر شوند. با این حال گواتر بعد از ۴۰ سالگی در زنانی با اختلالات غده تیروئید بیشتر اتفاق می‌افتد. از عوامل احتمالی خطر ابتلا به بیماری گواتر می‌توان به پیشینه پزشکی فرد، مصرف برخی از [[دارو]]<nowiki/>ها، [[بارداری]] و قرار گرفتن در معرض اشعه‌های یونیزه کننده مختلف اشاره کرد. | |||
بیماری گواتر اگر به مرحله شدید و پیشرفته نرسیده باشد، علائم و نشانه‌های مشخصی ندارد. این [[بیماری]] در صورتی که غده تیروئید به اندازه کافی بزرگ باشد و به عبارتی دیگر بسته به اندازه غده تیروئید ممکن است علائم زیر را در فرد مبتلا نشان دهد: | |||
* وجود تورم و احساس سختی در ناحیه [[گردن]] | |||
* مشکلات تنفسی و اختلال در [[بلع]] | |||
* [[سرفه]] و خس خس سینه | |||
* تغییر صدا | |||
==== تشخیص و [[درمان]] [[بیماری]] [[گواتر]]: ==== | |||
[[پزشک]] با معاینه فیزیکی می‌تواند به وجود تورم در ناحیه [[گردن]] پی ببرد. آزمایش [[خون]] نیز میزان هورمون‌های تیروئیدی و هورمون TSH و همچنین میزان تولید آنتی‌بادی‌ها علیه غده تیروئید را نشان می‌دهد. همه این مشاهدات منجر به تشخیص ناهنجاری تیروئیدی گواتر می‌شود. در این مرحله معمولا با [[سونوگرافی]] از ناحیه گردن، گرهک‌ها و ندول‌های موجود در این ناحیه مورد بررسی قرار می‌گیرند. | |||
اغلب زمانی [[درمان]] این [[بیماری]] آغاز می‌شود که به مرحله پیشرفته رسیده باشد و علائم آن کاملاً قابل تشخیص باشند. اگر دلیل ایجاد بیماری گواتر کمبود [[ید]] در [[رژیم غذایی]] باشد، مصرف دز مناسب از داروی [[ید]] می‌تواند مفید باشد. در واقع ید [[رادیواکتیو]] سبب می‌شود که غده تیروئید [[منبقض]] شده و به تدریج کوچک می‌شود. | |||
[[جراحی]] یکی از گزینه‌های [[درمان]] این [[بیماری]] است که طی آن تمام بخش‌های غده تیروئید برداشته می‌شود. روش‌های درمانی دو [[بیماری]] [[گواتر]] و [[پرکاری تیروئید]] مشابه هم هستند. | |||
=== گرهک‌های تیروئیدی: === | |||
گرهک‌های تیروئیدی معمولا بر روی سطح یا درون غده تیروئید رشد می‌کنند. ۱ درصد از مردان و ۵ درصد از زنانی که در کشورهایی با منابع غذایی حاوی [[ید]] زندگی می‌کنند، به این [[بیماری]] مبتلا هستند. در این بیماران گرهک‌های تیروئیدی به حدی رشد می‌کنند که به راحتی قابل لمس هستند. | |||
علت ایجاد گرهک‌ها همیشه شناخته شده نیست؛ اما یکی از دلایل وجود آن‌ها کمبود ید در [[رژیم غذایی]] و ابتلا به [[بیماری]] [[هاشیموتو]] است. این گرهک‌ها می‌تواند انواع مختلف و اندازه‌های گوناگون داشته باشند. به عنوان مثال، گاهی این گرهک‌ها دارای ساختمانی [[جامد]] هستند؛ در حالی که گاهی اوقات آن‌ها حالت [[سیال]] و [[مایع]] دارند. اغلب گرهک‌های تیروئیدی خوش خیم هستند، در حالی که گاهی آن‌ها ممکن است [[سرطان|سرطانی]] و بدخیم نیز باشند. | |||
همان‌طور که در سایر اختلالات تیروئیدی گفته شده، گرهک‌های تیروئیدی نیز در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود و خطر ابتلا این [[بیماری]] با افزایش سن نیز افزایش می‌یابد. | |||
بیشتر گرهک‌های تیروئیدی علائم خاصی را بروز نمی‌دهند و تنها زمانی که به اندازه‌ای بزرگ بشوند که در [[گردن]] تورم ایجاد کنند و علائمی نظیر اختلال در بلع، تنفس و درد در این ناحیه بروز دهند، قابل شناسایی می‌شوند. | |||
برخی از گرهک‌های تیروئیدی می‌تواند [[هورمون|هورمون]]<nowiki/>های تیروئیدی را تولید کنند. به همین دلیل در [[آزمایش]] [[خون]] افراد مبتلا به این نوع از گرهک‌های تیروئیدی سطوح غیر طبیعی از هورمون‌ها قابل مشاهده است. همین امر سبب می‌شود که علائمی که در این بیماران ظاهر می‌شوند مشابه با بیماران مبتلا به [[پرکاری تیروئید]] باشد: | |||
* افزایش ضربان [[قلب]] | |||
* عصبانیت و برافروختگی | |||
* افزایش اشتها | |||
* تیک‌های عصبی | |||
* کاهش وزن | |||
* افزایش تعریق پوستی | |||
اگر دلایل ایجاد گرهک‌های تیروئیدی ابتلا فرد به [[بیماری]] [[هاشیموتو]] باشد، فرد مبتلا به این گرهک‌ها علائمی مشابه کم کاری تیروئیدی را بروز می‌دهد: | |||
* خستگی | |||
* افزایش وزن | |||
* ریزش [[مو]] | |||
* خشکی [[پوست]] | |||
* عدم مقاومت در برابر سرما | |||
==== تشخیص و [[درمان]] [[بیماری]] گرهک‌های تیروئیدی: ==== | |||
بیشتر گرهک‌ها در یک بررسی فیزیکی ساده توسط [[پزشک]] قابل تشخیص هستند. این گرهک‌ها طی آزمایش‌های تشخیصی گوناگون مانند [[سونوگرافی]]، [[سی تی اسکن]] و MRI نیز قابل تشخیص هستند. زمانی که گرهک‌ها شناسایی شوند، آزمایش [[خون]] برای بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی و [[هورمون]] TSH به همراه اسکن غده تیروئید برای نوع اختلال تیروئیدی (پرکاری یا کم کاری) انجام می‌گیرد. | |||
در برخی از موارد مشکوک، [[پزشک]] آزمایش تکه برداری از گرهک‌ها را انجام می‌دهد تا از [[سرطان|سرطانی]] بودن و یا خوش خیم بودن آن‌ها، اطمینان حاصل کند. | |||
گرهک‌های تیروئیدی که خوش خیم هستند، معمولا بی‌خطر بوده و نیاز به [[درمان]] خاصی ندارند. در واقع اقدامات ویژه‌ای برای برداشتن و از بین بردن این گرهک‌ها تا زمانی که از نظر اندازه تغییری نکنند، انجام نمی‌گیرد. زمانی که گرهک‌ها به طور مداوم رشد می‌کنند، [[پزشک]] [[ید]] [[رادیواکتیو]] تجویز می‌کند؛ گاهی ممکن است برای اطمینان از کاهش اندازه و کاهش رشد گرهک‌ها از آن‌ها تکه برداری کند. | |||
گرهک‌های سرطانی به ندرت به وجود می‌آيند و در واقع کمتر از ۴ درصد جمعیت [[جهان]] دچار [[سرطان]] غده تیروئید می‌شوند. درمانی که [[پزشک]] برای مبتلایان به این گرهک‌های سرطانی در نظر می‌گیرد، براساس نوع [[تومور]] بسیار متفاوت است. عمل برداشتن غده تیروئید معمولا یکی از بهترین روش‌ها برای [[درمان]] این نوع سرطان‌ها است. [[رادیوتراپی]] در کنار [[جراحی]] گزینه مناسبی برای عدم بازگشت گرهک‌های سرطانی است. اگر [[بیماری]] بسیار پیشرفت کند و به بخش‌های دیگر [[بدن]] نیز سرایت کند، و در واقع سرطان [[متاستاز]] دهد، از [[شیمی درمانی]] برای کنترل آن استفاده می‌شود. | |||
=== [[سرطان]] غده تیروئید === | |||
سرطان غده تیروئید یکی سرطان‌های رایج غدد درون ریز در کودکان است. با این حال موارد ابتلا این سرطان به ندرت در جمعیت‌های مختلف مشاهده می‌شود. این [[بیماری]] در ۱ کودک از هر ۱ میلیون کودک زیر سن ۱۰ سال بروز می‌کند. میزان ابتلا به این [[سرطان]] با افزایش سن و تا حدود ۱۵ تا ۱۹ سالگی افزایش می‌یابد. | |||
علائم سرطان تیروئید در کودکان به شرح زیر است: | |||
* وجود غده در ناحیه [[گردن]] | |||
* تورم [[غدد لنفاوی]] [[بدن]] | |||
* احساس گرفتگی در گردن | |||
* مشکلاتی تنفسی و اختلال در [[بلع]] | |||
* تغییر صدا | |||
== راهکارهای جلوگیری از اختلالات تیروئیدی == | |||
در اکثر مواقع قادر به جلوگیری از پرکاری یا کم‌کاری تیروئید نیستیم. در کشورهای در حال توسعه اغلب موارد ابتلا به بیماری‌های [[کم‌کاری تیروئید]] ناشی از کمبود [[ید]] در [[رژیم غذایی]] است. [[پرکاری تیروئید]] معمولا به دلیل [[بیماری]] [[گریوز]] که یک [[بیماری]] خود ایمنی است، بروز می‌کند؛ این گونه بیماری‌ها قابل پیشگیری نیستند. مصرف دوز بالای هورمون‌های تیروئید و گاهی مصرف بالای [[ید]] از طریق رژیم غذایی ([[نمک]]، [[ماهی]] و سایر مواد غذایی دریایی) می‌توانند سبب شوند که غده تیروئید تولید هورمون‌های خود را افزایش داده و ناهنجاری‌های پرکاری تیروئید در [[بدن]] فرد اتفاق بیوفتند. بیشتر ناهنجاری‌ها و اختلالات ناشی از عدم عملکرد صحیح غده تیروئید، در صورت تشخیص به موقع قابل [[درمان]] هستند. | |||
[[رده:غده تیروئید]] | |||
[[رده:تیروئید]] | |||
[[رده:دستگاه درون‌ریز]] | |||
[[رده:سر و گردن]] | |||
[[رده:غده‌ها]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۹
غده تیروئید یا سپردیس، یک غده درون ریز در ناحیه گردن انسان است.
این غده دو هورمون اصلی می‌سازد که به درون خون ترشح می‌شوند:
- تیروکسین (Thyroxine) یا T4
- تری یدو تیرونین (Triiodothyronine) یا T3
این هورمون‌ها برای حیات همه سلول‌ها و عملکرد طبیعی آن‌ها ضروری هستند. ناهنجاری‌های تیروئیدی بسیار رایج است و در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود. افراد در سنین مختلف ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. از هر ۲۰ نفر، یک نفر به یکی از انواع بیماری‌های تیروئیدی به صورت موقت یا دائمی مبتلا است.
آناتومی
غده تیروئید بزرگترین غده در سیستم درون ریز است. غده تیروئید ساختار پروانه‌ای شکل دارد و در جلوی گردن و حنجره و زیر غضروف سیب آدم قرار دارد. این غده از دو لوب تشکیل شده است؛ لوب سمت راست و لوب سمت چپ، که هر کدام اندازه‌ای برابر دارند. این دو لوب توسط یک پل کوچک از بافت تیروئیدی به نام «ایسموس» (isthmus) به هم متصل می‌شوند.
ابعاد هر لوب در تیروئید در حدود ۵ سانتی‌متر طول، ۳ سانتی‌متر عرض و ۲ سانتی‌متر ضخامت محاسبه شده است و اندازه بافت ایسموس نیز ۱.۲۵ سانتی‌متر (ارتفاع و عرض) تعیین شده است. وزن تقریبی این غده در حدود ۲۵ گرم است که این مقدار در زنان، به خصوص در دوران بارداری، افزایش می‌یابد.
وظایف
تیروئید دو هورمون تولید می‌کند که توسط جریان خون به سلول‌های هدف می‌رسند. یکی از این هورمون‌ها تیروکسین است، این هورمون شامل ۴ اتم ید است، به همین دلیل به هورمون T4 معروف است.
هورمون دیگری که تیروئید تولید می‌کند، تری یدو تیرونین است که به دلیل وجود سه اتم ید به نام T3 شناخته می‌شود. در سلول‌ها و بافت‌های بدن T4 به شکل T3 تبدیل می‌شود. در واقع T3 شکلی از هورمون تیروئید است که فعالیت زیستی دارد و بر فعالیت و عملکرد سلول‌ها و بافت‌های بدن تاثیر می‌گذارد. پیام تولید و ترشح هورمون‌های تیروئیدی از غده هیپوفیز به غده تیروئید ارسال می‌شود و غده هیپوفیز تحت کنترل هورمون آزاد کننده‌ی تیروئید ترشح شده از هیپوتالاموس قرار دارد.
از غده تیروئید هورمون دیگری به نام «کلسی‌تونین» (Calcitonin) نیز ترشح می‌شود. این هورمون در کاهش غلظت کلسیم خون نقش دارد. کلسی‌تونین، در کاهش جذب کلسیم در روده، افزایش باز جذب کلسیم در کلیه‌ها و افزایش رسوب کلسیم در استخوان‌ها نقش دارد.
عملکرد هورمون‌های تیروئید
هورمون T4 یا T3 مشتق شده از آن و T3 که به طور مستقیم از تیروئید ترشح می‌شود، بر متابولیسم سلول‌های بدن تاثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر، این هورمون‌ها سرعت عملکرد سلول‌های بدن را تنظیم می‌کنند. هنگامی که هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد طبیعی از این غده ترشح شوند، بدن سریع‌تر از حد طبیعی شروع به فعالیت کرده و سرعت متابولیسم آن افزایش می‌یابد. این همان حالتی است که می‌گویند بدن دچار پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم شده است.
زمانی که فردی به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود، سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن با شدت بیشتری فعالیت می‌کنند؛ به عنوان مثال، ضربان قلب افزایش می‌یابد، حرکات روده‌ای شدت یافته و در نتیجه فرد دچار مشکلات گوارشی می‌شود.
از سوی دیگر اگر تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون‌های خود را تولید و ترشح کند، فرد دچار کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم می‌شود. سلول‌ها و اندام‌های بدن در این حالت به آهستگی فعالیت می‌کنند. در این ناهنجاری، ضربان قلب از حالت طبیعی کمتر می‌شود، حرکات روده‌ای به حدی کم می‌شود که گاهی فرد ناراحتی‌های گوارشی را تجربه می‌کند.
ناهنجاری‌های حاصل از عملکرد نادرست غده تیروئید
پرکاری تیروئید:
زمانی که فرد به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود، غده تیروئید دارای فعالیتی بیش از حد طبیعی است. در این حالت تیروئید هورمون‌هایی بیش از حد مورد نیاز بدن تولید می‌کند. این ناهنجاری در حدود یک درصد از زنان را درگیر می‌کند ولی این بیماری در مردان به ندرت اتفاق می‌افتد.
بیماری گریوز یکی از دلایل بروز پرکاری تیروئید است. این بیماری در ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید دیده می‌شود. گرهک‌های روی غده تیروئید زمانی که به عنوان گره‌های سمی گواتر یا چند گره‌ای گواتر هستند، می‌توانند مسبب ایجاد تولید بیش از حد هورمون از غده تیروئید شوند.
تولید بیش از اندازه هورمون از غده تیروئید نشانه‌های بالینی زیر را در بدن فرد پدید می‌آورد:
- خارش‌های پوستی
- عصبانیت و برافروختگی
- تپش قلب
- کج خلقی و زود رنجی
- افزایش تعریق بدنی
- لرزش بدن
- اختلال در خواب
- کاهش ضخامت پوستی
- شکنندگی مو و ناخن
- ضعف ماهیچه‌ای
- کاهش وزن
تشخیص پرکاری تیروئید و درمان آن:
یکی از رایج‌ترین روش‌های تشخیصی این ناهنجاری، بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی تیروکسین و تری یدوتیرونین به همراه هورمون تحریک کننده ترشح هورمون‌های تیروئیدی به نام (Thyroid-Stimulating Hormone:TSH) در خون است.
غده هیپوفیز هورمون TSH را برای تحریک تولید هورمون‌های تیروئیدی ترشح می‌کند. زمانی که مقدار تیروکسین در خون بالا و مقدار TSH پایین باشد می‌توان تشخیص داد که غده تیروئید دچار پر کاری شده است. در این هنگام ممکن است پزشک مصرف ید رادیوکتیو را به صورت خوراکی یا تزریقی برای بیمار تجویز کند و پس از آن میزان جذب این دارو را توسط تیروئید اندازه بگیرد.
غده تیروئید، ید را برای تولید هورمون‌های خود جذب می‌کند. اگر تیروئید میزان زیادی از ید رادیواکتیو را جذب کند به این معنی است که این غده دچار پر کاری شده است. سطح رادیواکتیوی که در این دارو وجود دارد به سرعت در بدن کاهش یافته و از بین می‌رود؛ به همین دلیل برای اکثر بیماران خطری در پی ندارد. درمان هایپرتیروئیدیسم سبب نابودی غده تیروئید و مسدود کردن راه‌های تولید هورمون‌های آن می‌شود.
داروهای ضد تیروئید مانند متی مازول (تاپازول) غده تیروئید را از تولید هورمون باز می‌دارند.
دوزهای بالای ید رادیواکتیو به غده تیروئید آسیب می‌رساند. زمانی که غده تیروئید بیمار ید رادیواکتیو را برای انجام فعالیت‌های تیروئید جذب می‌کند، غده تیروئید آسیب می‌بیند و از عملکرد آن کاسته می‌شود.
برای درمان تیروئید پرکار گاهی درمان نهایی جراحی و برداشتن غده تیروئید است.
زمانی که فردی با ناهنجاری پرکاری تیروئید تحت درمان با ید رادیوکتیو یا جراحی برداشت غده قرار گیرد، برای تامین نیاز طبیعی بدن برای تولید هورمون‌های تیروئیدی، این هورمون‌ها را به صورت دارو دریافت می‌کند.
کم‌کاری تیروئید:
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئيدیسم دقیقا نقطه مقابل هایپرتیروئیدیسم است. غده تیروئید در این ناهنجاری دچار کاهش فعالیت می‌شود و نمی‌تواند هورمون‌های تیروئیدی مورد نیاز بدن را تامین کند. کم کاری تیروئید اغلب در اثر بیماری‌های هاشیموتو، جراحی برداشتن غده تیروئید یا آسیب غده تیروئید در اثر مصرف داروی ید رادیواکتیو است. در آمریکا ۴٫۶ درصد از افراد ۱۲ سال به بالا به این عارضه مبتلا هستند. اکثر موارد ابتلا به این بیماری از نوع خفیف است.
کمبود هورمون‌های تیروئید در بدن با نشانه‌های زیر قابل مشاهده است:
- خستگی
- خشکی پوست
- افزایش حساسیت به سرما
- مشکلات حافظه‌ای
- مشکلات گوارشی مثل یبوست
- افزایش وزن
- تضعیف قوای بدن
- کاهش ضربان قلب
تشخیص کم‌کاری تیروئید و درمان آن:
برای تشخیص این ناهنجاری پزشک از طریق آزمایش خون میزان هورمون‌های تیروئیدی و هورمون TSH را اندازه می‌گیرد. میزان بالای هورمون TSH و مقدار کم تیروکسین نشان دهنده کاهش فعالیت غده تیروئید در بدن فرد است. این میزان از هورمون‌ها ممکن است نشانه‌ای از افزایش میزان ترشح غده هیپوفیز برای تحریک غده تیروئيد برای ساخت هورمون باشد.
درمان اصلی برای ناهنجاری کم‌کاری تیروئیدی مصرف قرص‌های هورمون‌های تیروئیدی است. دوز دقیق این قرص‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا زمانی که این دوز بیش از حد باشد، هورمون‌های تیروئیدی بیش از نیاز وارد بدن شده و نشانه‌های پرکاری تیروئیدی در بدن مشاهده می‌شود.
بیماری هاشیموتو:
بیماری هاشیموتو به عنوان «تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن» (chronic lymphocytic thyroiditis) هم شناخته می‌شود. این بیماری دلیل ابتلا بیش از ۱۴ میلیون آمریکایی به ناهنجاری کم‌کاری تیروئیدی است. این بیماری می‌تواند در سنین مختلف اتفاق بیافتد؛ اما بیشترین مبتلایان به این بیماری را زنان میانسال تشکیل می‌دهند.
این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به صورت اشتباهی به غده تیروئید حمله کرده و به تدریج آن را از بین می‌برد و در نتیجه تولید هورمون‌های تیروئیدی نیز متوقف می‌شود. بعضی از افراد با بیماری هاشیموتو خفیف هیچ نشانه واضح و مشخصی برای تشخیص بیماری از خود نشان نمی‌دهند، به همین دلیل این بیماری ممکن است تا مدت‌ها به صورت پایدار و نهفته در بدن باقی بماند تا زمانی که نشانه‌های مشخصی در فرد بروز کند.
بیماری هاشیموتو نشانه‌های مشخصی ندارد اما برخی از نشانه‌های مشترک آن در اکثر بیماران بروز پیدا می‌کند که شامل موارد زیر است:
- خستگی
- افزایش وزن خفیف
- خشکی پوست
- خشکی و کاهش ضخامت مو
- رنگ پریدگی و تورم صورت
- قاعدگی نامنظم و سنگین
- عدم تحمل سرما
- افزایش حجم تیروئید یا گواتر
تشخیص و درمان بیماری هاشیموتو:
بررسی میزان هورمون TSH خون در تمام ناهنجاری‌های تیروئیدی اولین مرحله تشخیصی به شمار می‌آید. زمانی که فرد یکی از نشانه‌های بالا را بروز می‌دهد، پزشک در آزمایش خون به دنبال میزان بالای TSH و میزان کاهش یافته هورمون‌های تیروئیدی است. بیماری هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است؛ بنابراین آزمایش در افراد مبتلا به این بیماری میزان غیر طبیعی از آنتی‌بادی را نشان می‌دهد که برای حمله به غده تیروئید توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شوند.
تاکنون درمانی خاصی برای بیماری هاشیموتو معرفی نشده است. داروهای جایگزین هورمون در بیماری برای افزایش میزان هورمون‌های تیروئیدی یا کاهش هورمون TSH در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها همچنین در کاهش بروز نشانه‌های بیماری موثر هستند.
جراحی گزینه مناسبی در درمان برخی از بیماران مبتلا به هاشیموتو در مراحل پیشرفته محسوب می‌شود. این بیماری معمولا در مراحل اولیه مورد شناسایی قرار می‌گیرد و سال‌ها به صورت پایدار باقی می‌ماند، زیرا پیشرفت این بیماری بسیار کند است.
بیماری گریوز:
بیماریی گریوز نام خود را از اسم پزشکی گرفته است که برای اولین بار این بیماری را در بیش از ۱۵۰ سال پیش شناسایی کرد. این بیماری دلیل اصلی بسیاری از ناهنجاری‌های پرکاری تیروئیدیسم است. در آمریکا از هر ۲۰۰ نفر یک نفر با این بیماری درگیر است.
گریوز یک بیماری خود ایمنی است که سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های غده تیروئید را بیگانه تلقی کرده و آن‌ها را مورد حمله قرار داده و از بین می‌برد. این امر سبب می‌شود که غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را که متابولیسم سلول‌ها را در بدن تنظیم می‌کنند، به مقدار زیاد ترشح کند.
این بیماری به صورت ژنتیکی در یک خانواده به ارث می‌رسد و در مردان و زنان در سنین مختلف، ممکن است ایجاد شود. اما در زنان در رده‌های سنی ۲۰ تا ۳۰ سال شیوع بیشتری دارد. عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند شامل استرس، بارداری و استعمال دخانیات است.
زمانی که میزان هورمون‌های تیروئیدی در خون بالا است، بدن با سرعت بالایی فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد و سبب بروز نشانه‌هایی می‌شود که اغلب در مبتلایان به پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد. این نشانه‌ها به شرح زیر هستند:
- کج خلقی و زود رنجی
- خستگی
- تیک‌های عصبی در دست
- تپش قلب و ضربان نامنظم قلبی
- تعرق بیش از حد طبیعی
- اختلال در خواب
- اختلالات گوارش غذا
- تغییر در چرخه‌های قاعدگی
- مشکلات بینایی
- بیرون زدگی چشم‌ها
تشخیص و درمان بیماری گریوز:
یک آزمایش ساده فیزیکی وجود افزایش حجم غده تیروئید و بیرون زدگی چشم را برای پزشک مشخص می‌کند. همچنین سایر علائم بالینی مانند افزایش ضربان قلب و افزایش فشار خون، که هر دو در نتیجه افزایش سرعت متابولیسم بدن اتفاق می‌افتند، می‌توانند پزشک را در تشخیص این بیماری کمک کنند.
پزشک می‌تواند یک آزمایش خون نیز برای بررسی میزان هورمون T4 و هورمون TSH انجام دهد. همچنین پزشک می‌تواند با تجویز ید رادیواکتیو و بررسی میزان جذب آن توسط غده تیروئید به افزایش فعالیت این غده پی ببرد و در نتیجه با توجه به سایر علائم، ابتلای فرد به بیماری گریوز را تشخیص دهد.
در حال حاضر هیچ گونه درمانی برای جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید که سبب افزایش تولید هورمون‌های آن می‌شود، وجود ندارد. با این حال علائم و نشانه‌های این بیماری به روش‌هایی خاصی مانند ترکیب چندین روش درمانی ممکن است کنترل شوند:
- مصرف داروهای مسدود کننده بتا یا Beta blockers (داروهایی که با از بین بردن یا کاهش دادن تاثیر هورمون اپی‌نفرین یا آدرنالین سبب کاهش فشار خون می‌شوند.) که سرعت ضربان قلب را کنترل می‌کنند و اضطراب و تعریق بدن را کاهش می‌دهند.
- مصرف داروهای ضد تیروئید برای جلوگیری از تولید بیش از حد هورمون‌ها توسط غده تیروئید، تجویز می‌شود.
- مصرف ید رادیواکتیو برای از بین بردن تمام قسمت‌های غده تیروئید تجویز می‌شود.
- جراحی برای برداشتن غده تیروئید، مناسب برای افرادی که توانایی مصرف داروهای ضد تیروئید یا ید رادیواکتیو را ندارند.
درمان موفق پرکاری تیروئید معمولا سبب ایجاد کم‌کاری تیروئید می‌شود و اغلب بیماران پس از طی مراحل درمان پرکاری تیروئید، با مصرف داروهای جایگزین هورمون‌های تیروئید با مصرف دوز مناسب، از ابتلا به علائم کم‌کاری تیروئید باید جلوگیری به عمل آورند. اگر بیماران مبتلا به بیماری گریوز درمان نشوند، دچار اختلالات قلبی و کاهش تراکم استخوان‌ها نیز می‌شوند.
بیماری گواتر:
گواتر بیماری است که در آن غده تیروئید به شکل غیر سرطانی بزرگ می‌شود. یکی از دلایل اصلی بروز این بیماری در سراسر جهان، کمبود ید در رژیم غذایی افراد است. بر اساس بررسی محققان در این زمینه، از ۸۰۰ میلیون نفر در معرض کمبود ید در جهان، در حدود ۲۰۰ میلیون نفر به بیماری گواتر مبتلا شده‌اند.
بیماری گواتر ممکن است در هر سن و در هر نقطه از جهان که با کمبود ید در منابع غذایی خود مواجه هستند، ظاهر شوند. با این حال گواتر بعد از ۴۰ سالگی در زنانی با اختلالات غده تیروئید بیشتر اتفاق می‌افتد. از عوامل احتمالی خطر ابتلا به بیماری گواتر می‌توان به پیشینه پزشکی فرد، مصرف برخی از داروها، بارداری و قرار گرفتن در معرض اشعه‌های یونیزه کننده مختلف اشاره کرد.
بیماری گواتر اگر به مرحله شدید و پیشرفته نرسیده باشد، علائم و نشانه‌های مشخصی ندارد. این بیماری در صورتی که غده تیروئید به اندازه کافی بزرگ باشد و به عبارتی دیگر بسته به اندازه غده تیروئید ممکن است علائم زیر را در فرد مبتلا نشان دهد:
- وجود تورم و احساس سختی در ناحیه گردن
- مشکلات تنفسی و اختلال در بلع
- سرفه و خس خس سینه
- تغییر صدا
تشخیص و درمان بیماری گواتر:
پزشک با معاینه فیزیکی می‌تواند به وجود تورم در ناحیه گردن پی ببرد. آزمایش خون نیز میزان هورمون‌های تیروئیدی و هورمون TSH و همچنین میزان تولید آنتی‌بادی‌ها علیه غده تیروئید را نشان می‌دهد. همه این مشاهدات منجر به تشخیص ناهنجاری تیروئیدی گواتر می‌شود. در این مرحله معمولا با سونوگرافی از ناحیه گردن، گرهک‌ها و ندول‌های موجود در این ناحیه مورد بررسی قرار می‌گیرند.
اغلب زمانی درمان این بیماری آغاز می‌شود که به مرحله پیشرفته رسیده باشد و علائم آن کاملاً قابل تشخیص باشند. اگر دلیل ایجاد بیماری گواتر کمبود ید در رژیم غذایی باشد، مصرف دز مناسب از داروی ید می‌تواند مفید باشد. در واقع ید رادیواکتیو سبب می‌شود که غده تیروئید منبقض شده و به تدریج کوچک می‌شود.
جراحی یکی از گزینه‌های درمان این بیماری است که طی آن تمام بخش‌های غده تیروئید برداشته می‌شود. روش‌های درمانی دو بیماری گواتر و پرکاری تیروئید مشابه هم هستند.
گرهک‌های تیروئیدی:
گرهک‌های تیروئیدی معمولا بر روی سطح یا درون غده تیروئید رشد می‌کنند. ۱ درصد از مردان و ۵ درصد از زنانی که در کشورهایی با منابع غذایی حاوی ید زندگی می‌کنند، به این بیماری مبتلا هستند. در این بیماران گرهک‌های تیروئیدی به حدی رشد می‌کنند که به راحتی قابل لمس هستند.
علت ایجاد گرهک‌ها همیشه شناخته شده نیست؛ اما یکی از دلایل وجود آن‌ها کمبود ید در رژیم غذایی و ابتلا به بیماری هاشیموتو است. این گرهک‌ها می‌تواند انواع مختلف و اندازه‌های گوناگون داشته باشند. به عنوان مثال، گاهی این گرهک‌ها دارای ساختمانی جامد هستند؛ در حالی که گاهی اوقات آن‌ها حالت سیال و مایع دارند. اغلب گرهک‌های تیروئیدی خوش خیم هستند، در حالی که گاهی آن‌ها ممکن است سرطانی و بدخیم نیز باشند.
همان‌طور که در سایر اختلالات تیروئیدی گفته شده، گرهک‌های تیروئیدی نیز در زنان بیشتر از مردان مشاهده می‌شود و خطر ابتلا این بیماری با افزایش سن نیز افزایش می‌یابد.
بیشتر گرهک‌های تیروئیدی علائم خاصی را بروز نمی‌دهند و تنها زمانی که به اندازه‌ای بزرگ بشوند که در گردن تورم ایجاد کنند و علائمی نظیر اختلال در بلع، تنفس و درد در این ناحیه بروز دهند، قابل شناسایی می‌شوند.
برخی از گرهک‌های تیروئیدی می‌تواند هورمون‌های تیروئیدی را تولید کنند. به همین دلیل در آزمایش خون افراد مبتلا به این نوع از گرهک‌های تیروئیدی سطوح غیر طبیعی از هورمون‌ها قابل مشاهده است. همین امر سبب می‌شود که علائمی که در این بیماران ظاهر می‌شوند مشابه با بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید باشد:
- افزایش ضربان قلب
- عصبانیت و برافروختگی
- افزایش اشتها
- تیک‌های عصبی
- کاهش وزن
- افزایش تعریق پوستی
اگر دلایل ایجاد گرهک‌های تیروئیدی ابتلا فرد به بیماری هاشیموتو باشد، فرد مبتلا به این گرهک‌ها علائمی مشابه کم کاری تیروئیدی را بروز می‌دهد:
- خستگی
- افزایش وزن
- ریزش مو
- خشکی پوست
- عدم مقاومت در برابر سرما
تشخیص و درمان بیماری گرهک‌های تیروئیدی:
بیشتر گرهک‌ها در یک بررسی فیزیکی ساده توسط پزشک قابل تشخیص هستند. این گرهک‌ها طی آزمایش‌های تشخیصی گوناگون مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و MRI نیز قابل تشخیص هستند. زمانی که گرهک‌ها شناسایی شوند، آزمایش خون برای بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی و هورمون TSH به همراه اسکن غده تیروئید برای نوع اختلال تیروئیدی (پرکاری یا کم کاری) انجام می‌گیرد.
در برخی از موارد مشکوک، پزشک آزمایش تکه برداری از گرهک‌ها را انجام می‌دهد تا از سرطانی بودن و یا خوش خیم بودن آن‌ها، اطمینان حاصل کند.
گرهک‌های تیروئیدی که خوش خیم هستند، معمولا بی‌خطر بوده و نیاز به درمان خاصی ندارند. در واقع اقدامات ویژه‌ای برای برداشتن و از بین بردن این گرهک‌ها تا زمانی که از نظر اندازه تغییری نکنند، انجام نمی‌گیرد. زمانی که گرهک‌ها به طور مداوم رشد می‌کنند، پزشک ید رادیواکتیو تجویز می‌کند؛ گاهی ممکن است برای اطمینان از کاهش اندازه و کاهش رشد گرهک‌ها از آن‌ها تکه برداری کند.
گرهک‌های سرطانی به ندرت به وجود می‌آيند و در واقع کمتر از ۴ درصد جمعیت جهان دچار سرطان غده تیروئید می‌شوند. درمانی که پزشک برای مبتلایان به این گرهک‌های سرطانی در نظر می‌گیرد، براساس نوع تومور بسیار متفاوت است. عمل برداشتن غده تیروئید معمولا یکی از بهترین روش‌ها برای درمان این نوع سرطان‌ها است. رادیوتراپی در کنار جراحی گزینه مناسبی برای عدم بازگشت گرهک‌های سرطانی است. اگر بیماری بسیار پیشرفت کند و به بخش‌های دیگر بدن نیز سرایت کند، و در واقع سرطان متاستاز دهد، از شیمی درمانی برای کنترل آن استفاده می‌شود.
سرطان غده تیروئید
سرطان غده تیروئید یکی سرطان‌های رایج غدد درون ریز در کودکان است. با این حال موارد ابتلا این سرطان به ندرت در جمعیت‌های مختلف مشاهده می‌شود. این بیماری در ۱ کودک از هر ۱ میلیون کودک زیر سن ۱۰ سال بروز می‌کند. میزان ابتلا به این سرطان با افزایش سن و تا حدود ۱۵ تا ۱۹ سالگی افزایش می‌یابد.
علائم سرطان تیروئید در کودکان به شرح زیر است:
- وجود غده در ناحیه گردن
- تورم غدد لنفاوی بدن
- احساس گرفتگی در گردن
- مشکلاتی تنفسی و اختلال در بلع
- تغییر صدا
راهکارهای جلوگیری از اختلالات تیروئیدی
در اکثر مواقع قادر به جلوگیری از پرکاری یا کم‌کاری تیروئید نیستیم. در کشورهای در حال توسعه اغلب موارد ابتلا به بیماری‌های کم‌کاری تیروئید ناشی از کمبود ید در رژیم غذایی است. پرکاری تیروئید معمولا به دلیل بیماری گریوز که یک بیماری خود ایمنی است، بروز می‌کند؛ این گونه بیماری‌ها قابل پیشگیری نیستند. مصرف دوز بالای هورمون‌های تیروئید و گاهی مصرف بالای ید از طریق رژیم غذایی (نمک، ماهی و سایر مواد غذایی دریایی) می‌توانند سبب شوند که غده تیروئید تولید هورمون‌های خود را افزایش داده و ناهنجاری‌های پرکاری تیروئید در بدن فرد اتفاق بیوفتند. بیشتر ناهنجاری‌ها و اختلالات ناشی از عدم عملکرد صحیح غده تیروئید، در صورت تشخیص به موقع قابل درمان هستند.